Sacramentskerk - en parochie

Gepubliceerd op: 07-10-2002 | Gewijzigd op: 03-10-2021
In de begin jaren 30 van de vorige eeuw werd er op de Vliert ook rekening gehouden met het stichten van een parochie en het bouwen van een kerk. Bernard Schoenmakers zoon van een rijke Tilburgse fabrikanten familie lukte het een kerk te bouwen in de Sonniussstraat, de naam van een Bossche bisschop en de plek waar al een fraterhuis stond. De kerk kwam er in [afgebouwd in] 1936.
Na sluiting werd de kerk najaar 2002 gesloopt.
Onderaan ook een kort stukje over de Vogelwijk/Siberië.

Sacramentsparochie
De Sacramentskerk op de Vliert [Sonniusstraat] is in 1935/1936 gebouwd. De oudste bouw bestaat uit koor en zuidelijk en noordelijk schip tot en met de portalen.
In 1951 werd het hoofdschip verlengd en kwam er ook een orgel. Bij die aanbouw bestond het plan de kerk ook met een toren te vervolmaken Dat werd niet bewerkstelligd.
Officieel luidt de naam: parochie van het Allerheiligst Sacrament.


De zuidelijke beuk van de Sacramentskerk met uitzicht op een deel van de sacristie die dinsdag 8 oktober 2002 werd gesloopt . De grote kluis werd nog niet geveld.	Een tafereel van Toon Ninaber van Eyben uit het jaar 1941 situatie: tegenover het noordelijk zijaltaar.

Twee taferelen van de triptiek boven het koor van Ninaber, de vier schriftgeleerden voorstellend.	foto © paul kriele, 7 oktober 2002.

De sloop van de voormalige kerk van de parochie Sacrament op de Vliert is in volle gang. Tussen 1935 en 2001 heeft de kerk dienst gedaan voor de bewoners van de Duliwijk, de Aartshertogenlaan aan weerszijden, de Citadellaan, Willem Mariastraat e.o. en de Antoon der Kinderenlaan, Ophoviuslaan en de Frederik Hendriklaan.
Pastoor Bernard Schoenmakers was de stichter van deze parochie.

vervolg sloop Sacramentskerk
In de week vanaf 30 september 2002 werden eerst de details weggehaald. Het lichte sloopwerk, aldus een knecht van AvanLiempd, het Rooise bedrijf dat het sloopwerk verricht.
Morgen dinsdag 8 oktober 2002 komt een kraan en dan begint het grote en zwaardere werk. Met een grijper worden de muren omver gehaald.
De bouw is erg degelijk, aldus een kenner die wijst naar de constructies die stoer overeind staan. De togen en de portalen zijn enorm zwaar uit gevoerd. Dat haal je niet zo maar even naar beneden.

In de enorme wijde ruimte zijn grote gaten geslagen waardoor het licht naar binnen valt. Ze werden gemaakt om de voorheftruck de ruimte te geven. Op de wanden zijn enkele fragmenten van Ninaber nog overgebleven. De taferelen met Christusfiguur [midden boven het altaar], engelen en de apostelfiguren en symbolen [hierboven] dateren van de jaren 1937-1939 toen Ninaber vanEyben ze zelf boven hoofd-en zijaltaren heeft aangebracht. Ze gaan met de sloop naar de stort.

Beeldhouwer Jac Maris
Een enkel stenen beeld staat nog fier maar stoffig op een console en een menshoog gipsen beeld, Sint Jozef met kind voorstellend, houdt zich staande in een van de kapellen op de Westkop van de kerk. Tegenover St. Jozef bevindt zich een muurtafereleevan de H. Familie overigens ook van de beeldhouwer Jac Maris [1900-1996].


De kerk bezat twee zijkapellen waarvan links de St.Jozefkapel [stadszijde] , een gipsen beeld en muurtafereel beiden van Jac Maris [1900 † 1996]. Aan de noordzijde was ook nog een doopkapel.*	Restanten van altaar en vooraan de preekstoel op het koor, die in 1965- bij het 40-jarige priesterfeest van Schoenmakers- aan de kerk werd geschonken. foto' s © paul kriele, 7 oktober 2002.

St.Jozef en het kindje Jezus in de kapel aan de overzijde.
Een kunstwerk van Jac Maris.

Kerksteentje
In de kerk was ook nog een kerksteentje aangebracht. Mogelijk dat het de steen is die op de rechter foto hierboven zichtbaar is. Onder die naam was door bisschop Bekkers een financiering ingesteld om de oorlogsschade te kunnen financieren.
Kerksteentje is later omgezet in het Fonds voor parochie en bisdom.

Bernard Schoenmakers was van 1935 tot 1970 pastoor van de Sacramentsparochie op de Vliert.
De op 22 februari1901 geboren Tilburger overleed op 28 juli 1973 in het St. Elisabethziekenhuis in Tilburg.

De glas-in-loodramen zijn zodanig met ijzerwerk gevlecht dat ze slechts moeizaam door een amateur glas-in-loodontwerper uit de sponningen worden losgemaakt.
Puin resten van ijzer, lood en hout liggen apart opgestapeld op de vloer daar waar eerst de banken stonden. De vormen van de preekstoelen en altaar zijn nog net herkenbaar.

Bernard Schoenmakers, zoon van een Tilburgse fabrikant, was van 1935 tot 1970 pastoor van de Sacramentsparochie op de Vliert. De op 22 februari1901 geboren Tilburger overleed op 28 juli 1973 in het St. Elisabethziekenhuis in Tilburg.
Voordat de kerk klaar was had Schoenmakers in de pastorie van St. Pieter en aansluitend bij de zusters in de Nemiusstraat zijn logies.

Schoenmakers heeft uiteenlopende maatschappelijke instellingen opgericht: de eerste maatschappelijk werkster [mej.Van Wel] van het bisdom werd door hem aangesteld, Stichting Caritas, de Katholieke Actie en de het Marialegioen.
Van zijn initiatief is ook de Paschalisstichting [1935] waaruit het Paschalishuis is voortgekomen, bedoeld voor stimulering van het verenigingsleven van de Vogelwijk.

Glas in loodramen van Toon Ninaber van Eyben die momenteel gerestaureerd worden.

Ninaber van Eyben [*Scheveningen *1896 † 1977] de kunstenaar die kortstondig in Den Bosch verbleef,
maar later woonachtig en werkzaam was in Boxtel.

Historie van kerkbouw
Jan van der Valk maakte het ontwerp voor kerk [zonder pilaren!] van het Alleheiligst Sacramenten met de nabijgelegen pastorie.

De bouw werd in 1934 aanbesteed, begin 1935 startte dat werk met subsidie van de gemeente [10.000 gulden], op een perceel waarvan de grond voor 7 gulden per vierkante meter was aangekocht.
De bouw geschiedde door Pennings en Lamoen uit St.Michielsgestel.
In datzelfde jaar 1935 werd ook door mgr. Diepen [17 juni 1935] de eerste steen gelegd. De inwijding gebeurde door diezelfde bisschop op 22 april 1936.

Alle schilderingen- voorzover ik ze nog heb gezien, waren getekend met Ninaber en de jaartallen 1937 en 1939 [koor], de zijaltaren [1939] en ook 1941 voor de taferelen tegenover het noordelijk zijaltaar.
Overigens is het fraterhuis* pas in 1937 afgebouwd.

*De fraters verlieten september 2004 de Sonniusstraat vanwege een sterke terugval van de populatie wat weer een gevolg was van de vergrijzing.

Hoewel al voor de oorlog over uitbreiding van de kerk werd gesproken, duurde dat werk toch nog tot eind 1950/begin1951. De plechtige ingebruikneming van de verlengde kerk gebeurde op 27 mei 1951. Tijdens de bouw had de pastoor al een beenbreuk opgelopen toen ie van een steiger was gevallen.
De kerk kreeg er tegelijk een orgel en luiklok [Bernardus genaamd]- maar geen toren -bij.
In 1936 telde de parochie 2217 zielen in 1954 was dat aantal gegroeid naar 6881 voor wie bijna 1440 zitplaatsen waren gereserveerd. Na de St.Jan was het de grootste Bossche kerk.
Relicten van de Sacrament
Het orgel van de Sacrament verhuisde in 1998 naar de Utrechtse Apostolische kerk. Daar ging het in 1951 door Verschueren gebouwde orgel een nieuw leven leiden.
Op 22 oktober 2002 teruggekeerd, maar toen stond er van de kerk geen enkele muur meer overeind. Puinhopen en grote spanten lagen als enig herkenningsteken van wat ooit een kerk was.
Zoals hierboven al gezegd: wat enigszins van culturele en/of kunstzinnige waarde was is overgedragen aan het bisdom. Daartoe behoren vooral de kerkelijke schatten die voor de liturgie dienst deden.

Situatie na de sloop
Het terrein waar eens de Sacramentskerk stond ziet er stil en verlaten uit De grote kaalslag kreeg in het begin van januari 2003 ook nog eens een witte deklaag.

Meer over kerken en kloosters in Den Bosch : kerken


Begin januari 2003 kreeg het braakliggend terrein een witte deklaag.	foto' s © gerard monté, 9 januari 2003.

Flat op plek kerk
Projectontwikkelaar Peels uit Eindhoven heeft een plan ingediend voor 14 appartementen en een gebedsruimte op de locatie Sacramentkerk in de Sonniusstraat. Die aanvraag dateert al van 1996 en werd steeds vooruitgeschoven omdat goedkeuring van de welstandscommissie achterwege bleef.
Medio augustus 2002 gaf de gemeente eindelijk toestemming voor de sloop. Dat betekent dat het bouwplan is goedgekeurd.


De Sacramentskerk dateert van 1935 en daarvan was pastoor Schoenmakers de bouwpadstoor. Officiële opening op 22 april 1936. foto' s © gerard monté, 19 juli 2002.

Onverwachte sluiting Sacramentskerk 21 november 2001
Zondag 18 november 2001 is van de preekstoel de onverwachte sluiting van de Sacramentskerk op de Vliert afgekondigd. Door gevaar, voortkomend uit een lekkend dak en de slechte staat van elektriciteit en gas, moet de kerk vroegtijdig dicht. ‘Het moment van nieuwbouw ligt nog steeds ver weg,’ aldus Boudewijns, Hoofd Bouwbureau van het bisdom, vandaar dat we de knoop hebben doorgehakt en de kerk sluiten.’
De uitvaart van pastoor Jan van Hulten die vorige week zaterdag overleed, is een van de laatste ceremonies [22 november 2001/ 10.30 uur] die er nog plaatsvindt.
Per 1 december komt er definitief een eind aan de 66-jarige parochie Sacrament.
De vroegere uitwisseling van de Bartjes naar de Sacrament wordt nu omgedraaid in een trek van de parochianen van de Vliert naar de Muntel.
Voor de plek tussen Sonniusstraat en mgr.Zwijsenstraat is –zoals eerder gemeld- door het Eindhovense Bouwbedrijf Peels een complex met gebedsruimte en woningen ontworpen. De gemeente keurde al het eerste plan al af. Omwonenden aan de overkant hebben sterke bezwaren door waardevermindering van hun huizen.
------
Vogelwijk
In de wijk Siberië zoals de Vogelwijk in de volksmond genoemd werd, stond al een houten kerk waarin zondags de mis werd gelezen. De kreet de Siep is afgeleid van het woord Siberië.
De bewoners van de Vogelwijk hebben altijd een eigen bestaan geleden. De naar vogels genoemde straten waren door een politiepost afgescheiden van de Duliwijk [Van Dun en Van Liempt]. De klinkerweg [Orthenseweg], die in 1960 als vierbaansweg werd geasfalteerd, betekende in alles een grens tussen beede gemeenschappen.
Die wijk kreeg ook een eigen school en een verenigingsgebouw: het Paschalishuis. Dat huis met toneelzaal en biljartzalen en instructielokalen voor de huismoeders van de Siep, werd af en toe ook gebruikt door de parochianen van Schoenmakers.
Naast deTharcisiusschool van de Vogelwijk stond de kleuterschool van de parochie van het Allerheiligst Sacrament.

Terug naar boven