Eerste herdenkingsontmoeting 575 jaar Reinier van Arkel
| Printerversie |
Dinsdagavond 31 januar i2017 werd met eerste bijeenkomst in de kapel van Reinier van Arkel in de Bethaniëstraat het jubileumjaar 575 jaar van de oudste Nederlandse psychiatrische instelling herdacht. Dit jaar wordt elke maand een activiteit opgezet.
| -Rechts: Het Tweede Kamerlid voor de CDA tevens lid van de Raad van Toezicht van Reinier van Arkel verrichtte de opening van het herdenkingsjaar 575 jaar oudste Nederlandse psychiatrische instelling. Rechts zitten de nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur, Eddy van Doorn [m.] en Walter Hoevenaars [r.] die de lezing hield. -Onder rechts: De gevelsteen [dateert van de 17e eeuw], die de stichting van Reinier in 1442 aangeeft. foto's © paul kriele, 31 januari 2017. |
 |
 |
 |
Toorenburg zei het een eer te vinden dit herdenkingsjaar te mogen inluiden. Van Toorenburg gaf aan trots te zijn op deze al eeuwen lang werkende zorginstelling. Het dateert uit de tijd van Jeroen Bosch. Dat geweldig werk doen zij al 575 jaar ondanks steeds nieuwe ontwikkelingen, zoals de recente omslag in de zorg. Ga daar maar aan staan. ‘Renier’ zorgt steeds voor de aller moeilijkste mensen. Daarom is het een eer deze opening te mogen verrichten.
Hierna werden de circa 50 aanwezige belangstellenden door het complex rond geleid .
Voor programma zie www.reiniervanarkel.nl/575jaar
Klokgelui
Tot een van de ceremonies behoorde in dit herdenkingsmoment ook het luiden van het klokje in het torentje van de kapel. Daar moesten eerst nog twee klokkenluiders en de brandweer aan te pas komen, omdat bij een grondige opknapbeurt de kabel van de katrol was gegleden.
De klok heeft overigens een bewogen geschiedenis omdat het in de oorlog door de Duitsers in beslag werd genomen, maar gelukkig terug keerde.
Historie
Reinier van Arkel is gesticht met de notariële vastlegging van het testament van Reinier van Arkel, dat op 26 november 1442 door diens broer Rutger op perkament werd gezet. Daarin stond vastgelegd dat er een nieuw gasthuis moest worden gesticht ten behoeve van arme zinneloze menschen.
Voor een opname kwamen als eerste bloedverwanten in aanmerking, vervolgens familieleden, dan de poirters van de stad en tot slot inwoners uit de Meierij.
Pas in 1445 werd de stichting door het stadsbestuur bekrachtigd. Zo luidde kort de door Walter Hoevenaars vertelde oprichting van het instituuut Reinier van Arkel.
 |
 |
| Een van de oudere panden van Reinier van Arkel in de Hinthamerstraat |
Hier boven de stichtingsacte, het testament van Reinier van Arkel van 1442. |
 |
...................... |
 |
-Boven: Ook de door Jeroen Bosch afgebeelde vier humoren. -Links boven: Zinnelozen die in Reinier van Arkel werden 'verpleegd'. -Links: de vier Humoren zoals gele en zwarte gal, bloed en slijm, die in die tijden -door een overwicht - als de bron van ziekten werden gezien. foto's © paul kriele, 31 januari 2017 |
Na dat welkom gaf Walter Hoevenaars, medewerker planning en controle, een historisch overzicht. De rode draad was een ontwikkeling vanuit een huis waar een echtpaar de zorg had over aanvankelijk maximaal 25 zinnelozen* . Dat waren mensen die lijden aan manische depressies, vallende ziekten of hondsdolheid.
Het bestuur over in de eerste eeuwen 25 tot slechts 50 ‘patiënten’, was in handen van de vuur-en blokmeesters.
In die eerste eeuwen verbleven de zinnelozen in kooien en waren vastgeketend.
In de middel eeuwen werd nog vaak een beroep gedaan op de tussenkomst van een heilige. Het meest bekend is de H.Dymphna, rond wier verjaardag op 15 mei elk jaar op Reinier een kermis werd gehouden.
De eenvoudige vorm met karig en simpel eten, zoals pap en brood en later ook gezouten vlees en vis, boter en kaas, duurde tot in de18e eeuw. Uit die tijd zijn de aardappels pas bekend.
| De H.Dymphna die als een van de eerste 'verpleegkundigen' wordt gezien. Zij is depatrones voor de 'zinnelozen'. Haar relieken worden in het Belgjsche Geel bewaard. |
........................................ |
 |
Schilderij van 1786 van Jan Raas met daarop de Regentenkamer. Links is een afbeelding te zien van het toen 100-jarige bestaan van het hoofdpand van Reinier van Arkel in de Hinthamerstraat. Dit tafereel is gemaakt nav de verfraaïng van de Regentenkamer. foto's © paul kriele, 31 januari 2017. ........................................................................................... |
Dankzij de Franse overheersing is ook de zorg [talrijke kleinere gasthuizen kwamen onder een ‘College van Regenten van de Godshuizen en de armen’] gecentraliseerd en meer professioneel opgezet.
Pas in 1841 wordt de eerste krankzinnige wet van kracht. Dankzij Schreuder Kolk werd zinneloosheid als een ziekte gezien.
| Buste van Schreuder Kolk die in 1841 met een nieuwe visie op zinnelozen kwam. ............................................................................................ |
 |
In de negentiende eeuw raakte Reinier overbevolkt.
Rond 1870 zijn er nieuwe inrichtingen in het buitengebied gekomen: Coudewater in Rosmalen en Voorburg in Vught.
Reinier is vaak verbouwd en aangebouwd. De kapel dateert van de tweede helft van de19e eeuw, de tijd dat er religieuzen in de zorg verschenen .De broeders en zusters van O.L.V. van Barmhartigheid uit Ronde. Dat was de goedkoopste oplossing. Pas in de tweede helft van de vorige eeuw zijn er specialistisch opgeleide verpleegkundigen aangetrokken.
Van 1956 dateert de vleugel in de Windmolenbergstraat.
In de rondleiding kwam ook tot uiting dat juist de eigen patiënten de zorg op diverse vlakken hebben gestuurd. Er ontstond een emancipatoire beweging. Er kwam een cliëntenraad, een patiëntenvereniging [Pandora], de electroshock werd gestopt de gekkenkrant kwam uit.
Terug naar boven
 |
 |
 |
 |