Nieuw boek over bouwhistorie /sculptuur van de Sint Jan

Gepubliceerd op: 12-03-2017 | Gewijzigd op: 02-05-2017
Ronald Glaudemans bouwhistoricus schreeef -na een uitgebreid onderzoek en studies- 'De Sint Jan te ’s-Hertogenbosch, Bouwgeschiedenis en bouwsculptuur 1250-1550'.

Deze Sint Jan is de derde versie- na
een romaanse [1210-1260] en een
vóór-gothische kerk.

Na de vóór gothische [1250-1380]
volgt de bouw van de huidige kerk 1380-1530].

foto © paul kriele, 3 maart 2016.
........................................................................................................

Op 18 april 2017 hoopt de bouwhistoricus Ronald Glaudemans onder supervisie van de bekende [onder meer door Jheronimus Bosch] prof. dr. Jos Koldeweij [Radbouduniversiteit Nijmegen] te promoveren op zijn proefschrift ‘De Sint- Jan te ’s-Hertogenbosch. Bouwgeschiedenis en Bouwsculptuur 1250-1550’.

Als gemeentelijk bouwhistoricus is Ronald Glaudemans druk doende met het onderzoeken bij restauraties en verbouwingen van monumenten. Door dat specifiek te documenteren worden bouwkundige zaken vastgelegd die anders verloren dreigen te gaan. Er ontstaat zo bij de afdeling Erfgoed een kennisbank die een schat aan gegevens van panden bevat.

Bouwhistoricus Ronald Glaudemans.
promoveert, naar verwacht,
op 18 april 2017 op zijn proefschrift
over de bouwhistorie van de Sint Jan.

foto © paul kriele, 3 maart 2017.
...............................................................................

Glaudemans, die mede-oprichter was van BAAC [Bureau voor Archeologie, Architectuur, Bouwhistorie en Cultuurhistorie] en vervolgens voor de gemeente Amsterdam werkte, is gespecialiseerd in de middel eeuwen en kerken.

In zijn Amsterdamse periode [2001-2008] stelde hij de eerste bouwhistorische waardenkaart samen. Dat wordt in zijn vak ‘een huzarenstukje’ genoemd. Ook zijn onder meer een boek over de Berckepoort in Dordrecht, de middel eeuwse huizen in Maaseik en een boek over de Eusebiuskerk in Arnhem van zijn hand.


Het Zuidertranscept is het rijkste portaal van de Sint Jan. Met authentiek beeldhouwwerk, zoals Johannes op Pathmos [rechts boven] en deze ruiters te paard [rechts]. Het beeldhouwwerk op de Sint Jan kan Jeroen Bosch hebben geïnspireerd. foto's © paul krioel 12 maart 2017. .............................................................................................................

‘De Sint Jan is mijn kerk’

Vanaf 1999 is hij als bouwhistoricus betrokken bij de Sint Jan. In dat jaar werd de tegenover de Sint Jan geboren Bosschenaar [*1964] vanwege zijn kennis en specialisme door de Rijksdienst voor Monumentenzorg en de gemeente gevraagd om bij de toenmalige restauratie te adviseren en het onderzoek te documenteren. Maar Glaudemans begon feitelijk 34 jaar geleden in zijn studietijd ‘Stedenbouw’ aan de HTS van Tilburg als vrijwilliger bij de BAM dat toen nog BOA heette en gevestigd was op het Burg. Loeffplein. Eenmaal kennis gemaakt met de Bossche bouwhistorie en met name met bouwhistoricus Ad van Drunen, is hij er nooit meer weggegaan.

‘De Sint Jan is mijn al leven lang al mijn kerk. Ik heb er om de hoek gewoond. Ik ben er gedoopt en getrouwd en in 1999 kwam die freelance opdracht toen de laatste grote restauratie aanving. Elke vrijdag stond ik op de steigers en kon zodoende alles volgen en nauwkeurig documenteren.’

In dat project ligt het begin van wat nu in een 440 pagina’s dik boek staat vastgelegd. Het is het resultaat van jaren lang werk, maar het moet nog wel als proefschrift op 18 april aanstaande door de promovendus worden verdedigd onder supervisie van de promotoren prof. dr. Jos Koldeweij [Radbouw Universiteit en prof. Dr. Dirk de Vries [Universiteit Leiden].


foto's © paul kriele, 12 maart 20-16.	Maar ook de kooromgang met de Wimbergreliëfs zijn bijzonder uniek en op veel plaatsen authentiek Glaudamans heeft door zijn studie een chronische -meer nog een sluitende - volgorde weten aan te brengen in de bouwgeschiedenis van de kerk. Dat was niet eerder gebeurd.

Bouwvolgorde van de vóór-gothische Sint Jan

Door mijn opdracht de restauratie als bouwhistoricus te volgen en daarbij te adviseren kon ik intensief de bouw bestuderen. Als je daar maar lang genoeg tijd voor neemt kom je ook aan de bouwvolgorde van de kerk toe. Dat was nu een aspect dat niet echt intensief was bestudeerd en onderzocht. Glaudemans:’Zo’n enorm groot gebouw heb je niet zo maar onder de knie. Het heeft mij wel tien jaar geduurd voor dat ik bemerkte hoe het in elkaar zat.

Doordat die steigers steeds verplaatst werden kon ik van dichtbij kijken hoe het werkelijk zat. Langzaam maar zeker kreeg ik die bouwgeschiedenis onder de knie. Ook al zaten er ook een paar rare hiaten, die ik aanvankelijk ook niet begreep.

Ik mag zeggen dat door de combinatie van archiefonderzoek met bouwhistorisch onderzoek er stappen zijn gezet die niemand ooit eerder heeft gedaan. Alles is nu ook gedateerd waardoor de bouwgeschiedenis van de Sint Jan een geleidelijk en een aaneensluitend verloop heeft gekregen. Dat is niet eerder bestudeerd.’


-Boven: De middentoren, maar dan net onder de gaanderij, bezit tal van kunstige gebeeldhouwde hoofden van bijv. engelen. -Rechts boven: De Zwanenbroederskapel, nu stiltekapel, is het rijkste deel van de kerk. -Rechts. Bijvoorbeeld de kunstige blad- en bloemenranken, waarvan de auteur het ontwerp terugleid naar tekeningen van Alart Duhameel. foto's © paul kriele, 12 maart 2017.

Bouwloods bezit eeuwen oud beeldhouwwerk‘Dat onderzoek maakte me geïnteresseerd in de bouwsculptuur en dat is in principe het beeldhouwwerk dat ingemetseld zit. Daar is in de loop der jaren veel van verloren geraakt, maar er is ook ontzettend veel in de bouwloods bewaard gebleven. Maar ook elders, in Het Noordbrabants Museum en in het depot van de Rijksdienst Cultureel bevindt zich authentiek beeldhouwwerk uit de Sint Jan.’

Kraagstenen met dubbelportretten
in de middentoren [lantaarn].

foto © ronald glaudemans,14 maart 2017.
.........................................................................

Glaudemans stipt al bladerend door zijn werkexemplaar markante en saillante feiten en voorbeelden van beeldhouwwerk aan. Omdat zijn proefschrift / boek chronologisch verloopt wijst Glaudemans eerst nog op het feit dat de eerste Sint Jan drie torens had. Aan de kooromgang stonden tussen 1250-1350 namelijk ook nog twee torens. Dat feit is door zijn onderzoek boven water gekomen. De fundamenten van die twee ranke torens [plaats Sint Janskerkhof] zitten daar nog in de grond.

Een andere conclusie van de bouwhistoricus is dat de eerste [gothische kerk] veel rijker was dan aanvankelijk werd gedacht. Met name in de kooromgang aan de achterkant [de Wimbergreliëfs, onder de omgang in de midden toren [kraagstenen] en in het portaal van de Zuiderpoort en de] wemelt het van bijzonder beeldhouwwerk, waarvan sommigen dateren van de 13^e eeuw ! Zij moeten Jeroen Bosch hebben geïnspireerd.

Ook opvallend zijn de gebeeldhouwde portretten van enkele steen-of beeldhouwers bovenin de middentoren. Ze worden omringd door vier gekroonde patroonheiligen van die beeldhouwers. Hun gezichten zijn zo realistisch origineel dat het wel portretten moeten zijn, vermoedt Glaudemans.


Glaudemans heeft ook nog eens alle boogbeeldjes in kaart en -in fasen- op foto's gebracht/ vastgelegd en beschreven. foto's © paul kriele, 3 maart 2016.

Glaudemans: ‘De Sint Jan is dit niet alleen ‘mijn kerk’, maar het is so wie so de rijkst gebeeldhouwde kerk van Nederland.

Dan is de bouwhistoricus niet eens aan de beelden, pinakels en de kunstige [naar tekeningen van Alart Duhameel] gebeeldhouwde torentjes in de Zwanenbroederskapel toegekomen, of de boogbeelden [van vóór 1520 !], die nu ook uitvoerig zijn gedocumenteerd en in de fasen van hun bestaan in zijn boek staan afgebeeld.

Het boek van de auteur Ronald Glaudemans 'De Sint Jan te Den Bosch' is verschenen bij WBOOKS onder
ISB nummer 9789462580114. Boekhandelsprijs € 39,95.

Terug naar boven