Begraafplaats Orthen vh Groenendaal

Printerversie

Gepubliceerd op: 29-08-2008 | Gewijzigd op: 16-10-2012
Deze pagina gaat in op het langs de rijksweg gelegen kerkhof Groenendaal Het dateert van 1852 maar het is niet het oudste Bossche kerkhof. Voor de Franse tijd werden overledenen begraven in of nabij een kerk. Voorbeelden daarvan zijn de St.Cathrien [kruisbroederskerkhof], nabij de middeleeuwse Jacobkerk en rondom de St.Jan.

Aparte rubriek met de graftombes en de namen van de De Gruijters.

Aan de Ketsheuvel ligt het meest oorspronkelijke Orthense kerkhof, daterend van 1870. De bisschopskapel en rechts de eregalerij met verdienstelijke Bosschenaren. foto © paul kriele, 9 april 1995.

Ossuarium [Knekelhuis] op Orthen  26 juni 2009
Nieuwe naam voor Groenendaal nieuwe bestuurder 29 augustus 2008. 
Begraafplaats Groenendaal viert 150-jarig bestaan 19 juli 2008Groendaal wil de hoogte in 16 oktober 2007
Grote renovatie Kapel   den bosch, 25 oktober 2006.
Ophangen van bisschopsklokje - 27 februari 2005
historie
wandeling op 24augustus 2003
Bisschopskapel  
          restauratie

planning locatie
grafmonumenten
-Aparte rubriek met de graftombes en de namen van de De Gruijters.
columbaria
eregalerij
wandelingen
-----------------------------
Winnaar ontwerp van een  ossuarium 26 juni 2009.
Tijdens de Nacht van de Architectuur op 26 juni 2009 noemde wethouder Geert Snijders uit 10 genomineerden, architect Vincent de Gouw [33 jr.] & bouwkundige Kim Brok [30 jr.] als de ‘eerste prijs-winnaars’. Het winnende ontwerp van de ideeënprijsvraag voor een ossuarium/knekelhuisvoor de begraafplaats Orthen bestaat uit een veld met daarop verspreid 12.000 houten kistjes. Het kreeg de titel: 'Wè doen we met ons moeder’.

Het ontwerp voor een knekelhuis voor de Begraafplaats Orthen. Op een glooiend maaiveld zijn - zij aan zij - 12.000 kistjes geplaatst. Doordat elk monumentje een marmeren gedenksteen heeft, wordt dit ossuarium een plek om te herinneren...

Nieuwe naam voor Groenendaal nieuwe bestuurder 29 augustus 2008. 
Bisschop Hurkmans heeft gisteren 28 augustus 2008 de geheel opgeknapte kapel op de begraafplaats Groenendaal ingezegend. Bij die renovatie is behalve een wit beschilderde kapel en een nieuw dak, ook een nis met een Mariabeeld opgenomen. Zoals dat in de St.Jan het geval is, was er op de begraafplaats behoefte aan een vorm van Mariadevotie bij kaarslicht.
Het kerkhof nam het 150-jarig bestaan als aanleiding de naam te wijzigen in Begraafplaats Orthen, omdat die naam feitelijk zo ingeburgerd zit : Ik word begraven ‘op Orthen’.
Bovendien vond er een bestuurswisseling plaats in de stichting Solamen, die het kerkhof beheert. Zij heeft in de opvolging van Max Bom als voorzitter Jean Stevens als opvolger benoemd. Deze treedt voor ‘Orthen’ een nieuw tijdperk binnen. Zoals aangekondigd moeten er oplossingen bedacht worden om het tekort aan akkers op te vangen. Bovendien kan ‘Orthen’ door oude grafrechten niet effectief benut worden. Een nieuwe zit h’m om wellicht de hoogte in te gaan, aldus Toine Schalken eerder voor Bastion Oranje [16 oktober 2007].
Dit weekeind is er een jubileumweekeind met een expo, een lunchconcert en open dagen: zaterdag voor de Orthenaren en zondag voor omwonenden.

Groenendaal wil de hoogte in  16 oktober 2007. 
-De beheersstichting Solamen van de begraafplaats Groenendaal bestudeert mogelijkheden om de begraafplaats efficiënter te benutten. Kerkhof ‘Orthen’ zoals de volksmond zegt, telt 20.000 graven, maar er zijn er slechts 10.000 bezet. Anders gezegd: de beheerder kampt met het probleem dat er in zijn - totaliteit - geen akkers vrijkomen, maar steeds plekken tussen de andere graven in. Dat maakt het gebruik van de hectaren weinig efficiënt. In het buitenland zijn al kerkhoven die de hoogte ingaan. Het bestuur bestudeert plannen en mogelijkheden om op het kerkhof gebouwen op te richten in de geest van een stenen columbarium, waarin de kisten van overledenen kunnen worden weggezet. 
-Een ander – meer op renovatie gericht - plan is het opknappen van de kapel dat al langer op stapel staat, maar vanwege de kosten door het bisdom vooruit wordt geschoven. Voorlopig verloopt die aanpak in fasen. Voor 2008 staat voorzien het voorportaal als Mariakapel in te richten met afsluitbare deuren naar de kerkzaal.

Begraafplaats Groenendaal viert 150-jarig bestaan 19 juli 2008. 
Begraafplaats Groenendaal, genoemd naar de 150 jaar geleden begraven heer Groenendaal viert eind augustus 2008 het 150-jarig bestaan met de inwijding van de opgeknapte Mariakapel. Dat plan is in fasen uitgevoerd [Bastion Oranje 27 oktober 2006]. Het omvat –laatstelijk uitgevoerd - een schilderbeurt en een met dubbele deuren afgesloten portaal. Dat voorportaal is als openbaar toegankelijke ruimte heringericht als kapel en verrijkt met een Mariabeeld. Vorig jaar werd al het voegwerk vernieuwd en het dak gerepareerd.

Renovatie kapel Groenendaal   25 oktober 2006. 
Mogelijk volgend jaar krijgt de kapel op de begraafplaats Groenendaal een grote renovatiebeurt. De stichting Solamen, die het kerkhof in Orthen beheert, heeft plannen voor het vernieuwen van het voegwerk van de buitenmuren en een reparatie van het dak. Maar nog aansprekelijker zijn de plannen om van de kapel een openbare ruimte te maken, met een Mariabeeld en waar kaarsen kunnen worden opgestoken. Dan zal eerst het interieur een verfbeurt moeten krijgen en dienen ook de krappe oude banken door wat royalere te worden vervangen. Vanwege de akoestiek denkt beheerder Toine Schalken aan het hangen van kleden aan de muren, waardoor tevens het interieur een warmere uitstraling krijgt. Er bestaat een speciale stichting die interieurs van gesloten kerken beheert en herplaatsing van kerkschatten regelt. Daar wil Solamen een beroep op doen.  Maar de definitieve beslissing hangt af van de bijdrage die de gemeente aan deze plannen geeft.

Klokje bisschopskapel klaar   27 februari 2005. 
Op Paaszaterdag wordt in het torentje van de bisschopskapel op kerkhof Groenendaal een klokje opgehangen. In die -als bisschopstombe bedoelde- kapel van 1882 [architect Hezemans] heeft nooit een klok gehangen. Dat was de Klokkengroep van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch bij haar ‘Inventarisatie van klokken in en om ‘s-Hertogenbosch’ in het voorjaar van 2002 ook al opgevallen. Vandaar dat die groep - onder leiding van wijlen Jo Hendriks - dat initiatief nam.
Dat bronzen klokje van 100 kilo is op 27 januari 2005, precies twee dagen voor het overlijden van Hendriks, bij klokkengieterij Eijsbouts gegoten. Het draagt als [latijns] opschrift: De doden geef ik eer, de levenden vertroost ik .
Het is nog niet zeker of bisschop Hurkmans in de gelegenheid is op Paaszaterdag dat klokje te komen inwijden, aldus Jo Timmermans, vooriztter van de Kring Vrienden van ´s-Hertogenbosch.

Op kerkhof Groenendaal, aan de meest oostelijke zijde, ter hoogte van de wetering, zijn al twee Columbaroia ingericht. In het voorjaar van 2005 komt er een derde zuilenrij bij.	foto's © gerard monté, 27 februari 2005

Op kerkhof Groenendaal komt dit voorjaar nog een derde columbarium. De uitbreiding met 120 urnplaatsen is noodzakelijk omdat de belangstelling voor het plaatsen van een urn in een zuil erg groot is, aldus Ton Schalken, de beheerder van Groenendaal.

bomenwandeling
Jo Hendriks, lid van de Kring Vrienden van ' s-Hertogenbosch, organiseerde door het jaar 'Historische bomenwandeling' over de begraafplaats. Maar door een hernia-operatie is hij momenteel [januari 2003] aan het revalideren en kan nog niet overzien wanneer nieuwe data staan gepland voor een zondagse ochtendwandeling door het parkachtige gebied.
Op zondag 23 augustus 2003 houdt Jo Hendriks wederom een 'Historische Bomebwandeling' over het kerkhof Groenendaal. De aanvang van deze informatieve en ook recreatieve tocht is om 10.00 uur tegenover fot Orthen.

Heengaan Jo Hendriks
Jo Hendirks was een spil in het Bossche Deze gids/verteller was een lopende enceclopedie en tevens een groot verzamlaar. Op 29 januari 2005 is hij overleden. In september 2004 deed hij als verteller nog mee aan activiteiten rond 'De Week van de geschiedenis'.
Zijn heengaan betekent een groot verlies voor de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch, evenals voor allen die bij de stad in toeristisch en in historisch opzicht betrokken zijn.
 

Zoekplaatje om kerkhof Groenendaal [links achter op de foto met torenspits] te zien liggen. Vooraan de spoorlijnen naar Utrecht en [rechts] naar Nijmegen. Rechts achter de wijk de Vliert langszij de Rijckevorsel van Kessellaan.  foto © peter van gogh, 16 augustus 2005.

Historie Begraafplaats Orthen/ voorheen Groenendaal
De begraafplaats in Orthen heette Begraafplaats Groenendaal. Die naam komt van Johannes van den Groenendaal, een Bosschenaar die op 5 mei 1858 aldaar werd begraven. Die datum met daaraan gekoppeld de naamgeving werd pas in 1978 ingevierd. Tot die tijd stond de begraafplaats bij bij oudere Bosschenaren bekend als 'Op of in Orthen', of ' begraafpalats Orthen' .
Sedert 1795 werd –mede als gevolg van het Franse bewind- het de gewoonte overledenen te begraven buiten de stad in plaats van in en bij kerken. Tot die tijd werden de overlednen in of nabij kerken begraven.
De naamgeving Groenendaal dateert feitelijk pas van 1978.  
De aanleg gaat terug naar 1856 toen een deel van het fort Orthen aan de gemeente ter beschikking kwam. Dat terrein lag oostelijk van de grintweg naar Fort Crevecoeur. 
De parochie St.Jan kreeg de meeste grond toegewezen en eenvijfde deel bleef over voor de protestanten.   
De steen van het oorspronkelijke graf van Jan van den Groenendaal uit 1858.

Op het eind van het laantje Groenendaal ligt de platte verweerde zerk. Dat laantje loopt tussen de kapel en het voormalige lijkenhuisje dat nu als werkplaats dient.. foto © paul kriele, 11 februari 2003.

beheerschap
De parochie St.Jan kreeg het beheer over de begraafplaats. Pas op 1 januari 1963 is er sprake van de stichting r.k. Begraafplaatsen.
Gesprekken tussen de kerkvoogdij van de Nederlands Hervormde kerk [als beheerder] met de Stichting r.k. Begraafplaatsen leidden tot een nieuwe stichting/beheerschap.
Vanaf 26 oktober 1977 is er sprake van de stichting Solamen die per 1 januari 1978 het beheerschap over de r.k., het protestante en het buitenkerkelijk deel krijgt.
Solamen heeft ook het beheer van de begraafplaats Ketsheuvel die rond 1870 is aangelegd voor de inwoners van Orthen.

planning
Aan de definitieve bestemming van Fort Orthen ging nogal wat discussie vooraf: Eerst nog was er een terrein langs de Boterweg in beeld geweest. Ook Fort Isabella buiten de Vughterpoort gelegen en een heidegebied achter de Halse Barriëre in Boxtel, kwamen aanvankelijk in aanmerking als begraafplaats. Dat het zo moeizaam verlliep kwam door de jaarlijkse overstormingen die de stad teisterde waardoor er weinig hoger gelegen terrein beschikbaar was.
Voor Fort Orthen geldt overigens ook dat er heel wat zand nodig was om het poldergebied op te hogen.
Bovendien mocht in die dagen de begraafplaats niet meer dan een kwartier gaans van de stad zijn gelegen.
De omvang was toen nog veel beperkter dan de 12 hectare die zij nu heeft. Maar uitbreiding zit er niet meer in. Het terrein ligt ingeklemd tussen bebouwing en verkeerswegen.
In de jaren 1872, 1954, 1963, 1973 en 1976 zijn er wel uitbreidingen geweest.
Door herschikkingen zijn er –meer recent - terreinen vrij gekomen, vooral in het oudste deel nabij de kapel.

Bisschopskapel
De neo-gothische kapel is in 1882 gebouwd naar ontwerp van de Bossche [restauratie-]architect [St.Jan] L.C. Hezenmans die zelf ook ‘op Orthen’ begraven ligt. De bouw werd gefinancierd door de zusters van Liefde, de Fraters van Tilburg en het bisdom.
Feitelijk was de kapel bedoeld als tombe voor bisschop Zwijsen. Nog steeds worden in de krypte Bossche bisschoppen en hoogwaardigheidsbekleders bijgezet.

Restauratie van de kapel gebeurde in 1978 en 1994.
De uitbouw aan de noordzijde die met een zandstenen omlijsting is omrand, dient als ingang. Onder het uitkragend baldakijn daarboven, is het beeld van de herrezen Christus geplaatst. De console waarop het beeld rust, heeft de vorm van een engel die een jaartalschild draagt. In de vloer van de entree is een grote gedenksteen geplaatst waarin de namen en wapenschilden van de begraven Bossche bisschoppen.
De crypte met bisschoppen en prelaten is toegankelijk via de uitbouw aan de achter [zuid-]zijde van de kapel. Boven die ingang bevindt zich een wapensteen met daarop ‘grafstede van onze overleden bisschoppen en priesters’. 
Het- zowel mooiste als het meest historische- deel van de begraafplaats Groenendaal ligt oostelijk en westelijk van de kapel. Daar staan de hard stenen monumenten van belangrijke Bossche notabelen, priesters en industriëlen. [zie bij grafmonumenten]

Pastoor de Kroon, een herder die weonde temidden van het volk van De Pijp ligt noch in de kapel noch in de eregalerij begraven. Hij verkoos ervoor na zijn dood te liggen tussen de 'gewone' mensen en zijn graf bestaat uit een eenvoudige zerk.

Een van de 23 grafmonumenten op het kerkhof Groenendaal. Dit beeld is gemaakt door Louis de Vreugde iov dokter Daniëls wiens zoontje Kees op driejarige leeftijd in 1906 overleed.	foto' s © paul kriele, 30 mei 1997.

Lijkenhuis
Even verderop in oostelijke richting staat het lijkenhuis, dat echter niet meer als zodanig, maar als opslagplaats wordt gebruikt.
Het werd in 1872 in neo-Romaanse stijl gebouwd met een centraal in de gevel aangebrachte ingang, die inmiddels is verplaatst naar de rechterzijde van de voorgevel.

Onthulling kunstwerk begraafplaats  9 maart 2003 
Zaterdag 15 maart 2003 volgt dan eindelijk de onthulling van een gedenkteken voor dood geboren kinderen. Eindelijk,omdat het werk een half jaar op zich liet wachten.
Aanleiding voor de opdracht was de erkenning van de r.k. kerk voor hun misvatting doodgeboren-en dus niet gedoopte -kinderen niet in gewijde grond te laten begraven. Door ombuiging van die regels in 1983 kan dat nu wel.
Via de overkoepelende Stichting Memento heeft de Twentse kunstenares Sien van Meurs, een deels mobiel kunstwerk gemaakt. De opdracht werd bekostigd uit de Brabantse Monumentenprijs die de begraafplaats Groenendaal ontving. Het kerkhof in Orthen kreeg twee jaar geleden die extra waardering voor zijn parkachtige inrichting en voor de bijzondere grafmonumenten die er staan.
Het nieuwste gedenkteken komt bij de rotonde en de trappen in de Albert Schweitzerlaan.

Bijzondere gedenkplaatsen  
Er zijn ook nog aparte sectoren waar oorlogsslachtoffers, de zusters van Liefde, de zuster Carolus Borromeus en de zusters Carmelitessen begraven worden/liggen.
Nog eigentijdser zijn de columbaria en de gedenkplaats voor - ongeboren - kinderen die eerder in ongewijde grond werden begraven. 

Columbarium is een monumentaal gebouwde bewaarplaats voor urnen van overledenen.
Het eerste columbarium is van Frans Horio en een ontwerp van de kunstenaars Joris Klinkenberg en Bregje van Stoffelen. Het bestaat uit glazen - doorzichtige - wanden met natuurbeelden erop. De kunstwerken ontvingen de publieksprijs van de Bond van Nederlandse Architecten [BNA].

In het voorjaar van 2002 is op het kerkhof een grafveld ingericht voor overleden babies die eerder niet in gewijde grond werden begraven en op een onherkenbare plaats lagen. Door de invoering van het nieuwe kerkelijk Wetboek [1983] verviel die uitsluiting voor niet-gedoopten of anderen door de r.k. kerk niet erkende gelovigen.
In 2002 is door de Bond van Nederlandse Architecten [BNA] een ontwerpprijsvraag uitgeschreven voor een columbarium. De prijswinnende ontwerpen ‘Het Veld’ [singel oost] en ‘De Strip’ [singel West] zijn in 2001 gerealiseerd.

Eregalerij 
Ook bijzonder, maar intussen achterhaald, is de eregalerij met verdienstelijke Bosschenaren. Die groenstrook ligt meteen vooraan rechts bij binnenkomst van de begraafplaats [hoofdingang].

De eregalerij bevindt zich vlakbij de kapel, direct na de hoofdingang. foto © paul kriele, 9 april 1995.

De eregalerij is -in gebruik- niet gecontinueerd door een verandering in opvattingen. Op deze opvallende locatie zijn in de loop der tijd begraven:
notaris Hendrik Rits, kapelmeester Johan Wierts, dr. Anton Verlinden, mr. Juliën Dony, dr. Huub Bour, pastoor Adrianus Ras, Joop Coopmans, Louis & Maria Schölvinck-van Rijckevorsel, Ferd.van den Eerenbeemt, Jo van Erp, Martin van den Bouwhuijsen, Frits Weck, Marinus & Gerarda Ogier-van Asseldonk.
groen park

De 150 jaar oude begraafplaats Groenendaal is een park dat door allerlei stadsuitbreidingen nogal centraal is komen te liggen in ’ s-Hertogenbosch.
Deze stille enclave, gelegen in een oprukkende urbanisatie, ontving in 2000 de Brabants Monumentenprijs vanwege ‘ …de grootsheid, gekenmerkt door de fraaie, parkachtige opzet met een wisselende lagenstructuur en bijzondere
grafmonumenten’ .
De bomen worden onderhouden door boomchirurgen van Copijn uit Utrecht.
Een paar jaar geleden werden de lanen en singels vernoemd naar bekende katholieke en protestante Nederlanders.
terug naar home

grafmonumenten
Op Groenendaal bevindt zich een reeks historische grafmonumenten als tombe of als zerk,
onder meer van de gebrs. Hezenmans,van P. Jean van Paesschen, van de twee jongens die in 1944 bij een granaatexplosie om het leven kwamen: Bram Lafeber en Frans Moussault,
leden van het bierbrouwersgeslacht Van Gulick,
-de zanger Willem Deckers,
-de familie Van der Does de Willebois,
-van de De Gruijters,
-de familie Rouppe van de Voort,
-aannemer/architect H.C.Dobbe, zijn vrouw en kinderen,
-de familie Meijring,
-familie Heeren-Van den Bergh,
-het echtpaar Lutkie,
-Baron van Lamsweerde,
-Keesje Daniëls zoontje van dokter Daniëls,
-familie Halewijn,
-familie Terwindt,
-familie Meuwese.
-Meer bescheiden is het graf van architect Herman Teerig, maar als teken dat hij jaren de restauratiearchitect is geweest van de St.Jan is zijn grafsteen verrijkt met een pinakel van die St.Jan.
-Bijzonder van architectuur zijn de graftombes van de De Gruijters.
In het graf  op bijgaande foto liggen ondermeer de grootouders van Lodewijk de Gruijter: Louis en Maria E. de Gruijter-Lombarts en Maria de Battice-de Gruijter [*St.Michielsgestel1878 + Verviers 1911].
Het graf is op het eind van de laan links naast de kapel gesitueerd. 

Biizonder van uitvoering en architectuur zijn de  graftombes van de De Gruijters. Op het eind van de laan links naast de kapel, is dit graf gesitueerd. foto © paul kriele, 11 februari 2003.

Restauratie Graftombe van de De Gruijters  oktober 2012.
Op het kerkhof Orthen, voorheen Groenendaal staan enkele grafstenen die herinneren aan het geslacht van de Bossche kruideniersfamilie De Gruijter.
De oudste is een tombe die gesitueerd is even achter de kapel.
In deze tombe liggen zes De Gruijters begraven: onder meer Louis en diens echtgenote Maria Lombarts, ook wel geschreven als Lombaers. Deze Louis gaf uit respect aan diens vader Piet, de naam Piet de Gruyter, later De Gruyter, aan het bedrijf.
De in België woonachtige Lauri de Gruijter, die de kleinzoon is van Louis en Maria, is de initiatiefnemer van dit restauratieproject.

Louis, die geboren is op 1 april 1833 en overleden op 5 april 1869 en Maria die geboren is op 4 november 1837 en overleden op 24 maart 1887 zijn in deze tombe bijgezet.
In de graftombe bevinden zich ook de lichamen van hun kinderen onder wie Lauri’s grootvader Jacques [1875- 1940] en diens vrouw Johanna Vermeulen [1878-1953] en mevrouw Olivier-De Gruijter. Ook monseigneur Louis de Gruijter is op 26 februari 1926 in dit graf bijgezet. Maar er zijn nog twee plaatsen vrij, aldus Lauri de Gruijter.
Lauri wil tezamen met zijn broers en neven tot een restauratie komen van dit familiemonument

Aan de steenhouwer Van Hooff is een offerte gevraagd. Dus het zal nog wel een paar maanden duren voordat het zover is, zegt Lauri, die ook nog op zoek gaat naar fondsen om dit project te kunnen bekostigen.

De graftombe van De Gruijters op kerkhof Orthen. foto's © paul kriele, 7 oktober 2012.

Hierboven rechts de namen van de overledenen die zich in deze graftombe bevinden.
Rechts boven met:
Maria Elisabeth Lombarts  *  4 november 1837 † Tilburg, 24 maart 1887
Maria de Gruijter getrouwd met dr. Battic
Ludovicus de Gruijter, de echtgenoot van Maria Lombarts, * 1 april 1834 † 27 december 1911

Daaronder:
mgr. Louis A.L.M. deGruijter   * 9 juni 1875 † 26 februari 1946
diens tweelingbroer Jacuqes A.A.M. de Gruijter    * 9 juni 1875 † 3 september 1940
en diens echtgenote Johanna Vermeulen *23 novmeber 1878 † 10 januari 1953

Grafmonument van recentere datum met o.a. Lodewijk de Gruijter, de bewindvoerder van het concern tot 1967 .

	-Boven links: Het gramonument van Lambertus de Gruijter [*1873-†1951] en diens zoon Lodewijk [*1900- †1989] en Jacques de Gruijter  [*1905-† 1982] -Boven rechts: Monument met o.a. de echtgenote van Lodewijk, Dorothea Dorsemagen [*1907-† 1996].

Toekomst
In de jaren negentig raakte Groenedaal vol.. Dat was de voorspelling voor 2010. In de visie van de stedenbouwkundigen kwam het gebied ' de Kerkhoek' in beeld voor een tweede Bosch' kerkhof. Dat terrein ligt tussen de Maasrouteweg en de oude rijksweg naar Hedel. Die voornemens waren in de jaren negentig actueel, maar werden kort erna bijgestuurd. Door ruiming van velden op Groenendaal en een uitbreiding in zuidelijke richting werd die urgentie minder .
Vooral nabij de kapel stonden nog grafzerken die meer dan een eeuw oud waren, ze dateerden van kort voor 1900.Omdat nabestaanden zich niet aanmeldden zijn deze graven geruimd.

Via de BAI  werd in 2009 een prijsvraag uitgeschreven voor een columbarium op Orthen De prijswinnaar ziet zijn inzending gerealiseerd.

De graftombe van de familie van der Does de Willebois Uit dit geslacht was Jonkheer P. van der Does de Willebois burgemeester van ' s-Hertogenbosch [1884-1917]. Van der Does overleed in 1917. foto © paul kriele,  7 oktober 2012.

Terug naar boven