Schoonmaak in bomenbestand

Printerversie

Gepubliceerd op: 28-01-2001 | Gewijzigd op: 12-02-2012
Door zwammen, stormschade of wortelrot moeten zestien monumentale bomen en zeven beeldbepalende bomen worden gekapt. Dat is na onderzoek gebleken. Op 40.000 bomen in de stad als ‘s-Hertogenbosch mis je er 22 niet. Er gaan er wel eens ziek of bomen komen op een andere manier aan hun eind. ‘Bovendien’, zal bomenkenner Theo Grimm zeggen:’That’s live’.
Een aantal staat in de eerste stadplantsoenen en op bastions die rond 1880 aan de zuidrand van de stad werden aangelegd. Dat gebeurde na opheffing van de vestingwerken toen grond van domeinen terugging naar de gemeente.
Voor sommige bomen komen andere in de plaats. Op de Van der Doessingel worden zeven esdoorns en twee wilgen vervangen.

Bomengroep op Bastion Antonie.

In de rij lindenbomen in het Nachtegaalslaantje heerst de Tonderzwam. Op korte termijn wordt er een boom omgezaagd ter voorkoming van verdere aantasting. Voorlopig komen er geen jongere exemplaar voor in de plaats.
Volgens een van de plantsoenwachten was hem verteld er al ver vóór de oorlog langszij de Casinotuin een rij lindenbomen [leilindes] heeft gestaan.

p.s. Vier jaar geleden [1996] werden om dezelfde reden ook al veertien min of meer monumentale bomen omgezaagd.

inleiding
's-Hertogenbosch is de stad van hertog Hendrik die er een jachtslot had en in de omliggende bossen zijn jachtgebied. Maar eerst was er Orthen en overigens ook Empel. 's-Hertogenbosch werd- naar nu meer algemeen wordt aangenomen- in 1196 gesticht tussen Dommel en Aa, op een hoger gelegen zandrug, de huidige noordzijde van de Markt. De officiële stichtingsdatum is overigens nog steeds 1185

Noordbrabants Museum
In de tuin van het Noordbrabants Museum staan: een vleugelnoot, tulpenbomen, beuken en eiken.
De tuin behoorde bij het gouvernementspaleis, de woning van de gouverneur, vanaf 1850 Commissaris van de Koningin geheten.
Dr. Jan de Quaij, dr. C. Kortmann en als laatste Jan van der Harten, hebben daar gewoond.
Sedert 1985 heeft het de bestemming van Noordbrabants Museum.

Het Bossche stadswapen met niet alleen de Habsburgse erkenning, maar ook met de boom die in het wapen staat afgebeeld..

de oudjes
De bomen die er nu in de stad staan zijn beslist geen eeuwen oud. De oudste staan op Bastion Oranje en in de Casinotuin, zo bleek in 1996 bij onderzoek. Het gaat om esdoorns, de rode of de bruine beuk en platanen. Het boek 'Monumentale bomen in Nederland' geeft de oudste bomen aan in ons land. In die uitgave is slechts een beperkt Bosch' hoofdstukje opgenomen.

historie
De Bossche oudjes: een plataan op Bastion Oranje. De bomen die op dit bastion zijn geplant moeten dateren van na de sloop van 'de molen van Bax'. De aanleg is tussen 1880 en 1890 gebeurd. Op dit bastion staan ook nog een esdoorn. Een rode beuk in de Casinotuin [1830], en bij de IJzeren Vrouw een suikeresdoorn. De overige zes zijn van rond 1860-1870.
Het zwembad 'De IJzeren Vrouw' maakte deel uit van het Prins Hendrikpark. Dat werd aangelegd in 1935 in het kader van de werkverschaffing. De oudere bomen zijn ook in de periode rond 1935 geplant.

p.s. Hopelijk is in de actualiteit, boom en informatie niet omgezaagd....

Helaas zijn vier jaar geleden veertien monumentale bomen wel omgezaagd. De reden was dat door -soms onzichtbare- aantasting van zwammen de situatie onveilig werd. De stad vatte in 1996 het plan op om gedurende de eerste tien jaar voor ruim 1 miljoen gulden boomonderhoud te gaan plegen, wat ook betekent instandhouding, zoals gemeenteambtenaar H.de Hoog me toen zei.

Rob de Vrind in zijn 's-Hertogenbosch zeldzaam groen' : Op Bastion Oranje staan onder meer een Noorse esdoorn [acer platanoides], een gewone esdoorn [acer pseudo plantanus] .

Nog geen vijf jaar later komt de gemeente met het plan het bomenbezit te gaan uitbreiden. Orthenseweg, Kooikersweg, de Vlijmenseweg, de rivieren/kanaaloevers en de Pettelaarseweg en de Rietveldenweg krijgen weer bomenrijen. Ook voor dit tien jarenplan is een miljoen gulden uitgetrokken.
Een eeuw geleden waren Parklaan en Hekellaan plantsoen. Tot in de jaren vijftig [Hekellaan] en zestig [Parklaan] stonden daar nog monumentale iepenbomen. Eentje hield er stand: op het rondeel van de Parklaan en op de Hekellaan zijn er nog een paar.
Tot 1949, toen de traverse nog oostelijk door de stad liep, zagen de Koninginnenlaan en de Koningsweg er ook lommerrijk uit. Een H.Hartbeeld [van Julianaplein naar Emmaplein] werd verplaatst en plantsoenen en bomenrijen vielen aan het verkeer ten offer.

Overigens herinnert de naam Koninginnenlaan [meervoud] aan het bezoek dat koningin Emma en haar dochter Wilhelmina omstreeks 1895 aan Den Bosch brachten.

Alles bij elkaar schat men dat er in Den Bosch- bij vallen en opstaan -circa 40.000 bomen staan. Want, een storm [juli 1984] of de iepziekte [1986] en ander virussen bedreigen het bomenbestand. Dat is nu eenmaal de natuur, zo constateert Theo Grimm die naast vinoloog ook een bomenkenner genoemd kan worden. Grimm vindt de Hongaarse zilverlinde op het St.Janskerkhof een van de mooiste Bossche bomen. Die staat op een bijzonder mooie plek, wordt goed verzorgd en hij bepaalt mede het beeld van de Hinthamerstraat.

De Casinotuin
De Casinotuin was tot eind achttiende eeuw een vuilstortplaats. Voor de opheffing van de status van vestingstad bezat het Rijk [Domeinen] stukken grond- merendeels grenzend aan de vestingwerken en stadspoorten.
Dat was ook zo in het Nachtegaalslaantje waar de vroegere functie van Museum Het Kruithuis herinnert aan de militaire functie van dit gebied. Door grondruil kwam omstreeks 1880 dat terrein aan de gemeente, maar het Rijk heeft er zowel een rijks-HBS als een rijks-Gymanisium neergezet.
De omsloten Casinotuin behoorde bij de sociëteit Casino gevestigd in de eerste stadsschouwburg op het eind van het Nachtegaalslaantje westzijde.
Rob de Vrind schrijft dat in de Casinotuin Nachtegaalslaantje] een paardekastanje staat de aesculus hippo castanicum en dateert van 1860.

't Plantsoen
Nadat de stad haar vestingstatus verloor door het aannemen van de vestingwet [1874] keerden de vestingwerken en de grond daarlangs gelegen terug naar de gemeente. In opdracht van de gemeente richtte tuinarchitect J.M. Marechal tussen 1880 en 1890 deze, langs Zuidwal en Hekellaan gelegen, stroken in. Ter hoogte van de Hekellaan kreeg dat deel de naam van 't Plantsoen. Ouderen Bosschenaren spraken nog lang van: ik woon in 't Plantsoen, als zij de Bethaniëstraat e.o. bedoelden.

Overige lokaties:
Op de Hekellaan vermeldt Rob de Vrind: een plataan [plantanus acerifolia] en een catalpa [catalpa ovata]van 1890.
Dan nog op het Emmaplein: de zwarte populier en een paardekastanje
op de van de Weeghensingel: platanen [platanus acerifolia] van omstreeks 1890
In de mgr. Diepenstraat, langszij de IJzeren Vrouw: een populier van 1910
Langs de Vughterweg zijn rond 1900 platanen [platanus acerifolia] aangeplant.

Nachtegaalslaantje
De bomenrij langszij het Nachtegaalslaantje zijn linden Deze bomen lijden aan rotting door de zgn. Tonderzwam. Oorspronkelijk waren het leilindes.
De grond was vóór 1874 van de Domeinen. Daarom is het begrijpelijk dat langs dit laantje na 1885 een rijks-HBS en rijks-Gymnasium zijn gebouwd. Sterker nog: uit de tijd van de vestingwet herinnert de manege, eerst een open mange later [1900] plaats makend voor een gesloten manege. Dit gebouw is inmiddels verheven tot museum Het Kruithuis [tijdleijk

Grimm merkt al relativerend nog eens op, dat er ook vaak veranderd wordt. De vraag rijst bij mij of het omhakken tbv nieuwe aanplant niet teveel een modegrill is. Wat bepaalt dat de gemeente elk jaar die grote uitgaven moet doen?, aldus Grimm die wel eens rondleidingen geeft op de vestingwerken. Hij hoopt dat de bomen in die plantsoenen gerespecteerd worden en de vestingwerken niet een te overdreven aandacht zullen krijgen.
In de Choorstraat staat aldus Rob de Vrind een plataan van omstreeks 1850 de platanus acerifolia

De gemeente kwam eind maart in ieder geval met dit miljoenenplan, omdat zij,door het rijk opgelegd, de plicht heeft bomen te onderhouden en in stand te houden vanwege het stellen van aansprakelijkheid bij calamiteiten.
Aanleiding voor dit artikel was de nieuwe bomennota die het College dinsdag 28-3-2000 heeft aangenomen.

Terug naar boven