Historie/ontwikkelingen Deuteren 2003 - 2008

Printerversie

Gepubliceerd op: 25-05-2009 | Gewijzigd op: 22-06-2011
Deuteren is een klein gehucht, dat tot 1933 bij Vught hoorde. Als Bossche wijk bood het in de jaren vijftig huisvesting voor huishoudens uit na-oorlogse gesaneerde wijken. Tegenwoordig is het een achterstandswijk...
Maar sedert 2008 krijgt de wijk een opknapbeurt  met daarin opgenomen een nieuw flatcomplex in de Heerendonklaan, renovatie van woningen in de Oeterselaan, een nieuw hart [wijkcentrum] en een seniorenflat in de Baksvelstraat. 
Langszij de Weidonklaan wordt momenteel [mei 2009] een riant park aangelegd.

Voor de overige -meer recente berichten- zie  bij individuele artikelen.

berichten
1e paal Nieuwbouw Deuteren 29 mei 2008.
Straatnamen voor 'nieuw Deuteren'  23 augustus 2007.
Sloop begonnen  29 april 2007.
Alsnog verplaatsing buurthuis Deuteren 14 februari 2007.
Kruising Biggelkamppad Boschmeersingel vervalt   3 oktober 2006.
Gecompliceerd detail en bekritiseerde kruising uit plan Deuteren gehaald 4 oktoebr 2006.
Kritiek wijkraad West op plan 29 maart 2006
Verkeer geeft problemen bij herinrichting Deuteren 14 maart 2006
Presentatie renovatie/herbouw Deuteren    22 februari 2006
Schoonmaker Frans Dirks beloond  19 januari 2006
Werkgroep teleurgesteld en bezorgd 17 februari 2005
Ruzies n.a.v. plan Deuteren   16 december 2004
Deuteren op de schop - 21 november 2004
Deuteren bedreigd/werkgroep opgericht - 15 juli 2004
Inzage Masterplan werkgroep Deuteren [downloaden vergt tijd!]

1.Deuteren: inleiding
                    historie
2. Boschveld
3. Einde Grassocomplex: klik op Grasso
4. Deuteren in beeld
==============================
1e paal Nieuwbouw Deuteren  29 mei 2008. 
Met het slaan van de 1e paal voor de nieuwbouw in Deuteren opent ook het nieuwe Jongerencentrum. Wethouder Weterings en directeur Brabant Wonen Roozendaal slaan woensdag 4 juni de eerste paal. Een uur later openen de jongeren zelf hun nieuwe honk in het voormalige café aan Baksvelstraat met beatmuziek. Deze gebeurtenissen worden door de kinderclub journalistiek vastgelegd. Dat resultaat gaat deel uitmaken van een kunstwerk Hart voor Deuteren in het toekomstige ontmoetingscentrum. Zie ook www.deuterenbrabantwonenbuurt.nl Tegelijk met deze mijlpalen start in die week ook het kinderwerk in Deuteren rond de thema’s bouwen en veiligheid. © paul kriele,

Boven:  het voormalige café op de hoek Weidonklaan/Stadskampstraat, dat een jeugdontmoetingsruimte wordt. Boven rechts: De Stadskampstraat, waar een serie huizen zijn/worden gerenoveerd. Rechts: Toekomstig middelpunt van de nieuwe wijk Deuteren waar een wijkontmoetingscentrum en een seniorenflat komen te staan, gezien vanaf de Oeterselaan. foto's © paul kriele, 29 mei 2008.

Boven links: Het huidige ontmoetingscentrum waar straks een nieuwe wijkcentrum komt met een appartementencomplex voor senioren gezien vanaf de Hoekkampstraat,	De inmiddels verdwenen volkstuinen die verhuisden naar Deuteren over de spoorlijn.  foto's © paul kriele, 29 mei 2008.
De
De bouwblokken in het meest oostelijke deel van Deuteren blijven onaangeroerd staan. Dat zijn de meer degelijke en meer recent opgeknapte huizen in de Weidonklaan [l.] en de Gasseldonklaan [r].	foto's © paul kriele, 29 mei 2008.

Straatnamen voor 'nieuw Deuteren'  23 augustus 2007.
Op de plek van de voormalige volkstuintjes aan weerszijden van de Biggelkampweg zijn voor de daar aan te leggen straten de namen bedacht: Gildendonklaan, Berkendonklaan en Eerste en Tweede Averdonkstraat.
Sloop begonnen  den bosch, 29 april 2007.

Aan de Oeterselaan zuidzijde is de sloop eind april 2007 begonnen. foto's © paul kriele, 25 april 2007.	De Oeterselaan zuidzijde met de Haverdonklaan, het terrein dat geheel geherstructureerd wordt. Links staan twee woonblokken die worden gesloopt.

Centrale ligging activiteitencentrum Deuteren  14 februari 2007. 
Deuteren krijgt toch een nieuw activiteitencentrum van 270 m vierkante meter in het hart van vernieuwd Deuteren. Dat hart ligt aan de kruising Biggelkamppad en de Haverdonklaan. Het oude wordt afgebroken. De activiteiten voor de jongeren die te maken hebben met bewegen verplaatsen zich naar de huidige Klimopschool [Heerendonklaan], dat de functie krijgt van Educatief Cluster. De oplevering van het nieuwe buurthuis/activiteiten centrum, dat Brabant Wonen realiseert, staat gepland voor oplevering begin 2009.

Kruising Biggelkamppad/ Boschmeersingel vervalt  3 oktober 2006
De gemeemteraad heeft op dinsdagavond 3 oktober 2006 een omstreden detail uit het plan Deuteren gehaald. Dat onderdeel onderging veel kritiek en werd daardoor een heikel punt in de herstructurering van deze volksbuurt. De raadsleden vinden de afbraak van drie [eerder vier] villa's in de lintbebouwing aan de Oude Vlijmenseweg een aantasting van de historische structuur in deze wijk.  
In de plaats van de kruising met het Biggelkamppad en de Boschmeersingel die nu vervalt , worden ontsluitingen gemaakt bij de Baksvelstraat en de Heerendonklaan. De as die de wijk nu gaat doorkruisen- Biggelkamppad en verlengde- wordt een fietsroute. 

Kritiek wijkraad West op plan  , 29 maart 2006
De wijkraak West heeft kritiek op de herinrichting van Deuteren.  De commentaren zijn met name gericht op de verkeersafwikkeling en de te dichte nieuwbouw op de bestaande woningen. West ziet geen rotonde als oplossing voor de verkeersafwikkeling van en naar Deuteren via de Oude Vlijmenseweg richting Boschmeersingel. Zij is er ook op tegen dat de lintbebouwing aan de Oude Vlijmenseweg wordt doorbroken.  De nieuwbouw aan de Westzijde van Deuteren komt te dicht bij de bestaande woningen te liggen, aldus de inhoud van de brief die de wijkraadvoorzitter Wim Santbergen aan B&W schreef.

Kritiek Werkgroep Deuteren: Verkeer geeft problemen bij herinrichting Deuteren   14 maart 2006
Onder meer de verkeersstromen, waarvan er in en om de wijk teveel komen geeft probleme,n, zegt de Werkgroep Deuteren. De bewoners vinden met name de aanleg van een rotonde op de kruising Oude Vlijmenseweg en de Boschmeersingel een verkeerde keuze. Voor die aanleg moeten -nu net de verkeerde- vier villa's worden gesloopt, zeggen zij. 
De Stichting Werkgroep Deuteren die ook de aantasting van de lintbebouwing aan de Oude Vlijmenseweg betreurt, schrijft in haar commentaar aan B&W dat de verkeersroutes op Weidonkpark, Heerendonklaan en het Westerpark net teveel zijn van het goeie en niet passen bij het dorpse karakter van Deuteren. Deze auto-ontsluitingen leveren geen bijdrage aan de woonkwaliteit. 
De nieuwe as door Deuteren loopt niet via de Weidonklaan of de Heerendonklaan maar via het Biggelkamppad en komt uit op het grote nieuwe 'dorpsplein' waar flats en een zorgcentrum zijn voorzien. De Werkgroep vindt dat voor dat Biggelkamppad kansen liggen als Oost-West ontsluiting in de vorm van een wandel/fietspad.
De massa, zoals de opvallende invulling van de hoek Weidonklaan/Oude Vlijmenseweg wordt genoemd, moet met een geleding en een lagere bouwhoogte beter aansluiten bij de meer kleinschalige bouw in Deuteren, aldus de Stichting Werkgroep Deuteren die ook vindt dat de groenvoorzieningen beter afgestemd moeten worden op de ontwikkelingen in de omgeving [Willemspoort]. 

Presentatie renovatie/herbouw Deuteren   22 februari 2006.  
Het herstructureringsplan Deuteren is nagenoeg ongewijzigd gebleven.Dat blijkt uit de presentatie van dit plan dat ter inzage ligt in het Stadskantoor. De vast 'hoofduitgangspunten' zijn:  
Een gevarieerde woningopzet, alle Duplexwoningen worden gesloopt . Die staan in de Oeterseleaan, Baksvelstraat, Wolfsdonkenlaan en Haverdonklaan.
Ook de oudere woningen [hofjes] ‘worden vervangen’. Zo staat het in de ‘hoofduitgangspunten’. Daarvoor in de plaats komen 180 nieuw te bouwen huizen in de koopsector, seniorenwoningen en huizen in de huursector. Aan de rand van de wijk zijn de koopwoningen gepland. 
Tegelijk met de tweede fase van de nieuwbouw –omstreeks 2007- zullen de hofjes aan de Oeterselaan en de Kampstraten- tezamen 170 huizen van Brabant Wonen- een renovatiebeurt ondergaan. Maar dat valt buiten dit project.
De plek van de volkstuinen en het dierenparkje zal als centraal plein worden ingericht met een opvallend gebouw, dat wellicht de functie krijgt van gemeenschappelijk voorziening tezamen met flats voor senioren.
De gemeente houdt vast aan een ontsluiting ter hoogte van het Biggelkamppad naar de Boschmeersingel. Hier staan vier ‘villa’s’ die plaats moeten maken voor een rotonde.
De wijzigingen die in het plan zijn aangebracht – het persbericht meldt niet exact welke – komen uit de reacties van de omwonenden, en dan gaat het om de verkaveling.
De wijk blijft zijn kleinschaligheid houden. Maar volgens de stedenbouwkundigen verrijst aan de rand bij de Weidonklaan een markant gebouw van 7-8 bouwlagen.  

Inzage in plan
Op 13 maart 2006 volgt er een inspraakavond in de Hogere Agrarische School over dit plan ,waarvan het ontwerp in het Stadskantoor is te zien


Zwerfafvalopruimers beloond. 19 maart 2006
Wethouder Jetty Eugster, wethouder van ondermeer van Openbare Ruimten, heeft vanmiddag donderdag 19 januari 2006, zes Bosschenaren in het zonnetje gezet. De zes ontvingen van de gemeente een ZAP- speld en een oorkonde omdat ze zich hebben ingezet voor een schone omgeving. ZAP slaat op Zwerf Afval Pakken. Die inzet werkt hopelijk stimulerend op de andere buurtbewoners, sprak Eugster hoopvol en reikte de zes ook nog een bos bloemen uit. Drie bewoonsters van de Hofstad, Sjaan Halewijn, Sjaan Boot en Monica van der Hoorn kregen een speld, evenals Frans Dirks, die de Heerendonklaan in Deuteren schoon houdt en Simon de Garde die vooral actief is in Hintham, met name rond de flats in het Heijmansdorp.

Een groep van zwerfafvalopruimers uit Deuteren, De Hofstad en Hintham. Rechts Frans Dirks uit Deuteren. foto © paul kriele, 19 januari 2003.

De dankbetuiging is een initiatief van de Stichting Nederland Schoon waarbij de gemeente zich heeft aangesloten. ‘Schoon trekt schoon aan’, is de redenering van de stichting die een samenwerking is tussen het bedrijfsleven, overheden en belangenorganisaties, zoals bijv. de ANWB. Het doel is het zwerfafval terug te dringen.

Politiek wil –eindelijk- visie voor Willemspoort 4 maart 2005.
Eindelijk reageert de politiek op de aanpak in Deuteren, m.n. Willemspoort. Eerder [najaar 2004] had het niet georganiseerde wijkvertegenwoordiging Deuteren al haar zorg over de urbanisatie [verkeer en nieuwbouw] in Deuteren kenbaar gemaakt. Noch de locale pers, gemeente [in haar stedelijke visie en bij inspraakprocedures], noch de politiek gaf op dat ‘Masterplan Deuteren’ enige sjoeger.
De fracties van VVD en PvdA willen nu een discussie over de wijk Willemspoort waar het Koning Willem 1–college uit haar jasje groeit en er een doorbraak komt van nieuwe wegen [Magistratenlaan en Randweg] en waar het nu nog idyllisch [temidden van boerderijen en historisch landschap] gelegen Alexanderziekenhuis verandert in een mammoetziekenuis. De fracties schrijven in hun oproep dat het bij de structuurvisie voor Willemspoort gaat om ‘.. een zeer beeldbepalend en belangrijk [..] deel van de stad. Dat vereist een goede voorbereiding en een vroegtijdige discussie!’ Die volgt binnenkort in de commissie ROB. 
 
Werkgroep Deuteren teleurgesteld en bezorgd  17 februari 2005. 
De Werkgroep Deuteren brengt vanavond op de eerste officiële inspraakronde over het nieuw Jeroen Boschziekenhuis in Willemspoort, haar visie over aan de verantwoordelijke wethouder Jetty Eugster. De werkgroep kreeg na haar publicatie van het Masterplan Deuteren zomer vorig jaar, nauwelijks een reactie. Dat plan accentueert de karakteristieke waarden van terpen, boerderijen, weilanden en wegen in het dorpse en agrarische karakter van Deuteren, dat ooit een nederzetting was. Ook legt zij in dat Masterplan recreatieve verbindingen van de monotone aangelegde wijk de Kruiskamp naar de Gement. Als de gemeente die aspecten negeert, is dat een gemiste kans.

Het kleinschalige Deuteren dat vecht tegen de oprukkende urbanisatie. Op de 1e lichtte de werkgroep Deuteren haar bezwaren tegen de aantasting van deze agrarische nederzetting met bijgaande illustratie toe. 
Terpen, weggetjes en een enkele hoeve of herberg zijn nog slechts over van dat Deuteren
De plannenmakers respecten bij de nieuwbouw van het Jeroen Boschziekenhuis en ook bij de aanleg van de Randweg en de uitbreiding van het Koning Willem 1-College nauwelijks de cultuur-historische waarden van het gebied.

Boerderij op wat ooit het middelpunt was van Deuteren:het kruispunt Oude en Nieuwe Vlijmenseweg en Deutersestraat. foto © joep lennarts,

Want actueel is de nieuwbouw van het JB-ziekenhuis.
De werkgroep vreest dat behalve dat de cultuurhistorische waarden van Deuteren in de nieuwe plannen niet worden meegenomen, ook dat er sprake is van een hap snapontwikkelingen, rond apart Koning Willem 1 College, apart de nieuwbouw ziekenhuis en apart de Randweg.
Het is de verantwoordelijkheid van de plannenmakers, aldus woordvoerder Leo Sluijmer, om zo’n kolos [ziekenhuis] op Willemspoort af te stemmen op de kleinschalige, historisch waardevolle omgeving. 
Het betoog van de werkgroep werd met illustraties ondersteund en aangeboden aan de wethouder.
Zie hieronder: Deuteren bedreigd  en masterplan [groot bestand!!]

Ruzies n.a.v. Deuterenplan , 16 december 2004.
De nieuwbouw van Deuteren komt klem te zitten door ruzies over de volkstuinen. Het hart van Deuteren gaat op de schop met name de hofjes aan de Oetserselaan, Baksvelstraat en Haverdonklaan [maisonettewoningen] worden gesloopt. Er komt een doorsteek thv het Biggelkamppad naar de Boschmeersingel. Op de hoek Oude Vlijmenseweg/Weidonklaan verrijst markante nieuwbouw.
Op de plek van de volkstuinen en het dierenparkje is een nieuwe straat gepland en een plein met een centrale- qua functie nog in te vullen- voorziening. 
De volkstuinen wijken uit naar de Deutersestraat naast het kleine subkampje. Maar dat terrein is maar half zo groot als het oude. Met name de allochtonen maken voor hun families internsief gebruik van de volkstuinen. De inkrimping leidde tot tegenstellingen tussen de twee groepen die jaren lang goed met elkaar overweg konden.
De bewoners van het subkampje zijn heftig in opstand gekomen tegen de komst van nieuwe allochtone buren.
Een gemeentewoordvoerder zegt dat al overleg gaande is met het bestuur van de volkstuinen . Hij geeft de factor tijd aan om uit de problemen te komen. In maart is een nieuwe bijeenkomst gepland waarin de wensen van de bewoners naar voren zullen komen,’ aldus de woordvoerder die nog over een schetsplan spreekt. 

Deuteren op de schop   21 november 2004.
Na de Donk, de Graafsewijk Noord gaat nu ook Deuteren op de schop. Het plan omvat nieuwbouw vooral op de locaties volkstuinen en dierenparkje. Dat betekent circa 180 huizen, zowel koopwoningen, seniorenwoningen als midden woningen in de huursector. Daarvoor gaan de duplexwoningen die in slechte staat verkeren, tegen de grond. Die staan in der Oeterseleaan, Baksvelstraat, Wolfsdonkenlaan en Haverdonklaan.
Centraal in de wijk komt er een soort ontmoetingscentrum met 30 flats voor senioren. Daarbij is- op de huidige locatie van het dierenparkje- ook een plein voorzien. De bewoners hebben over dat centrum en de invulling van het plein nog inspraak. Want het dierenparkje keert niet meer terug en de volkstuinen gaan naar de Deutersestraat, zo lichtte wethouder Elly de Jonge vanavond voor de pers toe. Maar een Brede Bossche School is in het plan afgevallen.

Voor een betere ontsluiting komt er -dwars door de wijk- een nieuwe weg die aansluit op de Boschmeersingel. Op dat punt [Biggenkamppad] zullen vier huizen verdwijnen. Op de hoek Weidonklaan/ Oude Vlijmenseweg, waar nu de kindercreche is gehuisvest, zullen flats van 5-6 etages in een markante architectuur verrijzen.

De aanpak van Deuteren gebeurt na wijkanalyses en het opstellen van een wijkplan samen met de bewoners.
De bewoners die in de te slopen huizen zitten worden vanavond over de aanpak geïnformeerd. Op hun eisen: eerst –gefaseerd- nieuwbouw en dan passlopen, is de gemeente samen met Brabant Wonen ingegaan
Aan dit plan van 30 miljoen [bouwen en infrastructuur maar nog zonder de renovaties] is en sociaal plan gekoppeld. Dat houdt onder meer in: dat aan de bewoners van de sloophuizen bij verhuizen de [inrichtings-]kosten [€3150] krijgen vergoed en dat zij voorrang hebben op de nieuwbouwhuizen en de renovatiewoningen.
Verwacht wordt dat de gemeenteraad voorjaar 2005 haar fiat aan dit plan zal geven. Daarna pas kan de sloop beginnen.
Morgen dinsdag is er een openhuis in de Avans Hogeschool.

Renovatie: Tegelijk met de tweede fase van de nieuwbouw –omstreeks 2007- zullen de hofjes aan de Oeterselaan en de Kampstraten- tezamen 170 huizen van Brabant Wonen- een renovatiebeurt ondergaan. Maar dat valt buiten dit project. 

 Werkgroep Deuteren accoord 23 november 2004
De Stichting Werkgroep Deuteren heeft zich -voorlopig- achter het plan van Gemeente en Brabant Wonen geschaard. De verplaatsing van de volkstuinen naar de Deutersestraat vindt bij de leden goeddunken. Ook de nieuwbouw op de aangegeven locaties kan haar instemming krijgen, aldus woordvoerder Leo Sluijmer.
Desalniettemin... in het nieuwe plan is nauwelijks herkenbaar de inbreng van deze werkgroep* die een meer breedschalige aanpak van Deuteren voorstaat .
*Breedschalige aanpak Deuteren: zie hieronder.

Deuteren bedreigd  15 juli 2004.
De Stichting Werkgroep Deuteren gaat zijn nek uitsteken ivm de opdoemende urbanisatie. Door de komst van een nieuw Jeroen Bosch ziekenhuis, nieuwbouw van én nabij het Koning Willem I –College, een nieuw transferium en de aanleg van de Randweg zijn enkele inwoners wakker geschud en richtten de Stichting Werkgroep Deuteren op. Doel van de werkgroep, aldus woordvoerder Leo Sluijmer, is niet om tegendraads te zijn. Ons streven is het karakter van Deuteren, dat een agrarisch gehucht was, gelegen op de kruising van twee handelswegen, te doen behouden.
Sluijmer zegt het jammer te vinden dat de nieuwe ontwikkelingen zo versnipperd zijn. Bovendien is er geen bestemmingsplan voor Deuteren en kan hier van alles gebeuren.

De leden van de Stichting Werkgroep Deuteren vlnr. Myra Oude-Elferink, Leo Sluijmer, Arie Bijl, en Eric Alink. Vooraan met het masterplan: Marieke Sluijmer.  De foto is genomen voor de boerderij 't Hoefke van de scouting aan de Vlijmenseweg. Voorheen de boerderij van Passchier. foto © paul kriele, 15 juli 2004.

  
Binnen een overleg met de ziekenhuisleiding [Jeroen Bosch] en de architect hebben partijen al gewezen op de verantwoordelijkheid van de gemeente bij deze grootschalige veranderingen. Vroegtijdig dienen het gemeentebestuur, de beleidsmakers en de bouwers op deze vergeten aspecten van het gehucht Deuteren gewezen te worden.
De werkgroep vreest voor de authenticiteit van het gehucht, het voortbestaan van de terpen [Hoeflaan] en een tiental boerderijen. Zij wil via het masterplan de discussie aanwengelen rond deze stedelijke ontwikkeling en Deuteren daarin haar plaats laten behouden!  
Een van de aspecten is bijv. dat de polders van de Gement, met name de Honderd Morgen, een rol speelden in het bestaan van de Deuterse boeren. Daar lagen de akkers en de weilanden.
Eerste actie van de werkgroep –naast het uitbrengen van het masterplan- is de politiek en de burgerij wakkerschudden, en betrokkenen zoals Natuurorganisaties, de Milieufederatie en bijv .Staatsbosbeheer achter haar masterplan te krijgen om de discussie op gang te brengen. 

Een overzicht van de wijk Deuteren. Onderin is de Gement gelegen doorsneden door de Deutersestraat. Rechtsonder het Willem Alexanderziekenhuis.

De wijk Deuteren met de ['Kamp'-straten] bestrijkt het rechterdeel van deze plattegrond. Ze wordt doorsneden door de Oude Vlijmsenweg die vroeger al een handelsroute was. Deze route liep van Den Bosch [de Coepoort aan de Sint Janssingel] naar Cromvoirt. Ze kruiste- ter hoogte van het huidige kruispunt bij het ziekenhuis [waar ook de voormalige pastorie van de Annakerk staat]- de andere handelsroute. Die andere route liep van de Langstraat [Vlijmen] naar de Meierij. Bij Fort Isabel, gelegen nabij de Heun in Vught, kwam die route uit op de Bosscheweg. Immers de betonweg onder langs de voormalige PNEM met spoorviaducten is pas kort na de oorlog aangelegd!  Het Halve Zolenlijntje loopt van links boven naar midden rechts onder.

De boerderij Van den Heuvel op de hoek Oude Vlijmenseweg/ Vlijmenseweg.	Het karakteristieke terpenlandschap tussen de Vlijmenseweg en de Hoeflaan dat al eerder bedreigd werd. foto's © paul kriele, 15 juli 2004.

Bijpraten in Deuterense buurthuis 29 maart 2003
Een paar honderd- jong & oud-bewoners van Deuteren waren afgekomen op de inloopmiddag in he wijkgebouw aan de Weidonklaan.
Daar haalden zij herinneringen op aan hun buurt waar velen ook hun geboorteplek hebben. Eerst nam wethouder Elly de Jonge het eerste exemplaar van ‘Deuteren, een dijk van een wijk’ in ontvangst. Dat boekje is een uitgave van Divers met tekst van Wim van Deurzen, die de sanering van de wijk als aanleiding voor deze uitgave zien.
Op die middag in het buurthuis kreeg wethouder Elly de Jonge het eerste exemplaar aangeboden van ' Een dijk van een wijk'.
De bewoners en met name de jongeren namen de gelegenheid te baat een lijst met handtekeningen aan te bieden. Daarin verzoeken zij om een skatebaan voor de jeugd.

Wethouder Elly de Jonge in haar toespraak in het buurthuis aan de Weidonklaan.	Jongeren uit de wijk zetten met een spandoek hun wens kracht bij.  foto © marcel, maart 2003
De lijst met honderden handtekeningen die de wethouder in ontvangst nam.	Een woorvoerder van de jeugd uit Deuteren in gesprek met de wethouder. foto © marcel, maart 2003

Het boekje ’Een dijk van een wijk’,  belicht aan de hand van door bewoners ingebrachte foto’ s de ontwikkeling en allerlei aspecten van een volksbuurtwijk met zijn volkstuinvereniging opgericht in 1954, damclub Excelsior, de voetbalclub, het Annakoor, het korfbal, pater Fennis van de voetbalclub en huisarts dr. Fortuyn die zijn praktijk startte in de Haverdonklaan, de winkel van Toko –Eugène & Rennie- Valentijn, later Sientje van Dartel en weer later De Kleine Winst. Door midddel van interviews met wijkbewoners heeft de redacteur Willem van Deurzen de onderlinge betrokkenheid nog eens willen aangeven.

In de oorlog telde Deuteren slechts drie straten: [Oude] Vlijmenseweg en de Deutersestraat en 300 Bosschenaren als inwoners. Nu is het een- etnisch gemêleerde- wijk met 1750 inwoners/duizend woningen.
Rinus Nielen [*10 augustus 1927], 36 jaar werkzaam geweest als metaalbewerker bij Grasso, haalt al die herinneringen voor de Nieuwsbrief op. Rinus, broer van Wim Nielen, vertelt over het opspuiten van de Deuterse polder met zand uit de Ertveldplas. ‘Dat was in 1950, kort nadat ik uit dienst kwam,’ aldus Rinus.

De middag in het wijkgebouw werd opgeluisterd door de carnavalsvereniging cv GeNôten en de kinderen werden vermaakt door Mark en Nico, die als jongleurs van het Malle Ballencircus bij het Totaaltheater in kontrakt staan.
De ouderen bekeken de foto’ s, kletsten met elkaar, zaten aan de koffie of aan de bar..

De artiesten Marco en Nico van Totaal Theater bezorgden met hun kunsten en spellen de jeugd afleiding in een tent achter het buurthuis.  foto © marcel

Historie: Inleiding
Deuteren is slechts een vlek op de Bossche plattegrond. Het ligt ingeklemd tussen Boschveld en West-I. Bij de realisering van West sprak men nog van West-I en West-II, daarmee de fasen aangevend waarin de uitbreiding van de stad in westelijke richting tot stand kwam.
Simon Stevinweg, Oude Vlijmenseweg en Vlijmensweg begrenzen Deuteren. Maar de agrariër Jan van den Heuvel corrigeert dit. Hij spreekt van Groot Deuteren, zoals ook zijn boerderij heet. Groot Deuteren is het deel zuidelijk gelegen langszij de Deutersestraat, tot aan de voormalige spoorlijn. Klein Deuteren is de wijk die gevormd wordt door de -toenmalige- huizen langs de Oude Vlijmenseweg.

Links de drukke kruising van Oude Vlijmense en Vlijmenseweg en rechts de Oude Vlijmenseweg.	foto's © paul kriele, 15 juli 2004.

De Stichting Werkgroep Deuteren wil dat de Randweg, die vanaf de Heun dwars onder de spoorlijn en over het Drongels kanaal uitkomt tussen het Koning Willem I-College en het Ziekenhuis, onder de kruising door gaat. Oogmerk is vanuit de Noordkant [stadskant] van Deuteren kontakt te leggen met het agrarisch gebied in de Honderd Morgen. Daar lagen van ouds de weilanden en akkers van de Deuterse boeren. Mogelijk zou de spoordijk over 200 meter weg gegraven dienen te worden om die openheid terug te brengen!

Zowel Klein als Groot Deuteren liggen op een natuurlijke zandrug. De terpen dateren uit de middel eeuwen of nog eerder. Het waren ten tijde van overstromingen de vluchtheuvels voor de agrariërs die zich er op vestigden.
Bekende straten in Deuteren zijn verder: de Weidonklaan en de Oeterselaan en daartussen in de minder bekende straten met namen eindigend op -Donk.
West kwam begin twintigste eeuw - na realisatie van 't Zand- niet in aanmerking als de volgende nieuw aan te leggen stadswijk. De plannen werden gedwarsboomd door de Eerste Wereldoorlog. In die tussentijd richtte zich de aandacht van de planologen meer op het Oosten, over de Aa. Daar werd in mei 1916 een aanvang met de bouw genomen.

Klein Deuteren is de naam van de karakteristieke boerderij gelegen op de hoek Kooikersweg/Oude Vlijmense weg. Het was evenals Groot Deuteren vroeger een pleisterplaats van Cor Kauwenberg.  Het voorzetsel 'Klein' duidt op de toenmalige Oude Vlijmenseweg dat Klein Deuteren heette. Groot Deuteren was de bebouwing van de Vlijmenseweg tot de spoorlijn [Langstraatlijntje]. Momenteel bewoont architect Antoon Becker het boerderijtje. foto © gerard monté, 14 mei 2000.

historie Deuteren
Van Deuteren was sprake in 1329 toen door het stadsbestuur van 's-Hertogenbosch met instemming van hertog Jan III het bos onder Deuteren mocht uitbreiden. Deuteren behoorde oorspronkelijk tot Cromvoirt. Door de opheffing van Cromvoirt in 1933 kwam een deel van die gemeente bij Vught en het deel ten Noorden van het Langstraatlijntje bij Den Bosch. Dat niet geëlektrificeerde spoorlijntje werd- door zijn verbinding met schoenfabrieken- ook wel het ' Halve zolenlijntje' genoemd.
Van oorspring was het de bedoeling een dubbeltrace aan te leggen wat nog aan extra brede pijlers is te zien. Door die mislukking kreeg de Langstraatlijn de bijnaam van het Halve Zolenlijntje.

Nogmaals de boerderij 'Groot Deuteren'. Op de ansichtkaart van 1909 staat onderin te lezen: Café van den Heuvel Groot Deuteren

. 
In Deuteren staan zeker tien boerderijen uit de oude tijd toen Deuteren nog een agrarische bestemming had. Die hoevens liggen rondom het verkeerskruispunt als aan de overzijde van de spoordijk. Niet alleen die boerderijen, ook de terpen dienen tot beschermd gebied te worden verklaard. Een doelstelling van de Werkgroep Deuteren die Deuteren bedreigd ziet door de opdringende urbanisatie. De leden zijn band dat de beleidsmakers op het stadhuis blijkbaar dit erfgoed uit het oog hebben verloren. De gemeente zou het tot haar verantwoordelijkheid moeten zien bij het maken van plannen op gebeid van infrastuctuur en stdenbouw het gehucht Deuteren in haar oorsprong te respecteren.

gesloopte boerderijen
Markant waren de boerderijen die aan de westzijde van de huidige wijk- tussen Hoeflaan en Vlijmenseweg -lagen. Daarvan is de boerderij 'Groot Deuteren' een van de weinig overgeblevenen. In ieder geval karakteristiek was dat zij op terpen stonden en bij hoog water de bewoners van de lager gelegen delen opvingen . 
'Op elk daarvan stond een boerderij,' aldus Jan van den Heuvel [*1917]. Hij en zijn vier zussen bewo[o]n[d]en er een van. Deze boerderij 'Groot Deuteren' en de ernaast gelegen boerderij van Paschier [tegenwoordig scoutinglokaal] staan er nog. Deze scoutingboerderij werd eertijds bewoond door de familie Akkermans die bekend raakten als de uitbaters van 'De Zwarte Peter' in de Karrenstraat/hoek 2e Korenstraatje, tegenwoordig Caroussel.
Alle anderen zijn bij de onteigening in de jaren zestig gesloopt. De boeren werden afgekocht door de gemeente. Jan van den Heuvel hield stand.
Honderdmorgensedijk
De naam Honderdmorgensedijk-evenals de naam van de boerderij van bakker Bruurmijn-is afgeleid van de topografische naam de Honderdmorgen. De boerderij met rieten welfdak is er eentje van het langgeveltype en dateert vermoedelijk uit de 16e of 17e eeuw.
bewoners
Over de boerderij 'Klein Deuteren' loopt een onderzoek. Als bewoners staat de familie De Leeuw bekend, van wie Hendrik de Leeuw lid was van het armenbestuur. Dan spreken we over twee eeuwwisselingen terug, rond 1800. Er is een muursteen aanwezig, zo attendeert Jacqueline van Dongen mij daarop, met P.de Leeuw [*1803], mogelijk de zoon van Hendrik. De steen zou in 1814 door de elfjarige Peter zijn aangebracht.

Bijgaande foto stuurde mij Jacqueline van Dongen die met een onderzoek bezig is over de achtergrond van dit boerderijtje, oorspronkelijk staand in Cromvoirt, na de grenscorrectie met Vught behoort het tot 's-Hertogenbosch.  De families De Leeuw, later Vroemens waren de oorspronkelijke bewoners, zoals uit een gevelsteen van 1914 blijkt.  foto © 17 mei 1906.

De foto is genomen op 17 mei 1906 de trouwdag van Antoinettea Maria Vroemen en Felix van Hootigum.
Agnes de Leeuw staat in de achterste rij, precies middenin. Rechts daarnaast drie Vroemens: Jacqie, Louie en Mathew Vroemen. De derde van links is Margarithe Jacoba de Leeuw, getrouwd met Jan H.H.Vroemen. en rechts daarnaast:Mary Vroemen x Janus Trügg. 
In de middelste rij zit het bruidspaar centraal: de man met vlinderstrik is de bruidegom Felix van Hootigum en aan zijn linkerzij [voor ons rechts]: Netta Vroemen, vervolgens : Anna en Stance Vroenen.
Rechst -in de middelste rij naast de boom- Constance de Leeuw en links naast haar Henri Victor Strijbosch.
Voor informatie of het verstrekken van gevens naar aanleiding van deze foto: j.dongen40@chello.nl
 
terpengebied
De tussen Hoeflaan en Vlijmenseweg gelegen heuvels behoren tot het oorspronkelijke landschap, maar dreigden ten onder te gaan door de oprukkende stedenbouw. Harry Beekwilder was een van de actievoerders die zich in de jaren zeventig inzette voor behoud van deze woerden die kenmerkend zijn voor het landschap. 
Na protesten tegen de aantasting van het landschap bleef dit heuvelachtig terrein bespaard van nieuwbouw; van de acht boerderijen bleven er twee overeind staan. Aan de onteigeningstransactie hield de familie Van den Heuvel een aardig zakcentje over. Jan en zijn vier zussen beheerden 30 hectare grond, deels eigendom, deels pacht. 'Van de grond die ik huurde heb ik nog het meest gebeurd', vertelde de 83-jarige onlangs. 
De hofstede van Van den Heuvel, perceel Oude Vlijmenseweg 1, is al meer dan 200 jaar oud, aldus Johanna van den Heuvel in 1991. Johanne is een van de zussen van Jan. Hun grootvader Cornelis begon in de vorige eeuw Café Groot Deuteren. In de jaren voor en kort na de oorlog bouwden ooievaars hun nest op een paal in de tuin. 
Jan heeft nog geboerd tot ongeveer 1965. Het grootste deel van zijn grond moest hij van de hand doen. Met enkele stuks vee keuterde hij nog even door. Van lieverlee was het met zijn agrarisch bedrijf gedaan. De even verderop gelegen, mooi wit geverfde- boerderij -die van Paschier- is in eigendom van de gemeente De scouting heeft het in gebruik 

Het boerderijtje Klein Deuteren, gelegen op de hoek van de Oude Vlijmenseweg/Kooikersweg was ook een pleisterplaats.

De witte boerderij van Passchier met gaanderij is gelegen aan de Vlijmenseweg. Dit perceel oorspronkelijk Oude Vlijmensweg 1, grenst aan dat van de familie Van den Heuvel, die merkwaardigerwijze perceelsnummer 1/c heeft. Het is tegenwoordig een scoutinglokaal.  In dat gebied zijn nog de eeuwen oude heuvels [terpen] zichtbaar, op elk daarvan stond tot in de jaren vijftig een boerderij. Door de urbanisatie van Den Bosch vielen ze aan de slopershamer ten onder. foto © gerard monté, 14 mei 2000.

Eerste kerk
Tegenover boerderij ' Groot Deuteren' [Van den Heuvel] staat nog de oorspronkelijke pastorie van de eerste Sint Annakerk uit 1937. Deze kerk stond naast de pastorie bij de kruising van de Oude- en de Vlijmenseweg. Door ruimtelijke ontwikkelingen behield de kerk niet meer haar centrale plaats in de wijk zoals die aanvankelijk was voorzien. De sloop volgde - na enkele jaren van leegstand- in 1968. Het gebouw werd als opslagruimte verhuurd aan Vroom & Dreesmann en Remington.

nieuwe kerk
Kort na 1970 werd begonnen met de bouw van een nieuwe St. Annakerk op de hoek van de Boschmeersingel/Amundsenstraat. Mgr.J. Bluyssen heeft deze kerk op 8-1-1972 ingewijd.
Maar voordat het zover was kerkte men van 1964 tot eind 1969 in een houten noodkerk gelegen aan de Oude Vlijmenseweg 54-56.
Een ander markant gebouw voor Deuteren is de nieuwbouw van het protestants ziekenhuis, tegenwoordig behoort dit Willem Alexanderziekenhuis tot het Bosch' medisch Centrum. En ook dit gebouw staat een nieuwe geschiedenis te wachten...
het verkeer zoekt zijn weg
In 1948 viel dan uiteindelijk de beslissing voor een stadsuitleg boven de spoorlijn. De eerste discussies concentreerden zich over de ontsluiting van het gebeid, of via het weggetje langs de Dieze naar Engelen of over de Vlijmenseweg achter langs de PNEM waar in 1936 al een tunnel voor de treinen naar het Zuiden was aangelegd. Aanvankelijk ging het autoverkeer richting Langstraat via de spoorwegovergang in de Willemsstraat. De eerste plannen voor een tunnel onder het station verschenen toen al op de tekentafel, maar deze stationstunnel is pas in 1955/'56 aangelegd en werd in december 1956 geopend.
Hoewel de heuvels aan de Hoeflaan daar net buiten vallen, zijn ze met de boerderijen die aan de Vlijmenseweg liggen bepalende elementen in het landschap. Deze elementen herinneren aan de oorspronkelijk natuur en de functie van agrarisch gebied van deze westelijk van de stad gelegen polders.

Boschveld 
De wijken Boschveld en Deuteren kwamen in 1999 in het nieuws bij de uitslag van een sociaal onderzoek in deze probleemwijken. In het kader van het Grote Stedenbeleid staan de wijken opnieuw in de belangstelling.
De aanpak van de achterstand in deze buurten gebeurt door de gemeente [Sociale Dienst] samen met Buro Divers, de Stichtring Maatschappelijke Dienstverlening en het Arbeidsbureau.
Het traject begon in april 1999 met een serie van ruim 500 interviews met bewoners. De uitslag daarvan werd onlangs [18 mei 2000] bekend gemaakt. Gemeente en wijkbewoners zijn het er samen over eens de wijken in kwaliteit te doen verbeteren. Ook een van de conclusies was, dat de toename van de sociaal-economisch zwakkeren een bedreiging vormt.
Boschveld en Deuteren kenmerken zich door een relatief hoog gehalte van sociaal-zwakke gezinnen. Er zijn veel langdurig, moeilijk plaatsbare, werklozen, een groot percentage bewoners is van buitenlandse afkomst en de wijken hebben te maken met een relatief hoog criminaliteitsgehalte. 
Uit onderzoek bleek dat het vooral in Boschveld bruist van de activiteiten en de plannen. Woonverbetering heeft in Boschveld meer prioriteit dan in Deuteren. Beide wijken kennen een onderwijsachterstand als gevolg van faciliteiten die ontbreken.
Boschveld is puur aan woonwijk, maar het begon eind negentiende eeuw met industrie. Grasso was de eerste die zich in het uitgestrekte poldergebied -durfde - vestigen. Pas in 1931 kwam de Veemarkt er dankzij het initiatief van burgemeester Frans van Lanschot. Tijdens de werkverschaffing van de jaren twintig/dertig is er nog een wielerbaan en sportpark aangelegd.

Einde Grassocomplex
Het slot van Grasso -inclusief Grenco- als fabriekscomplex is de verkoop van de op de monumentenlijst geplaatste fabriekshal en overige bedrijfsgebouwen. 
Met het oog op toekomstige ontwikkelingen in het- om verschillende redenen- strategisch gelegen gebied heeft de gemeente het perceel al vast voor 13 miljoen gulden aangekocht. Dat gebeurde in september 1998, toen met het oog op een in te richten 'Open Leercentrum' voor startende en doorstartende ondernemers. Per 1 mei 2000 functioneert dat centrum dat afgestemd is op asielzoekers. Aldus heeft de Grasso-hal een nieuwe functie gekregen.
Een deel wordt twee jaar voor 400.000 gulden aan Grenco verhuurd en nog een ander complex aan Grasso Products voor een periode van vijf jaar à raison van 1,2 miljoen per jaar. 
Grasso dateert van 1858. Na vestigingen op het Hinthamereind, vanaf 1868 aan de Zuid-Willemsvaart en vanaf 1896-door ruimtegebrek in Vught. Pas kort na 1900 komt het bedrijf terug naar Den Bosch en vestigt zich achter het stationsemplacement.
Bronnen: Wijkenserie Omroep Brabant, zomer 1991, Kroniek van 's-Hertogenbosch, uitgeverij Hecht en informatie pastoor A. Nieuwlands en Ge kunt me nog meer vertelle...1989. '125 jaar Industriële Innovatie' bij 125 jaar Grasso.
Voor meer over Grasso u gaat naar Boschveld

4.Bijpraten in Deuterense buurthuis 30 maart 2003.
Een paar honderd- jong & oud-bewoners van Deuteren waren afgekomen op de inloopmiddag in het wijkgebouw aan de Weidonklaan.
Daar haalden zij herinneringen op aan hun buurt waar velen ook hun geboorteplek hebben. Eerst nam wethouder Elly de Jonge het eerste exemplaar van ‘Deuteren, een dijk van een wijk’ in ontvangst. Dat boekje is een uitgave van Divers met tekst van Wim van Deurzen, die de sanering van de wijk als aanleiding voor deze uitgave zien.
Op die middag in het buurthuis kreeg wethouder Elly de Jonge het eerste exemplaar aangeboden van ' Een dijk van een wijk'.
De bewoners en met name de jongeren namen de gelegenheid te baat een lijst met handtekeningen aan te bieden. Daarin verzoeken zij om een skatebaan voor de jeugd.

Boven rechts: Wethouder Elly de Jonge in haar toespraak in het buurthuis aan de Weidonklaan. Boven en rechts: Een woordvoerder van de jeugd uit Deuteren in gesprek met de wethouder, die  de in de wjk verzamelde handtekeningen in ontvangst neemt. foto's © marcel, 30 maart 2003.

Het boekje ’Een dijk van een wijk’,  belicht aan de hand van door bewoners ingebrachte foto’ s de ontwikkeling en allerlei aspecten van een volksbuurtwijk met zijn volkstuinvereniging opgericht in 1954, damclub Excelsior, de voetbalclub, het Annakoor, het korfbal, pater Fennis van de voetbalclub en huisarts dr. Fortuyn die zijn praktijk startte in de Haverdonklaan, de winkel van Toko –Eugène & Rennie- Valentijn, later Sientje van Dartel en weer later De Kleine Winst. Door midddel van interviews met wijkbewoners heeft de redacteur de onderlinge betrokkenheid nog eens willen aangeven.

In de oorlog telde Deuteren slechts drie straten: [Oude] Vlijmenseweg en de Deutersestraat en 300 Bosschenaren als inwoners. Nu is het een- etnisch gemêleerde- wijk met 1750 inwoners/duizend woningen.
Rinus Nielen [*10 augustus 1927], 36 jaar werkzaam geweest als metaalbewerker bij Grasso, haalt al die herinneringen voor de Nieuwsbrief op.
Rinus, broer van Wim Nielen, vertelt over het opspuiten van de Deuterse polder met zand uit de Ertveldplas. ‘Dat was in 1950, kort nadat ik uit dienst kwam,’ aldus Rinus.
De middag in het wijkgebouw werd opgeluisterd door de carnavalsvereniging cv GeNôten en de kinderen werden vermaakt door Mark en Nico, die als jongleurs van het Malle Ballencircus bij het Totaaltheater in contract staan.
De ouderen bekeken de foto’ s, kletsten met elkaar, zaten aan de koffie of aan de bar.

De artiesten Marco en Nico van Totaal Theater bezorgden met hun kunsten en spellen de jeugd afleiding in een tent achter het buurthuis.   foto's  © marcel, 30 maart 2003.	Jongeren uit de wijk zetten met een spandoek hun wens kracht bij:  'Wij willen een skatebaan op Deuteren'

5. . Link naar Klein Deuteren 
J.M.van Dongen heeft een speciale pagina opgezet over de historie van[Klein-] Deuteren, de boerderij en de familie De Leeuw die de boerderij heeft bewoond:www.jacquelinevandongen.com
Info ook van Jacqueline van Dongen, die graag meer informatie over Deuteren wenst.
mailto: info@jacquelinevandongen.com 
 

Terug naar boven