Overzicht van alle gedenktekens

Gepubliceerd op: 27-10-2008 | Gewijzigd op: 03-09-2011
Deze pagina toont alle locale gedenktekens van oorlogsslachtoffers.
Berichten:
-Nieuwe enquête Veteranendag 27 maart 2008
-Speciale Pagina Bossche bevrijdingsherdenking
-Nationale Bevrijdingsdag [pagina van diverse herdenkingsjaren]
-Indiëgangers
-Herdenken in 2000
-[Boek over ] Gedenktekens
-Links naar andere Bevrijdingsfestivals

Een klein, maar typisch Bosch' monumentje is dat van de Zoete Moeder van 's-Hertogenbosch. In de huizen waarvan de bewoners dankbaar waren dat ze de oorlog ongeschonden waren doorgekomen metselede men vaak - uit dankbaarheid -naast de voordeur een dergelijke muursteen in.

Nogmaals enquête veteranendag 27 maart 2008.
De gemeente houdt opnieuw een onderzoek onder de Bossche veteranen. Dat komt omdat de eerste enquête niet representatief was. De antwoorden gaven een te divers beeld en er was bij die vraagstelling [vorig jaar in Bestuurscentrum] een te geringe opkomst. In de stad wonen 744 veteranen. De gemeente wil zich wel aansluiten bij het kabinetsbesluit [2005] een landelijke veteranendag te houden in Den Haag op 29 juni uit eerbetoon aan alle Nederlandse veteranen. Maar om een lokale invulling te geven aan zo’n dag is er meer duidelijkheid omtrent de wensen van die veteranen nodig. Over de wenselijkheid van zo’n lokale dag, en wie de organisator moet zijn en over de mogelijke inhoud van het programma zijn aan hen opnieuw vragen voorgelegd.

Monument Welsh Division wordt gemeentelijk 25 februari 2003
In de college vergadering van 25 februari 2003 hebben B&W besloten het oorlogsmonument op de Aartshertogenlaan op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. Dit 53ste Welsh Divison Memorial geniet voortaan als monument aan de oorlog 1940-1945 bescherming en is de toekomst- met nadrukkelijk uitspraak dat de huidige plaats behouden blijft- veilig gesteld.

Boek over gedenktekens 11 september 2002.
In mei 2003 verschijnt ‘Een monumentaal oorlogsverleden’, de Meierij tussen 1939-1945 met ruim 100 gedenktekens, redactioneel belicht door dr. Frans van Gaal en geïnventariseerd door Jan van Eekelen.

Jeugd verovert monumenten 6 april 2002.
Op initiatief van de VSB-bank is landelijk een actie onder de jeugd gestart ‘ Verover je eigen monument’ . Doel is bij de jeugd meer interesse op te roepen voor monumenten. De soort veroveringsactie gaat met feesten, alternatieve rondleidingen en museumnachten gepaard.
Het VSB-fonds krijgt ondersteuning van de landelijke media [kranten, Yorin en RTL-4]. Zgn. Flying teams met jonge ervaringsdeskundigen begeleiden de actie.
In Den Bosch zijn de oorlogsmonumenten van Peter Kerssens op de Wilhelminabrug en het Joods Scholierenmonument in de Casinotuin al door de Sancta Mariamavo, het St.Janslyceum, Keizershof en de Aloysiusschool geadopteerd.

De gedenktekens
STADHUIS
In de voorgevel links boven de kelderingang bevindt zich een muursteen in 1938 door Bossche burgers geschonken ter herinnering aan de Engelse eerste minister Neville Chamberlain, die van Hitler een vredesverdrag wist te accepteren.

In de voorhal naar de trouwzaal is een muursteen aangebracht door de ex-gegijzelden in St.Michielsgestel als dank aan de stiekeme hulpverleners. Sommigen gegijzelden werden met hulp van buitenstaanders tijdens een doktersbezoek in het GZG in het geheim in kontakt gebracht met familieleden. Ook schonken deze ex-gegijzelden een radio-installatie aan het Groot Ziekengasthuis.


In de hal is de toegang naar de Welsh Room waar een permanente tentoonstelling is te zien over de bevrijdingsslag om 's-Hertogenbosch in oktober 1944. Aan weerszijden van het Welsh Divisie schild hangen twee lijsten met de Roll of Honour. Het bevat 144 namen van de Britten die toen hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid.

-In de voorzaal naar de trouwzaal, waar ook de kanonnen staan opgesteld zijn in de vensters alle 144 namen van de bij de bevrijding omgekomen gesneuvelde soldaten gekrast./

-Op de Oranjegalerij bevindt zich het Schrijn met Epitaaf waar alle Bosschenaren vermeld staan die in de Tweede Wereldoorlog zijn gevallen.

Op Bastion St. Antonie staat ook een oorlogs gedenkteken.

foto © gerard monté, 27 februari 2000.

Bastion St .Antonie.
De twee in plaatstaal gesneden soldaten herinneren aan de middag van de 24ste 25 oktober 1944 toen Engelse soldaten bij Sluis O het kanaal wisten over te steken.
Deze Britse running soldiers slaagden er in de middag van 24 oktober 1944 in onder een rookgordijn over de deuren van Sluis O het kanaal over te steken. In de daaropvolgende nacht werd er naast de sluisdeur een Bailybrug gebouwd waardoor daags er na de binnenstad kon worden bevrijd.
De Engelse Captain John Dugdale, die in 1944 voorop liep heeft op 29 oktober 1994 dit monumentje naar ontwerp van Guus Keser, onthuld.
Abeelenstraat: Hier bevindt zich een gevelsteen ter herinnering aan de 29 slachtoffers die vielen bij bij het luchtbombardement op 22 oktober 1944. Het gedenkteken is aangebracht in 1948.
Aartshertogenlaan:
Monument Welsh Division wordt gemeentelijk
In de college vergadering van 25 februari 2003 hebben B&W besloten het oorlogsmonument op de Aartshertogenlaan op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. Dit 53ste Welsh Divison Memorial geniet voortaan als monument aan de oorlog 1940-1945 bescherming en is de toekomst- met nadrukkelijk uitspraak dat de huidige plaats behouden blijft- veilig gesteld.
Aanleiding was de dreigende verplaatsing van dit monument [besluit College B&W dd. 7 juli 1994**] , waarop op 25 augustus 1994 de stichting Vrienden van het 53rd Welsh Division Memorial aan de Aartshertogenlaan werd opgericht.
Op het monument staat de tekst: To those who deserve te be eternally rembered [Aan hen verdienen eeuwig herinnerd te worden].
De gemeente heeft de bewegwijzering naar de locatie-inmiddels omgedoopt tot 53rd Welsh Divisionplein- verbeterd, verlichting aangebracht en ook de plantsoenendienst droeg haar steentje bij aan het eerherstel van dit oorlogsgedenkteken.
**Dat besluit werd op 19 januari 1995 ingetrokken..

Hekellaan Verzetsmonument
Vroeger heette dit monument op de hoek Hekellaan/Pettelaarseweg dat een ontwerp is van Peter Roovers, het oorlogsmonument, maar tegenwoordig is dat het Verzetsmonument Hekellaan.

Een indrukwekkende beeldengroep op de Hekellaan dat verzetsmonument is gaan heten.

foto © paul kriele, 27oktober2008.

Hekellaan : Een van de oudste Bossche gedenktekens is het oorlogsmonument op de Hekellaan dat tegenwoordig Verzetsmonument heet. Na de gedenktekens in de St. Pieterskerk dat nu in de Capucijnerkerk een plaats heeft gevonden is het monument op de Hekellaan een van de oudsten.
Ook in de Leonarduskerk was een gedenksteen ingemetseld, een dank van omwonenden die er een schuilplaats vonden in oktober 1944.
Een niet te miskennen monument aangezien 't Zand de laatste wijk was die op 27 oktober 1944 werd bevrijd van de Duitsers 't Zand was de wijk waar het hevigst slag werd geleverd. Tto de laatste dag [27 oktober 1944] zaten er Duitsers verscholen.
Kapelaan Koopmansplein: Ter nagedachtenis aan kapelaan Koopman is op het toenmalige Duhamelplein een Mariabeeld geplaatst. Koopman hielp via relaties onderduikers aan persoonsbewijzen. Koopmans werd om die reden door de Duitsers op 9 augustus 1944 op zijn vlucht uit de pastorie neergeschoten.

De kapel op Groenendaal
foto © paul kriele, 23 augustus 2008.

Kerkhof Groenendaal in Orthen: Op het Orthense kerkhof herinneren verschillende grafstenen aan Bossche oorlogsslachtoffers: ter nagedachtenis aan Frans Moussault en Bram Lafeber, en de twee broertjes Ascherl uit de Kerkstraat is op het kerkhof Groenendaal een speciale grafsteen geplaatst. Moussault en Lafeber kwamen op 14 november 1944 om bij een ontploffing van vier pantservuisten. Dat gebeurde toen zij- een door de Duitsers in de Dommel gegooide- munitiekist wilde openen.

KETSHEUVEL 14c: Op Ketsheuvel 14c staat het beeld De Goede Herder dat door Orthenaren is opgericht uit dank voor het goed doorkomen van de oorlogsjaren.
KAPUCIJNERKLOOSTER: In het Kapucijnerklooster en in de voormalige pastorie van de Leonarduskerk- naast het Brabants Dagblad- hebben oud-parochianen een steen geplaatst uit dank voor de aan hen geboden schuilplaats tijdens de laatste gevechten in de stad.
KONING WILLEM I- COLLEGE: Het huidige onderwijsinstituut staat op de plek van de voormalige Koning Willem I kazerne. Na een verbouwing en herinrichting is daar een onderwijsaccomodatie gevestigd voor globaal 3.000 studentne in beroepsopleidingen, in bepaalde technische richtingen erg futuristich geoutilleerd. Op het binnenterrein is een plaquette te zien van de Bossche verzetskoerier Sjef Trimbos die aldaar in oktober 1944 door de Duitsers werd doodgeschoten toen hij met een opdracht op weg naar Vlijmen was.
STATION: In het station herinnert een muursteen aan de in de oorlog gevallen spoorwegmedewerkers.
SYNAGOGE PRINS BERNHARDSTRAAT: Afkomstig uit de voormalige synagoge [tegenwoordig muziekcentrum] is de muursteen herplaatst die herinnert aan de afloop van de oorlog. Synagoge 1945 staat erop. Op het nabij gelegen Anna Frankplein staat een vredespaal met teksten van Anna Frank in het Japans, Frans, Engels en in het Nederlands.
WILLEM VAN ORANJELAAN Daar staat het beeld van St.Joris en de Draak, een gedenkteken dat herinnert aan de bij een granaatinslag omgekomen jongens Rovers en Verhees. Door de gevechten op 't Zand konden beiden niet op het kerkhof Groenendaal in Orthen worden begraven. Met een speciale verordening mochten zij ter plekke ter aarde worden gesteld. Na de oorlog heeft het stadsbestuur met- wederom een speciale verordening- ingestemd in handhaving van dat graf aan de Willem van Oranjelaan. Begraven buiten een regulier kerkhof wordt bijna nooit toegestaan.

WILHELMINABRUG: Gedenkteken Piet Kerssens

Het bescheiden gedenkteken op de Wilhelminabrug waar Piet Kerssens werd neergeschoten en later in het ziekenhuis overleed.

foto © gerard monté, 27 oktober 2002.

Aan Pieter Kerssens is een muursteen gewijd. Tijdens zijn ondergronds verzetswerk werd Pieter slachtoffer door de beschietingen op 't Zand. Dat gebeurde op de Wilhelminabrug, later is Kerssens in het ziekenhuis overleden. Op deze Wilhelminabrug zijn op de vier zuilen beeldhouwwerken van Frans van der Burgt aangebracht met onder meer het jaartal 1994.
Casinotuin

Joods Scholierenmonument Casinotuin
De beeldengroep in de Casinotuin werd geadopteerd door de Sancta Maria Mavo en mevrouw N.van Os-Laumen,
St.Janslyceum, Het Bossche Broek v/h Het Bossche Broek, Aloysiusschool en de School de Toermarlijn Zuid.
Het is opgericht ter nagedachtenis aan de Joodse slachtoffers van de oorlog 1940-1945. Het refereert aan de kinderen van Joodse ouders die in de jaren 1943-1944 verplicht op het Joods lyceum op de Papenhulst naar school gingen. Die concentratie van Joodse kinderen op een- Bossche- Joodse school, was door de Duitse bezetter louter bedoeld om hen van daaruit te kunnen deporteren naar een vernietigingskamp, zoals geschiedde.

Aartshertogenlaan.
Het monument ter herinnering aan de manschappen van de 53ste Welsh Division die de stad bevrijdde staat op de
Het ' Welsh Monument' werd geadopteerd door de Nutschool Noord.

Vastgelegde documentatie
Luc van Gent is degene die na zijn pensionering als schouwburgdirecteur veel werk heeft verricht om het besef en het gevolg van de oorlog 40-45 blijvend in herinnering te houden. Boeken videobanden, herdenkingsbijeenkomsten en reünies met Engelse, Canadese en Schotse militairen en gebeurtenissen rond de bevrijding hebben tot in 1999 voor het laatst onder zijn regie/medewerking plaats gehad.
Luc van Gent produceerde een videofilm over de bevrijding van Den Bosch. en schreef daar een boek over. Zijn tweede boek 'Ooggetuigen in het licht van 2000' is een vervolg daarop.
Met zijn vrouw Agnes heeft hij onder auspiciën van de Stichting October 1944 een aantal reunieën voor de bevrijders van 1944 georganiseerd.

Gedenktekens in beeld
Frans van Gaal is de redacteur van het boekje 'Brabantse gedenktekens' , dat in het voorjaar van 2003 verschijnt. Het brengt in fotografie alle Brabantse gedenktekens in beeld. Jacques van Eekelen uit Den Dungen heeft hier jaren aan gewerkt. Uit Den Bosch staan er circa 12 gedenktekens in.

Oorlogsmonumentenverzameling 8 april 2002.
Voorjaar 2003 verschijnt de inventarisatie van alle toegankelijke oorlogsmonumenten in de Meierij en De Langstraat.
Het boekwerk brengt met foto' s de meeste bekende gedenktekens in beeld. Frans van Gaal is de redacteur.
Dungenaar Jacques van Eekelen begon in 1984 met de inventarisatie. De toen teruggetreden socioloog uit de sector welzijnswerk, richtte zich aanvankelijk op de regio Eindhoven [Market Garden]. Aanleiding was zijn confrontatie met ‘de Pilotenstraat’ in zijn dorp, een naam die is afgeleid van de vroegtijdige landing van gliders [zweefvliegtuigen]. Boekhandel Heinen zag aanleiding voor een uitgave en dan gericht op de regio ‘s-Hertogenbosch.
Frans Van Gaal, pr-man van de School voor de Toekomst, schrijft daarbij aan de hand van anekdoten en interviews, vijftien [Tweede Wereld-] oorlogsverhalen. Die bestrijken de aanloop tot en met de verzoening van die oorlog 40-45.
Het boekje dat circa 80 monumenten bevat, komt uit bij de opening van het nieuwe bezoekerscentrum van het Nationaal Monument Kamp Vught eind oktober 2002. 3.

Stichting Gedenkteken Indië gangers 25 augustus 2000/9 november 2000.
De strekking van het bericht dat Bastion Oranje vorig jaar publiceerde, is nog steeds niet geëffectueerd.
Dat bericht luidde:
In mei/juni 2001 hoopt de Stichting Gedenkteken Indiëgangers het monument te kunnen onthullen waarmee de slachtoffers rond de oorlog in Indonesië /Nieuw Guinea [1944-1962] worden herdacht. Het monument, een ontwerp van Saskia Vermeesch, komt te staan in het plantsoen aan de Hertog Hendriksingel in Zuid. De kosten bedragen 150.000, daarvan is volgens initiatiefnemer Hoes al 97.000 gulden binnen. Binnenkort start een sponsoractie onder de burgerij en het bedrijfsleven zodat hopelijk ook de laatste 50.000 gulden kunnen worden bijgeschreven, aldus Hoes.die voorzitter is van de Stichting, naast de collega's J. Kielman secretaris/penningmeester en B.van de Laar.

Alsnog plaatsing monument voor de gevallenen
Nu -april 2001- blijkt, dat door protesten en door de rompslomp naar het zoeken van sponsors, de plaatsing is vertraagd. Bovendien gaan er hier en daar stemmen op het monument in het Zuiderpark -langszij de Zuiderparkweg -te plaatsen. Dat is inmiddels gebeurd.

Terug naar boven