Hoefijzeren toren van Waterpoort bij Moerkerkplein blootgelegd

Archeologen van de BAAC,  Ingrid Cleijne en Sjaak Mooren hebbende afgelopen dagen de hoefijzeren poort van de waterpoort aan het Herman Moerkerkplein blootgelegd. De waterpoort bezat aan de ene noordelijke kant deze hoefijzeren toren, die rond 1225 werd gebouwd en aan de andere zijde de ronde toren die recentelijk in het pand op de hoek van het Slijperstraatje zichtbaar is gemaakt. Op deze plek zal ook de aller eerste stadsmuur van begin 13e eeuw [1225] deels [twee traveeën] weer worden opgetrokken. In tegenstellling  tot de tweede-een eeuw oudere -  muur is deze muur nergens in de stad te zien. Behalve naast de Leuvense poort in de Hinthamerstraat. Daar loopt de stadsmuur door in de Korte Waterstraat [schoenwinkel].

Het terrein op het Herman Moerkerkplein. Links het gegraven gat van de noordelijke toren van de waterpoort. De pers is aanwezig bij de toelichting van stadsarcheoloog Eddy Nijhof [middenin voor de oranje wc bak]. Links, bij het hek langs, loopt de eerste stadsmuur foto © paul kriele,18 mei 2018. ..........................................................

Plattegrond van eerste stadsmuur Stadsplattegrond met bovenin [op plek van de twee hoefijizers] de Leuvense poort. Links daarnaast de Waterpoort op het Herman Moerkerkplein.  [Links onderin de  Brusselse poort in de Orthenstraat en rechts de Antwerpse poort op de Schapenmarkt. De poorten zijn verbonden door de zwarte lijn. Dat is de eerste stadsmuur van 1225.  ........................................................

Op de plek van deze waterpoort kwam het water van de Aa en de Dommel de stad binnen. Er vormde zich een soort binnenhaven voor de stad.
De ‘rijke’ handelshuizen aan de Markt, zoals de Moriaan, de Leeuwenborgh en Kurpenborch hadden aan de achterzijde de mogelijkheid goederen te laden en te lossen. Die kwamen met boten aan uit bijv. de Kempen of verlieten de stad via de Maas naar her Westen.
De eerste stadsmuur van rond 1225 , waar de watertoren deel van uitmaakt, liep door richting Geertruisluis [en de stadspoort] in de Orthenstraat en, wat betreft richting Hinthamerstraat, naar de Leuvensepoort. Buiten de stadsmuur loopt, nagenoeg nog overal aanwezig, de stadsgracht.

-Boven: De arecheologen, Ingrid Cleijne en Sjaak Mooren  van BAAC,zijn nog bezig met -wat meer voorzichtig - de vloer van de toren van de waterpoort bloot te leggen. foto © paul kriele, 18 mei 2018. ....................................................

De grond binnen de eeuwen oude ronde toren werd door vijf, inmiddels gekapte, bomen ernstig verstoord. De grond moest moeizaam worden uitgegraven Maar ook een later door de gemeente geplaatste rioolput en een nog oudere beerput van de Godshuizen hebben dit watermonument aardig aangetast, al was het alleen al visueel. De beerput, uit de negentiende eeuw, zal nog worden onderzocht. Mmaar de rioolput wordt gesloopt, evenals de waterbuizen, die dwars door de toren lopen.

 Ook werd er dwars door de toren nog een muurtje gemetseld dat de ene zijde van de toren, die dus open was, afsloot van de omgeving. De vloer die er naar het buiten gebruik stellen van de waterpoort [ 1^e helft 17^e eeuw] werd ingelegd, wordt voorlopig met rust gelaten. Daaronder zal dan ook nog geen archeologisch onderzoek plaatsvinden.  

-Boven: Vooraan de ene hoefijzervormige toren en aan de overzijde in een -bewaard en opnieuw ingemetseld, de ander maar dan ronde toren van de waterpoort. -Rechts: Hier zijn de verstoringen goed zichtbaar: middenin een rioolput [19e eeuw]  en een bolvormige beerput [op foto hierboven links zichtbaar] van de 19e eeuw. In de hoefijzervormige muur is een kast een raamvenster en een console voor bijv. een beeld zichtbaar. foto's © paul kriele, 18 mei 2018. .......................................................................................................

Het is de bedoeling dat er na het restaureren van de toren en het zichtbaar maken van de daar aanwezige stadsmuur en de inrichting van een stadsparkje met een boom en een bankje, een schakel wordt van de binnenstad naar het nieuw in te richten Gasthuiskwartier. Ook komen er twee traveeën van de stadsmuur richting parkeergarage terug en verder in de toekomst het weer open leggen van een  Binnendiezetak.

Bij het onderzoek zijn geen  spectaculaire vondsten gedaan dan alleen wat gebroken glas, pijpjes  en gebroken borden en vazen en ander afval waarmee de toren - na het verlies van haar functie- werd dicht gestort.  

	Totaalbeeld van het Herman Moerkerkplein met middenin de hoefijzervormige toren van de waterpoort. Rechts loopt  de stadsgracht en links onder het plaveisel de Marktstroom, waarvan mogelijk straks in het Gasthuiskwartier een deel terugkeert.
-Rechts: Dit terrein, dat door Moyses' Bosch zomers werd gebruikt,  wordt ingericht als stadsparkje. Daar omheen wordt de stadmuur in het plaveisel zichbaar gemaakt  en er keren ook twee traveeën van de stadsmuur terug.  foto's  © olaf smit [boven] en paul kriele, 18 mei 2018. .......................................................................................................

Dit jaar wordt met de restauratie aangevangen maar de aanleg van het stadsparkje zal pas volgend jaar gebeuren. Het project kost tezamen € 580.000, een bedrag dat al een paar jaar op de begroting staat.

Foto SAan de binnenzijde van de toren zijn een dicht gemetseld raam en een opening  voor een kast zichtbaar [links] en middenin een console voor bijv. een beeld.

De hoefijzeren vorm dan deze  toren heeft te maken met Franse en Brusselse invloeden toen –in de 13e eeuw -nog geen vierkante maar hoefijzeren en ronde [stad-] poorten werden gebouwd, legt archeoloog Eddy Nijhof uit. Interessant om te weten is dat de toenmalige hertog Jan I van Brabant, getrouwd was met de  Franse Margaretha, dochter van Lodewijk XI van Frankrijk. Daar, in Parijs werd al in 1180 een stadsmuur gebouwd. Den Bosch, dat in 1185 is gesticht, begon er rond 1225 mee.

Functie van de stadsmuur waterpoort en Binnediezee stadspoorten en waterpoorten verloren bij de aanleg van de tweede stadsmuur begin1400,  hun verdedigende  functie.  



Terug naar boven