Welke les is van / door de kraakbeweging [jaren 70-80] geleerd ?

Printerversie

Gepubliceerd op: 13-09-2016 | Gewijzigd op: 13-09-2016
De stichting ‘Achter de Poort’ organiseerde op zaterdag 10 september 2016 een debat met en over de kraakbeweging.
Het panel dat het debat over de kraakbeweging en monumenten olv Frans van Gaal voerde bestond uit:
Gertjan van Beijnum [oud-kraker, bewoner De Paap), oud wethouder/ ombudsman /oud burgemeester van Emmen Ton Lensen, Job Reeser  kraker en bewoner Vliertstraat, Peter van Dooremalen, bewoner van Redemptoristenklooster en voormalig raadslid Groenlinks, Warren van Hoof van ’Groeps Bouw’ voor collectieve woonprojecten, begeleider de Patio, 10 jaar kraker geweest, Rob Koolen, actief in Komité Jongeren Huisvesting ’s-Bosch eind jaren ’70 en bewoner Sintstraten, adviseur Vliertstraatbewoners.

Kraakgolf in 1978/79
De krakersjaren vonden hun hoogtepunt in 1978 met achtereenvolgens [18 april 1978] het ziekenhuis Johannes de Deo [‘de Paap]’, de dag erop het Baptistenklooster in de St. Jorisstraat en twee dagen later de zustersflat van het Carolusziekenhuis. In september dat jaar werden de RHBS aan de Hekellaan en het Redemptoristenklooster in de Sint Josephstraat bezet.
Huize Sint Agnes op de Zuid-Willemsvaart werd op 10 januari 1979 ingenomen. De Pedagogisch Academie aan het Kardinaal van Rossumplein die al jaren leeg stond en er voor plannen met flats op tafel lagen, volgde pas in 1982.
In 2010 maakte de anti kraakwet een einde aan het bezetten van leegstaande panden.

De panelleden, vlnr debatleider Frans van Gaal, Warren van Hoof, Antoine Jaocbs, Peter van Dooremalen, Job Reeser, Ton Lensen en Gertjan vanBeijnum. foto © paul kriele, 10 september 2016.

Het debat onder leiding van Frans van Gaal
Ton Lensen: ‘We praten over kraken en monument, ook toetsend wat bij een monument toch aan meer ingrepen kon plaatsvinden , dan wat bij een monumenttoets aan de orde zou zijn. Op die manier is er woonruimte ontstaan zoals die nu is.
Belangrijk vind ik die kraakbenadering te plaatsen in het totale volkshuisvestingsbeleid en het totale structuurbeleid. Een van die bestanddelen was de woonruimtewet van 1947. Dat stelde ons in staat om die woonruimten eerlijk te verdelen. En wie daar een broertje aan dood had was de kraakbeweging.
Die woonruimtewet gaf ons ook de mogelijkheid om te vorderen.’

Een terugblik van de panelleden Gertjan van Beijnum, kraker van de Paap in september 1978 en nog steeds bewoner. ‘Het mooiste voor mij als persoon, is dat we toen van niks wisten, we waren heel naïef .
Iedereen woonde in krotwoningen en was overgeleverd aan de winstzucht van de ‘huisjesmelkers’ en dat waren toch vaak  superdure woningen. Iedereen had er toch wel een hekel aan, ook de gemeente overigens
Je ging gewoon met een paar mensen een leeg pand in . Met 100 mensen hebben we het pand gekraakt tegenover de Sociale Akademie. Met een klein groepje voorbereid. Dat was het mooiste moment. Je stapte er met een matras binnen, maar je besefte niet eens wat je ging doen. De cameramannen van de NOS stonden er bij. Dat was voor mij het mooiste moment.’
Ton Lensen kijkt om naar het proces van kraken naar huren. ‘Dat ligt heel verschillend. In de beginperiode van de Paap waren er ook situaties waarin er eerst gekraakt en daarna  -in ieder geval toen al- contracten werden getekend. Die niet voldeden aan de officiële huurcontracten volgens de sociale huurwetgeving. Dat is daarna meer opgeschoven naar  formele huurcontracten.
De les voor de toekomst: In de sociale huursector is dat mbt de sociale huursector heel actueel inzake onderhoud en dat je over een aantal financiën van corporaties kunt beschikken.
Hoe kun je dat als huurders gemeenschappelijk benutten?'

Warren van Hoof: ’Wij hebben ontzettend geprobeerd om een middenweg te vinden tussen koop en huur. In de Vliertstraat uiteindelijk gekocht en daar hebben we een vereniging opgericht. We hebben dat geprobeerd in het groot te herhalen met het Redemptoristenklooster [St. Josephstraat]. Dat was ongelooflijke situatie: Voor een gulden hebben we dat pand gekocht en tegelijkertijd kwam er 1,2 miljoen op onze rekening. Dat stond gewoon op een afschriftje. Een heel merkwaardig moment. Dat was het vertrouwen dat de gemeente ons verschafte om iets te vinden tussen kopen en huren. Dat hebben we niet kunnen vinden. In een corporatie waarin de mensen zelf verantwoordelijk zouden zijn en de publieke zaak zouden dienen. Dat is niet gelukt. Die droom komt telkens weer op. Dat lijdt vaak schipbreuk, of je kunt niet concurreren tegen de sociale huursector of niet tegen de vrijheden van de koopsector. Er ontstaan telkens – met hoop- wel coöperatieverenigingen, want je wil toch wel gelegaliseerd en prettig leven en niet in een marge blijven zitten. Dat is overal op verschillende manieren gedaan.’

Rob Koolen, voormalig lid van comité Jongerenhuisvesting/kraker van de Sintstraten.
‘Na de eerste krakerslente ontstonden de huurcontracten. Met een huurcontract verzilver je het recht op de herhuisvesting. Het aardige in onze Sintstratensituatie - een monumentaal gebied- was dat wij als politieke kraak werden beschouwd.
Wat het heeft opgeleverd? Het gemeentelijk beleid ging om. Daar zouden eerst kantoren komen. Het sloeg om naar renovatie, onderhoud en wat niet betaalbaar was: nieuwbouw.. Het is niet een gebouwtje maar een wijkbeweging, die dankzij de kraakbeweging overeind is gebleven.’

Antoine Jacobs: 'De regelgeving biedt over het algemeen wel de nodige ruimte. Feit is dat Den Bosch een conservatieve stad is. Zij doet niets met eigen regelingen en fondsen. Wat die voorbeeldfunctie betreft: er zijn groepen in Den Bosch die graag een complex met ouderenhuisvesting zouden willen beginnen om straks niet in een verzorgingscentrum te hoeven wonen.
Maar het is  door  de financiële onzekerheid heel moeilijk een coöperatief verband tussen mensen te krijgen. Dat soort dingen komen hier niet van de grond omdat de gemeente en niet aan meewerkt doordat ze de regeltjes en beschikbare fondsen niet toepast.'

Ton Lensen ‘In de praktijk is er al wel invulling aan gegeven. Ik was tot april 2016 voorzitter van Vivent. Daar is de thematiek opgezet voor het andere wonen met begeleiding’. Daarin is het juist mogelijk voor mensen die er zelf voor kiezen met begeleiding en daardoor met de wijk binding kunnen houden. Dat is in goed overleg met de corporaties tot stand gekomen.’

Warren van Hoof: Bewoner van de Paap. 'Daar stroomt het goed door ook doordat de meesten een stuk jonger zijn.
De toekomst Ik pleit er voor niet alleen naar bestaande panden te kijken om die om te kunnen vormen, naar woonsituaties.’Ook naar de Vliertstraat. Er is geen optie meer dat krakers gelegaliseerd worden en daar ben ik juist voor.. .‘
Uit de zaal: 'Jongeren blijven thuis wonen omdat ze het niet kunnen betalen, kantoren staan leeg omdat bij ombouw men niet kan voldoen aan zgn. eigentijdse problemen van herinrichting, veiligheid en milieueisen. Zijn daar oplossingen voor.?

Hierop vroeg debatleider Frans van Gaal zich af welke les geleerd zou kunnen zijn van de kraakbeweging?

Gertjan van Beijnum : ‘Het is niet 1+1=2 maar 1+1=3 ofwel met een grote groep iets ondernemen tegen de leegstand. Dat biedt meer. Kraken betekent kraken en dan verhuren of koop. Vervolgens komt het ombouwen tot een soort leefgemeenschap in beeld. Dat is de les die er al voor de kraakbeweging ontstond.
Ik zie ook een trend dat mensen met veel geld zich op de huurmarkt gaan richten. Straten worden verkocht aan projectontwikkelaars. Dan is kraken de enige optie.’
De kraakbeweging leidde tot een creatieve groep van [vak-]mensen. Kleinschaligheidsbewegingen, zoals die term tegenwoordig gebruikt wordt,  met het opzetten van een drukkerij, of een boekwinkel starten, enz. Daar zijn de vruchten nu nog van te vinden.’

Ton Lensen: ‘Wat betreft de creativiteit. Doe ook een appèl op de eigenaren van de panden en de corporaties en de gemeente, of je die creativiteit gemeenschappelijk kunt ontwikkelen om tot oplossingen te komen. Het is niet zo zeer de kraakbeweging, maar het was de creativiteit van de ene en de creativiteit van de andere kant die speelde. Dat wens ik jullie toe.’

Job Reeser: ‘Het groepsgevoel en het engagement onder mensen, zoals Gert Jan het zei, moet weer terugkeren. Dat draagt bij aan een vorm van eigentijds kraken dat weer mogelijk moet zijn, waarbij de creativiteit een belangrijke rol speelt.'

Peter van Doremalen: ‘Zoek iets dat je echt beweegt .Dat is het begin en ga vervolgens samen werken met de gekste organisaties. Op een gegeven moment kwam er een coalitie tot stand.
Maar volhouden. Maak het iets van je eigen leven. Dat heb ik geleerd.’

Antoine Jacobs: 'De les is dat de kraakbeweging destijds het hele volkshuisvestingsgebeuren hoog op de agenda heeft geplaatst. Er moet gewoon een flinke inzet zijn voor voldoende woningen in de stad. Ook voor mensen met lage inkomens en smalle beurzen. Na de kraakbeweging is dat volstrekt in elkaar gezakt. In de jaren rond 2000 bouwden wij nog 700-800 woningen in de sociale sector per jaar. Nu is de ambitie van B&W om vanaf 2015 tot het jaar 2020 tezamen 700 woningen te bouwen! Die ambitie is dus helemaal ingestort.
Men denkt dat men het kan overlaten aan de projectontwikkelaars en aan de markt. Dat misverstand was er destijds ook al. Maw: het werkt niet. Ik wens dat we hier nu wel van leren.’

‘In mijn tijd,’ zegt Warren van Hoof, ‘dachten ze dat wij criminelen zijn De betekenis van de kraakbeweging werd vroeger heel erg gewaardeerd en tegenwoordig wordt er met argwaan tegen aan gekeken. Men zegt: Hu hu, wat doen we daar nu mee?. Maar ze [de krakers] komen op tegen leegstand en zorgen voor hun eigen woonvoorzieningen. Er staan in het land 400.000 woningen leeg waarvan een kleine 200.000 die al langdurig leeg staan. En hoeveel kantoren staan er niet leeg? Als we daar niets tegen doen dan hebben we de les niet geleerd.’

Rob Koolen: ‘De ambitie in Den Bosch is met een kaarsje te zoeken. Daar is een wereld te winnen.
Ik zeg, ondanks een verbod, je moet er de hand mee lichten. Omdat er zoveel leeg staat. Moet je het van de politiek hebben of parlementair? Dat is de vraag.'

Warren van Hoof: ‘ Ondanks een verbod: Ik zeg de boel konfiskeren. Dat is een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid, toen en nu ook. Als het massaal gebeurt wil ik wel zien hoe snel het parlement in beweging komt om te voorkomen dat het tot tanks in de straat zou leiden. Ik duid niet op een wetswijziging, maar meer op een mentaliteitswijziging.
We worden neergezet als criminelen bij een ontruiming.. en dat was in de Stoofstraat en ook in de Hinthamerstraat zo . Als crimineel neergezet..? Dat doet de politiek, de politie en dat doen ook de media.’

Ton Lensen ‘In mijn tijd -de jaren 70- waren er jongenlui die zich een woning of woonruimte toe-eigende ten koste van andere gegadigden

Uit de zaal, een bewoonster van het Claraklooster: ‘Demonstreren deed je toen. Je kwam als eerste jaars en je werd bij de introductie aan het demonstreren gezet. Of je ging met de klas rennen naar een leegstaand pand. Ik kende dat niet eens. Ik vroeg me af is dat nou kraken..?
We werden bij ons op de Sociale Akademie in de kantine samengeroepen, waar we werden verordonneerd om naar een pand te gaan rennen. We gingen de RijksHbs kraken . Ik wist niet eens wat kraken was…
Maar die gebeurtenissen hebben bij mij wel een kiem gelegd,’ aldus de Clarakloosterbewoonster. ‘Niet alleen bij mij maar ook bij andere studenten van de Sociale Akademie, de HAS en de HTS. Dat is iets wat we nu toch wel een beetje missen.’
Frans van Gaal samenvattend: ‘Is dit een oproep voor een nieuwe kraaklente?’ ‘Nee, ‘zegt de inspreekster: ‘Voor een nieuwe beweging.’

Antoine Jacobs geeft als aanvulling: ‘Ik pleit er voor dat de gemeente een fonds instelt waar dit soort dingen op zijn minst overbrugd kan worden. Ze hebben indertijd het Energie & Waterbedrijf verkocht en daar honderden miljoenen aan verdiend. Dat geld rust- met rente - op de gemeentebegroting maar wordt alleen uitgegeven aan infrastructuur, maar niets ervan gaat naar 'de Volkshuisvesting.'

Frans van Gaal zoekt de relatie tussen het behoud van monumenten en de rol van de kraakbeweging.
‘Mijn volgende vraag aan jullie is: zijn we –de expositie overziend - iets vergeten of hebben we daarin overdreven en moet er plaats zijn voor nuancering?’ In de de huidige situatie van de volkshuisvesting is er sprake van een rechtse onderstroom. Daar is ‘ Eigen Bezit’de norm geworden. Het zou goed zijn dat er nog een kraakbeweging zou bestaan. Maar die is er niet meer. Want met een kraakbeweging op de achtergrond zou er niet zo worden gestoethaspeld, bijv. met de garage van Pompen & Verlouw, die intussen staat te vergaan. Dan was er ook een pand in de Hinthamerstraat ‘De Rode Kroon’, eigendom van de Groenewouds. Dat staat al 35 jaar leeg en te verkommeren en dan is er nog de pastorie van de Sint Cathrien, die jaar na jaar leeg staat.  Ik zou zeggen het zou goed zijn als er een terugkeer komt van de kraakbeweging.
Mijn vraag: ‘De woningnood is net zo groot als vroeger of wellicht nog groter. En gegeven die rechtse bovenwind en de antikraakwet: Wat zouden we moeten doen om wat net geschetst werd, in die situaties tegenwind te kunnen geven? Een idee waar mensen mee weg kunnen gaan.'

Gertjan van Beijnum: ‘Het initiatief kan nooit komen van- laten we zeggen- ’de ouwe lullen’. Als het niet in de maatschappij zit komt het niet los.
Wat je wel kunt doen is faciliteiten scheppen. Dat kan van de gemeente komen of in de samenleving door ervaringen uit te wisselen.
Hoe staat het er volgend jaar voor? Misschien is de euro dan niks meer waard.’

Job Reeser: ‘Kraken gaat gewoon door en als er iemand met een breekijzer komt dan zetten we dat wel ergens onder de deur..
Ik mis nog : Wat heeft de kraakbeweging voortgebracht.?
Ik zie niet: het World Skate Centre, de Postelstraat indertijd met een kraakspreekuur en Radio Vrij Den Bosch..’

Frans van Gaal geeft als opdracht aan de zaal mee: ‘Ga niet op de gemeente zitten wachten. Op deze Open Monumentendag heb ik een mooie zoekopdracht. De opdracht is noteer voor jezelf drie panden die leeg staan en dan leveren we op het einde van het jaar die lijst bij de gemeente in. ‘

En Van Gaal tot slot: ‘Dank aan Ton Heine, Nico van den Heuvel en Theo op tenBerg voor de expositie en aan Helma en Wil Paanakker voor de ondersteuning.‘


Terug naar boven