Middeleeuwse Jacobkerk

Printerversie

Gepubliceerd op: 04-04-2006 | Gewijzigd op: 04-09-2011
De middel eeuwse [1450] Sint Jacobkerk in de Bethaniëstraat wordt aangepast aan de functie de afdeling BAM: Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten. Het kerkgebouw dat een veelbewogen historie achter de rug heeft,
heeft naast uiteenlopende bestemmingen, ook meerdere verbouwingen moeten ondergaan.

Op deze luchtfoto-vanuit een luchtballon genomen- staan de latere [1914] Jacobberk en [ervoor] de oude middel eeuwse Jacobkerk. foto © peter van gogh, 16 augustus 2005.

Korte historie
Al rond 1430 is er sprake van een Jacobkapel. Die kapel werd in 1569 tot parochiekerk verheven.
In 1584 volgt een ingrijpende [ver-]bouw van de kapel, waardoor de kerk  min of meer zijn huidige structuur kreeg.
Maar door de inval van Frederik Hendrik [1629] raakte -de inmiddels door een kerkgebouw vervangen -kapel zijn kerkelijke functie kwijt. Drie eeuwen kreeg het gebouw een militaire bestemming, en heeft in die tijd ook als paardenstal gediend.
In het begin van de 20ste eeuw- de jaren 20- kwam daar een eind aan en verwierf het  op initiatief van Karel Azijnman opgericht  Provinciaal Genootschap het gebouw. Onder architectuurvisievan Oscar Leeuw volgde een moderne verbouwing wat zich onder meer uitte in een nieuwe voorgevel.
Vanaf 1948 kreeg het gebouw een museale functie. 

De verbouwing van de jaren 2005/2006.
Bouwbedrijf Nico de Bont is vanaf november 2005 bezig de kerk aan te passen aan de huidige functie van depot en kantoor. Bovendien worden bepaalde historische bouwelementen teruggebracht.
De tussenvloer die in 1924, werd weggebroken, keert terug. Dat was het jaar waarin het open kerkgebouw onder het Provinciaal Genootschap een museum werd. De bovenvloer wordt steviger gemaakt zodat de zolder kan dienen als opbergplaats [depot].
De vloer op de eerste verdieping is uiteraard ook niet oorspronkelijk, maar die dateert uit de tijd [1752] dat het gebouw arsenaal werd.

De middeleeuwse Jacobkerk gezien vanaf de Mgr. Prinsenstraat [Noordzijde] en vanaf [rechts] de zuidzijde.   De achter gaas verscholen voorgevel die in de jaren 60 zijn nieuwe uiterlijk kreeg. foto's  © paul kriele, 8 november 2005.

Verloren liturgische functie
De Jacobkerk in de Bethaniëstraat verloor na de inval door Frederik Hendrik [1629] zijn liturgische functie. Het gebouw werd verprutst tbv een arsenaal, later paardenstal en in de 19e eeuw kwam het gebouw aan het Provinciaal Genootschap die er -de voorloper van het Noordbrabants Museum in vestigde.
Tegenwoordig dient het voor de BAM Bouwhistorie archeologie en monumenten. Vanaf eind 2005 staat het in de steigers om het geschikt te maken voor exposities maar ook om het technisch aan te pasen aan het [computer-] tijdperk en om het brandveiliger te maken en de odue constructie terug te brengen. 

Door de reconstructies met ondermeer een verstevigde zolderlvoer en een teruggeplaatste -ooit gesloopte -tussenvloet, krijgt het gebouw een betere draagkracht. Een ding stond vast, alhoewel de conclusie toen stellig werd ontkend, de brandweer keurde in 2003 de BAM af vanwege zijn verzwakte constructie en omdat het brandgevaarlijk was. In dat licht zullen er dan ook voozieningen, zoals een lift, brandtrappen en een sprinklerinstallatie worden aangebracht.

Dat de kerk in 1450 is gebouwd als kerk is aan de buitenzijde beter herkenbaar daar aan het interieur. Daarom komt dat beeld bij deze verbouwing deels terug door achterin de kerk waar een katrol hangt, een vide te maken zodat je daar tegen de zoldering aan kijkt.
Tegelijk met de aanpak van het interieur komen ook de gevels, goten en het dak aan de beurt.

Deze aanpak 'eerste fase', die 2,5 miljoen euro kost, gebeurt door Nico de Bont olv de architect Maarten Fritz.
Na deze fase volgt een nog te budgeteren ingreep, namelijk het  openbaar maken van het schip [bgg] van de kerk die een publieksfunctie krijgt. Dat wil zeggen: daar kan het publiek, behalve de vondsten aanschouwen, ook de archeologen en bouwhistorici aan het werk zien. Dat was het plan. Maar ook in het nieuwe stadsdeel, voormalige GZG, komt een voor het publiek toegankelijke BAM. Dat is een intussen achterhaald voornemen gebleken..

Jacob Genootschap
Er bestaat een Nederlands Genootschap van Sint Jacob die zich bezig houdt met alles rondom de patroonheilige Sint Jacob en de bedevaartplaats Santiago de Compostela. Meer informatie: www.santiago.nl

Berichten:
Oude Jacobkerk [BAM] in de verbouwing.,  8 en 10 november 2005 
Wethouder Roderick van de Mortel gaf donderdagmiddag 10 november 2005 in de het startsein voor de restauratie van de oude Jacobkerk [BAM-gebouw] in de Bethaniëstraat. Deze Jacobkerk [voormalig Noordbrabants Museum] is naast de Sint Jan de enige middeleeuwse kerk die de stad nog bezit.  

Wethouder Roderick van de Mortel en Dick van de Vrie [BAM] lichten de achtergronden toe van dit restauratieproces. Links Boudewijn de Bont van het gelijknamig bouwbedrijf en rechts Wim Hagemans van het Brabants Dagblad.  foto's © paul kriele, 10 november 2005.

Tot eind volgend jaar loopt de restauratie [eerste fase] met het terugbrengen van elementen, zodat het gebouw aan de wettelijke eisen van depot, museum en werkplaats voldoet. Ook komen er bijv. technische installaties die de veiligheid van het personeel waarborgen, en klimaatkamers voor waardevolle archeologische vondsten. De kosten van de eerste fase bedragen 2,5 miljoen euro.
In 2007 staat nog een tweede fase op stapel die 500.000 euro kost. 
‘Het belangrijkste traject is de inrichting. Daarmee wordt zichtbaar gemaakt wat de archeologen en de bouwhistorici doen en welk resultaat hun werk oplevert. Want als je geen draagvlak voor hun werk hebt, krijg je er ook geen steun en begrip voor.’
Van de Mortel liet blijken dat Den Bosch in zijn aanpak en vastlegging van de archeologie en [bouw-]historie voorop loopt, zodanig dat andere steden, die minder geëquipeerd zijn, aan de gemeente om deskundige hulp en advies vragen. 
Volgens het Verdrag van Malta zijn steden wettelijk verplicht inzicht tegen in hun archeologische en bouwhistorische vondsten. Dat gebeurt door het samenstellen van en een -archeologische -verwachtingskaart.  

Met een druk op de knop werd de ruimte van de kerk, die nauwelijks nog als zodanig herkenbaar is, in het licht gezet. foto's © paul kriele, 10november 2005.	VVD-wethouder Roderick van de Mortel [o.a.Cultuur] benadrukte dat een openstelling van dit gebouw en inzicht in het werk kunnen bijdragen aan meer begrip voor het werk van de bouwhistorici en de archeologen.

De BAM, het middeleeuwse kerkgebouw in de Bethaniëstraat verkeert momenteel -november 2005- in renovatie. Er komt een tussen vloer in, kantoren en de begane grond wordt geschikt gemaakt voor exposities. De kostbare spullen kunnen dan in depots op zolder veilig en apart worden opgeborgen. Tegelijkertijd wordt het gebouw aanpast aan de moderne eisen van de [digitale] techniek en zal het onder druk van de verzekering brandveilig worden gemaakt.


Terug naar boven