Kerststallen diverse kerken & Markt + historie

Printerversie

Gepubliceerd op: 20-12-2008 | Gewijzigd op: 21-12-2009
voor kerststal 2009: stal

Opname van de St. Jan, gebouwd op een iets hogere donk. De bouw begon al in1220, kort na de stichting van de stad  [1185], maar verliep van een romanse kerk [tot 1360] naar een gothische stijl [vanaf 1380] en heeft tot circa 1529 geduurd. Bij de aanstelling van de eerste bisschop Sonnius kreeg de kerk de status van kathedraal.  De hoogte van de toren bedraagt slechts 74 meter.  foto © gerard monté, 20 mei 2001.

inleiding
Al jaren kent de St.Jan een kerststal. Dat begon met een stal van bescheiden omvang. Ook de beelden waren navenant. De kerststal in de St.Jan vormt een schakel in het vroegere traditionele 'stalletjes kijken'. Kinderrijke katholieke gezinnen gingen op zondagmiddag al lopend de stallen in de kerken af.
Op een dag kreeg Huub Finkers van de plebaan min of meer de opdracht een nieuwe stal te bedenken. Finkers was bevriend met de beeldhouwer Hakkie van Rosmalen die ook op de Koningsweg woont. Hakkie:' Het was in 1977*. Ik weet het nog goed. Dat is allemaal bij ons thuis uitgevoerd. Rie, mijn broer Klaas en nog wat helpers hebben de beelden voor de stal ontworpen.Klaas heeft globaal een schets voor de stal gemaakt. Later hebben de bouwers er op hun manier een uitwerking aan gegeven.*Sommigen zeggen 1977, publicaties melden 1978.
Hieronder volgt het historisch verloop van de kerststal in de St.Jan, waarvan Hakkie van Rosmalen, de eerste dertien [van de 25] op een rij heeft ontworpen. Zie ook veelsoortige dierentuin op deze pagina

Het thema van 1991 uitgebeeld:  'De  brandende braambos'.  Elk jaar bedacht plebaan Gerrit van de Camp een nieuw thema waarvoor hij zijn inspiratie vond in het Oude Testament. foto © paul kriele, december 1991.

kerststal H.Harten Graafseweg

Op tweede kerstdag is de kerststal in de H. Hartenkerk aan de Graafseweg te bezichtigen van 14.00 uur tot 15.30 uur.

Annette Withagen – Craane is bezig de rond 1980 door mevrouw  A. Bakker- van Stiphout uit Nuland vervaardigde kerstgroep te renoveren. Elk jaar [vanaf 2006] komt er een nieuwe groep aan bod.  
Inmiddels zijn gerealiseerd: de herdersgroep, Maria, Jozef, kindje Jesus, de knikengel, de page en de kameeldrijver. De beelden zijn voorzien van ondermeer: nieuwe onderlijven, nieuwe kleding en nieuwe handen.
In 2009 worden de drie koningen opgeknapt, daarna  volgt  de renovatie van de schaapskudde.

kerststal 2008
Via de link naar pagina  kerststal 2008

Kerststal 2007
Het thema voor 2007 was: 'Ik ben de wijnstok, gij de ranken'.


De herders rondom de stal. De driekoningen onderweg [links onder].  
foto's © gerard monté, 20 december 2007.

De Driekoningen en het grazend vee. - foto's © gerard monté, 20 december 2007.

Het immer aanwezige knikengeltje en de centrale figuur, het kindje Jezus..	foto's © gerard monté, 20 december 2007.

 
Start opbouw kerststal Sint Jan  24 oktober 2007.
Maandag 5 november 2007 begint de daadwerkelijke opbouw van de kerststal in de noordelijke kooromgang van de Sint Jan. In de week daarvoor - vanaf 29 oktober 2007 - wordt dat deel afgezet en gecamoufleerd voor pottenkijkers en de voorbereidingen getroffen voor de steigerbouw door aannemer De Bont.
Naar gelang het specifieke van het werk, timmeren schilderen of sjouwen, komt telkens een groepje van circa 7 man van de 30 vrijwilligers opdraven. Voor het eerst wordt er op woensdagavond niet gewerkt. Dat was in het algemeen [voetballen en verenigingsleven] toch al een uitvalsdag, aldus Sjef van Moll, die de opbouw coördineert.

‘Ik ben de wijnstok, Gij de ranken,’ luidt het thema voor dit jaar. Maar als uitleg verschijnt er geen boekje meer. Dat kost teveel werk, maar wel flyers waarop plebaan Geert-Jan van Rossem uitleg geeft. De opnieuw [voor kinderen] laag opgebouwde stal toont bij binnenkomst in de noordelijke kooromgang een heuvelachtige wijngaard die –lager - uitmondt in de stal. Daar tegenover staan rond de tot stadspoort omgebouwde orgelkast de Driekoningen op gesteld.

De kerststal die al in de week van 10-16 december 2007 te bezichtigen valt, wordt officieel pas een dag na het Van Lanschot-kerstconcert [maandag 17 december] op dinsdag 18 december officieel geopend.

De ruimte in de noorder zijbeuk is al ingedeeld, de eeste schotten en podia staan er al en de beelden zijn zo lang geparkeerd in het zijschip. Elke dag, behalve woensdag -zijn enkele van de 30 vrijwilligers in de kerk olv Sjef van Moll actief. 

Kerststal 2006 in woestijnsfeer    6 november 2006.
Maandag 6 november 2006 - is aannemer De Bonth gestart met het plaatsen van de steigers voor de kerststal in de Sint Jan. Dit keer zal dat tafereel een open aanblik bieden omdat gekozen is voor een woestijn, aldus bouwcoördinator Sjef van Moll. Maandag 13 november 2006 gaat Van Moll met 30 - nou ja 30 -vrijwilligers echt aan de slag.
Enerzijds speelt het – dit jaar gekozen - centrale thema ‘Jezus komt onder de mensen’ zich af tegen de stadsmuur, waar Josef en Maria onder een afdak een schaars onderkomen vinden. Anderzijds vormen de herders en de Driekoningen in het Noorder transept een langgerekt traject. Inhakend op ‘woestijn‘ wil Van Moll ook enkele palmen en de figuur Mozes met de stenen tafelen opvoeren.Het streven is de opbouw op 12 december 2006 klaar te hebben. Maar de eenvoudige stal gaat pas dinsdag 19 december 2006 [de dag na het Van Lanschot kerstconcert] open en is tot zond7ag 14 januari 2007 te bekijken. 
 

Kerststal in de Sint Jan. Maria en Josef vonden onderdak in een bedoeïenentent.
Dit jaar is voor een woestijntafereel gekozen Dat maakt de inrichting wat rustiger en de taferelen duidelijker zichtbaar.
Er zijn wat kleine ezels, die horen bij het woestijntafereel, bijgekomen en wat kleine kippen en krielen. 
foto's gerard monté, 24 december 2006.


De koningen o.a. bij de vijver waarin het publiek muntjes gooiden.   En een fluit spelende herder. 
foto's gerard monté, 24 december 2006.

De koningen bij de vijver waarin het publiek muntjes gooiden. Rechts een koning met gave. Rechts: de poes die de os bij de stal gezelschap houdt. foto's gerard monté, 24 december 2006.

Opbouw kerststal gestart    6 november 2006.  
Maandag 6 november 2006 - is aannemer De Bonth gestart met het plaatsen van de steigers voor de kerststal in de Sint Jan. Dit keer zal dat tafereel een open aanblik bieden omdat voor de opbouw gekozen is voor woestijn, aldus bouwcoördinator Sjef van Moll. Maandag 13 november 2006 gaat Van Moll met 30 - nou ja 30 -vrijwilligers echt aan de slag. Enerzijds speelt het – dit jaar gekozen - centrale thema ‘Jezus komt onder de mensen’ zich af tegen de stadsmuur, waar Josef en Maria onder een afdak een schaars onderkomen vinden. Anderzijds vormen de herders en de Driekoningen in het Noorder transept een langgerekt traject. Inhakend op ‘woestijn‘ wil Van Moll ook enkele palmen en de figuur Mozes met de stenen tafelen opvoeren. 

	Bij de kerststalopbouw in 2006 kwamen er pakezels en een krielkip met kuikens erbij. Op de dag dat Bastion Oranje een kijkje bij de bouwers nam [dinsdag 28 november 2006] waren daar actief de welbespraakte Wim Demouge, hoogwerker Fans Sluijter, Leo Peters, de 'timmerlieden' Loek Beekwilder en Anton van Rooy.  In geruit overhemd Sjef van Moll. foto's © paul kriele, 28 november 2006

De onderbouw was al gerealiseerd en ook de muren binnen welke kaders de stal met het woestijntafereel zal worden opgebouwd waren al opgezet.
Sjef van Moll had de leiding over de vrijwilligers die telkens 's middags en 's avonds in wisselende ploegen aanwezig zijn. 
Van Moll is nog van plan enkele pakezels te gaan halen. Dat gebeurt bij de fa Bouten in Venlo, die gespecialiseerd is in groot-preparaten.
Tot nu toe had die ene ezel waarmee Josef en Maria naar Egypte trokken het voorrecht als enige in de stal aanwezig te zijn. Door de keuze van woestijn als entourage komen daar dit jaar nog twee exemplaren bij , aldus Van Moll, die ook speciaal voor de kinderen een krielkip met wat kuikens bij de stal wil zetten.
Het streven is erop gericht de opbouw op 12 december 2006 klaar te hebben. Maar de eenvoudige stal gaat pas dinsdag 19 december 2006 [de dag na het Van Lanschot kerstconcert] open en is tot zondag 14 januari 2007 te bekijken. 
-----------------------------------------
Kerststallen in de v/h St. Jacob  15 december 2005
De Jacob is in de decembermaand 2005 weer even kerk: voor de koren en orkesten, voor de kerstdiensten en om er de kerststallencollectie te tonen.


Verspreid in de Jacob, die er deze maand december 2005 weer geheel als kerk uitziet en ook daarnaar is ingericht, staan tal van kerststallen. foto's © paul kriele, 15 december 2005.
 

Voor -op het hoofdaltaar- en langszij staan de stallen opgesteld. In nagenoeg elk hoekje en soms wat prominenter, staat een kleine, grote of bijzondere kerstgroep. foto's © paul kriele, 15 december 2005.

Kerststal St.Jan 2005/2006 in aanbouw  9 december 2005
De bouwers aan de kerststal van de Sint Jan hebben deze week [5-9 december 2005] alles in gezet om de stal vrijdag 9 december 2005 gereed te hebben.
De indeling is al globaal te zien, en ook de inrichting krijgt met de figuren en de beesten concreet vormen.

	De Driekoningen staan evenals de herders apart opgesteld. De wijzen met hun kameel en de begeleiders kijken vanaf de overkant van de stal naar het kindje Jezus in het kribbetje. De stal kreeg de meeste ruimte, maar werd laag opgesteld om beter voor de kinderen zichtbaar te zijn. Ook het knikengeltje ontbreekt niet. foto's © paul kriele, 9 december 2005.

De stal is te bezichtigen t/m Driekoningen 6 januari 2006.

Kerststallen kijken in Jacobkerk -december 2004
Nog tot en met woensdag 29 december 2004 zijn in de voormalige Jacobkerk in de Hinthamerstraat kerststallen te bezichtigen. Het is een initiatief van de oud-koster.


- foto's © gerard monté 25 december 2004.


 foto's ©  gerard monté 25 december 2004.

	foto's © gerard monté, 26 december 2004.

Tijdklok bij kerststal -29 december 2004

Dit jaar heeft de organisatie voor het eerst een tijdklok aangebracht. Daarop kunnen wachtenden in de file zien of het nog de moeite waard is te blijven staan, of dat het maar beter is op te stappen omdat ze anders toch niet meer voor sluitingstijd bij de kerststal zullen aankomen.... foto © gerard monté, 29 december 2004.

Competitie rond kerststallen 25 december 2004.
De NRC maakte in een voorpagina-artikel rond twee kerststallen een competitieverhaal. De Sint Jan en de Sint Martinuskerk [Weert] worden tegen elkaar uitgespeeld alsof de een de ander wil overtroeven. Resultaat: Den Bosch heeft de mooiste en Weert de grootste kerststal [van Europa..!]. Maar Weert heeft de idee indertijd wel in de St.Jan afgekeken.  De redacteur laat pastor Vincent Blom zeggen dat ‘de dierentuin’ in Weert meer op een ‘Efteling-stal’ gaat lijken. Maar ’… van rivaliteit tussen de beroemdste stallen van Nederland is geen sprake,’ citeert de redactie de bouwers, die beseffen dat de stal meer een uitje is dat bij kerstmis is gaan horen.

Kerststal Sint Jan 2004-2005

De middenbeuk van de Sint Jan in de adventtijd met de adventskrans en de vier kaarsen die de aanloop naar kerstmis aangeven. Rechts: de stal met de H.Familie en het bezoek van de Driekoningen. foto © gerard monté, 31 december 2004.

De kerststal is dit jaar bij 'de Boom van Jesse' opgebouwd.
De verwijzing naar dit bijbelfragment ontgaat de meeste bezoekers, zo bleek.

Rechts een schapenhoeder. Boven een blokfluit spelende herder en de kleine veestapel, die ebedreigd wordt door twee wolven. foto's © gerard monté, 31 december 2004.

Rond 6 januari komen ook de Driekoningen meer in beeld. Op het feest van Driekoningen trokken kinderen al zingend door de straten om aan elke huisdeur snoep of geld op te halen.Die verwijzen naar de geschenken die de drie wijzen uit het Oosten aan het Christuskind kwamen aanbieden.

Kerstconcert 2004
Op 13 december 2004 vindt het traditionele kerstconcert in de St. Jan plaats. Dat evenement is een initiatief van de Bankiers F.van Lanschot. Dit jaar staat de Capella Amsterdam Orkest op het programma Dat koor wordt begeleid door het Combattimento Consort Amsterdfam olv Jan Willem de Vriend. Bij die gelegenheid houdt bisschop Hurkmans zijn jaarlijkse kersttoespraak.
Voortvloeiend uit de organisator 'de Bossche bank' komen er allerlei CDA-coryfeeën op dit concert af. O ok de provinciale en lokale bestuurders geven er acte de présence. De NCRV zendt het concert met Kerstmis uit.
Kerststal 2004
Kort voor dat concert- op vrijdag 10 december 2004 -hebben de vrijwilligers - tezamen met de bisschop - de nieuwe kerststal ingewijd. Het thema dit jaar is 'De Boom van Jesse', een pilaarschildering naast de Sacramentskapel .De afbeelding verwijst naar de komst van Christus. 

Kerstpakket via Zwanenbroeders naar ’stille armen’  7 december 2003.
De Zwanenbroeders zamelt elk jaar ‘overbodige’ kerstpakketten in voor Bosschenaren die minder bedeeld zijn. Die inzameling is -wat resultaat betreft- erg wisselend, aldus secretaresse Ine de Bresser. ‘Het ene jaar staat er een volle pallet voor de deur of levert een uitzendbureau honderd pakketten af, het andere jaar valt de opbrengst veel minder uit.. Daar is geen oorzaak voor aan te geven, maar wel voor dit jaar. Door de belastingmaatregel krijgen bedrijven geen aftrek meer van deze gift aan het personeel.
De Zwanenbroeders doen overigens buiten de kerst om ook aan sociaal werk. Dat kan lopen via de kerken die bekend zijn met de sociaal zwakken, kloosters die sober leven en wat over houden of via Vincentius die een tweede hands winkel runnen en waar mensen die kleding of huisraad te kort komen, terecht kunnen.
Grote gezinnen met een kostwinner die in een uitkering zit, of iemand die met huisuitzetting bedreigd wordt, zijn bijvoorbeeld adressen waaraan de Zwanenbroeders ondersteuning verlenen.
Voor het afgeven van overbodige kerstpakketten Hinthamerstraat 94, telefoon: 0736137383. 

 Kerststal 2003 vanaf 16 december geopend
Traditiegetrouw is de kerststal in de Sint Jan een van de meest bezochte bezienswaardigheden in deze kersttijd. Dat geldt wellicht voor de gehele regio. Voor de uitvoering van de kerststal staat het bureau van Stefan van Ham, Antwan Hoedemakers en Eelco van Baarne van Die Zijn Zo Ontwerpers garant. De beelden zijn al meer 25 jaar geleden ontworpen door het echtpaar Hakkie en Rietje van Rosmalen. Familieleden van dit Bossche echtpaar, van wie Hakkie enkele jaren geleden overleed, gaf hierbij op allerlei manieren ondersteuning.
Het team van circa 40 vrijwilligers staat onder leiding van Herman van den Heuvel. zie voor historie veelsoortige dierentuin

Uiteraard zijn de herders die hun schapen weien weer present. 
De grote kameel is -evenals het knikenengeltje -voor de kleuters een bezienswaardigheid.
foto's © gerard monté, 21 december 2003.
------------------------
De Driekoningen staan dit jaar in een van de straalkapellen waar een bedoeïenentent is opgezet. 
Het publiek loopt dit jaar vanaf de hoofdingang via het Zuidertransept naar de kooromgang. Daar komen ze, in enkele straalkapellen opgesteld, al kerstgroepen tegen. 

Herders groeperen zich bij hun kudde uitgerust met een hondenkar hier getrokken door een geit/ram.
Uiteindelijk komt de stal [een ruïne] in zicht bewoond door de heilige familie.
foto's © gerard monté, 21 december 2003.

Sint Jan weken lang op stelten 17 september 2003.
Tot twee weken voor het kerstconcert staat de Sint Jan op stelten. Het interieur is nu aan de beurt te beginnen met het orgel Daarvoor heeft aannemer De Bont inmiddels de steigers laten plaatsen, zodat de firma Flentrop het orgel en de orgelpijpen kan renoveren. Ook zal het Impregneerbedrijf Van Lierop uit Liempde het hout van de orgelkast conserveren. Een karwei dat over de 100.000 euro bedraagt. Op 7 december 2003, een week voor het kerstconcert op maandag 15 december is het orgel klaar. Die tijd tot het concert is nodig om het opnieuw te stemmen.
Dan zal vanaf maandag 22 september de kerk vol steigers staan. In de eerste vijf weken komt de Sacramentskapel aan de beurt, waar eerste de spandraden aangebracht worden. Spandraden zijn kabels die de muren in het gareel houden.
Aan de noordzijde van de kapel keren de eerste twee - door Glasbewerkingsbedrijf Brabant [Tilburg] gerestaureerde- glas in loodramen terug.
In de twee weken die daarop volgen krijgen de noordzijde en oostzijde van het hoogkoor een schoonmaakbeurt waartoe ook weer de glas in loodramen behoren. De aanpak, die overigens steeds fasegewijs verloopt, volgt nu na het afkomen van een subsidie door Rijksmonumentenzorg.

Opbouw kerststal december 2003 Thema 'Onderweg'
Dertig vrijwilligers- mannen en vrouwen van de kerstgroep Sint Jan- zijn bezig de kerststal dit kaar weer tot een imposant schouwspel te maken. Maar.. zo benadrukt coördinator Herman van den Heuvel, ondanks al het spektakel het gaat om de kerstgedachte: Maria en Jozef die een plaats zoeken voor de geboorte van hun kind. Die plaats is dit jaar een paleisruïne. Dat is een zinspeling op de Italiaanse interpretatie van de bijbel, dat Jezus geboren zou zijn in een kasteel -of paleisruïne. 

Boven links: een groepje vrijwilligers met o.a. Ton Peters, Jacobus van Zandbeek, Ton Tukken en Nic & Gerrie Meeuwen.
Rechts vlnr: Paul Pardoel, Nico van Steen en Wim van Woensel.
Onder rechts: De beeldengroepen - rechts Maria Jozef en de herders en een koning- staan al klaar.
Onder links: de dieren wachten geduldig in de kooromgang op de definitieve opstelling. 
foto's © paul kriele, 4 december 2003.
--------------------------------
Op dit moment - vooraan in december 2003- is het nog een beetje rommelig temidden van het bouwmateriaal en de vele onderdelen.

Het front vande stal in opbouw. foto's © paul kriele, 4 december 2003.	Centraal in de kerststal dit jaar staat een ruïne Dat maakt de opbouw erg imposant maar biedt verder weinig ruimt voor groen maar wel voor de beesten..

Het thema is dit jaar 'onderweg', aldus Herman van den Heuvel. Josef en Maria waren onderweg, de herders de koningen waren onderweg. Dat thema hebben we weer willen geven in de kerststal.
Plebaan Antoine Bodar zal in de jaarlijks uit te brengen brochure ingaan op het thema van Jezus geboorte en wellicht de actualiteit even aantippen..

De kerststal wordt pas voor het publiek opengesteld op woensdag 17 december 2003, na het kerstconcert en na het opruimen daarvan.

Opbouw Kerststal 2003
Meteen na Allerheiligen - maandag 3 november 2003 - begint de opstelling van de kerststal. Daarin is -ondanks berichten in de krant over ingrepen van plebaan Bodar bij de opzet - niets veranderd. De locatie blijft de Noorder zijbeuk. Evenmin stuurt de plebaan, die bij de voorbereiding is betrokken, iets in de opzet. Wel wil hij voortaan het boekje schrijven dat traditiegetrouw verschijnt. Naar verwacht is de opbouw eind week 49 [4 december 2003] klaar.
Kerkgangers en toeristen kunnen, ondanks dat er bij de ingang van de luipoort onder het orgel steigers staan, via een geïmproviseerde doorgang de kerk betreden. Alleen bij de afbraak en de opbouw van steigers wordt de kerk tijdelijk afgesloten.

Kerststal 2002
Traditiegetrouw heeft de St.Jan een - de grootste -kerststal of is het Utrecht of Weert..?Dit keer niet in de zuidelijke beuk bij de doopvont maar achterin de kerk.
Het is nog geen 6 januari 2003 maar de koningen zijn al gearriveerd, nog vóór de herders...die aankomen vanaf een berg. Op de achtergrond kijkt een  zebra toe. Links odner dit jaar is er ook een kleine fontein in de stal opgenomen. 
foto' s © gerard monté, 23 december 2002.

Dit jaar staat de stal opgesteld in de noordelijke beuk tussen priesterkoor en de Sacramentskapel in.
Borden verwijzen bij binnenkomst naar deze afgelegen hoek.
Maar de plek is groter en geeft een wat intiemere uitstraling, passend bij het kerstfeest, aldus organisator Herman van den Heuvel. 

 
Boven: Het onafscheidelijke knikengeltje dat onmisbaar is om de pecunia binnen te krijgen....
Centraal staat de heilige familie. Nog tot kerstnacht ontbreekt het kindje in de kribbe.
foto' s © gerard monté, 23 december 2002.

Kerststal op de Markt 2002
Op de Markt staat voor het eerst sedert jaren een -levende-kersstal. Het initiatief van de Vereniging voor Ambulante Handel zorgt -t tegelijk met de jaarmarkt, voor wat opluistering voor de jeugd: zoals de levende haven in de kerststal en wat kinderattracties.

	De schapen en bokjes en de kameel trekken vooral de belangstelling van de jeugd. foto' s © gerard monté, 23 december 2002.

Kerststal 2001 De St.Jan behoort tot een van de drukst bezochte toeristische attracties van de stad. De kerststal vormt in de december -en januarimaand daaropvolgend ook een grote trekpleister met duizenden bezoekers. De poppen zijn etalagepoppen waarvan de hoofden en ledematen door Hakkie van Rosmalen en zijn vrouw Ria werden ontworpen en gemaakt.

De kerststal die in 2001 de St.Jan is van een eenvoudig opstelling. De kern is de boodschap over te brengen die kerst feitelijk inhoudt: de geboorte van Jezus op aarde.
Geen poespas, maar wel herkenbaar zoals het al dertig jaar zo was. Dat is het streven van Herman van den Heuvel die sedert 2000 de organisator en coördinator achter de stal is.

Opvallend detail dit jaar is een panorama genomen uit het schilderij 'Aanbidding der Wijzen' van Jeroen Bosch. Op die manier zit er toch iets actueels in de opstelling. 
foto © gerard monté, 23 december 2001.
-------------------------------
2001 was ook het jaar van Jeroen Bosch, tenminste in het Museum Boymans van Beuningen in Rotterdam.  Op die actualiteit hebben de bouwers ingehaakt  door een werk van Jeroen Bosch als thema/decor te nemen.
Het fragment is genomen uit het schilderij 'Aanbidding der Wijzen' van Jeroen Bosch. Uit dat schilderij werd de stal overgenomen voor de bouw van de jaarlijkse stal in de St.Jan. Het is een actuele verwijzing naar het Jeroen Boschjaar...

De drie-dimensionale afbeelding is gemaakt door Henk van der Heijden en Olav Koolen. Deze docenten van de Muzerije hebben ook de opvallende tekeningen op de bouwschutting van de St.Jan aangebracht. Maar bij de kerststal zijn niet, in tegenstelling tot buiten hun portretten opgenomen.

De dierenstapel is in de loop der jaren aardig uitgebreid, zodanig dat niet alle dieren gebruikt konden worden. Hier een combinatie met een Jeroen Boschfragment.	foto's © gerard monté, 23 december 2001.

Ook dit jaar is een boekje over de stal verschenen met een verhaal geschreven door Marian Strijbosch-Keser. Herman van den Heuvel.schreef de inleiding.

Kerst in kathedraal

Een vrachtwagen op de Kuipertjeswal  zoekt de weg naar de Sint Jan. De lading kerstbomen werd daar bij de Luipoort afgeleverd.	foto's © jan-clemens lampe, december 2001.

Kerst in zicht 21 september 2001.
Dit jaar wél weer een bescheiden, maar ‘verrassende’, kerststal in de St. Jan maar geen buitenstal. Het organiseren en bouwen van een kerststal op een stadsplein is –afgezien van het veiligheidsaspect - niet haalbaar: organisatorisch niet en qua inzet van vrijwilligers niet, aldus Herman van den Heuvel, die vorig jaar voor het eerst samen met de bouwkundige van de St. Jan Sjef van Moll de kerststal organiseerde.
Tussen 7 november en het jaarlijkse kerstconcert van Van Lanschot op 17 december moet de stal worden gebouwd. Vrijwilligers zijn welkom, aldus Van den Heuvel.Aanbidding der Koningen [Brabants Dagblad, 30 oktober 2001]
Het thema van de Kerstal van december 2001 is geïnspireerd op het schilderij 'De aanbidding der Koningen' van Jeroen Bosch. Slechts het essentiële detail met een bescheiden decor zal worden opgesteld in de zuidelijke zijbeuk van de St.Jan. Marianne Keser schrijft de tekst voor het kerstboekje dat dit jaar wederom verschijnt.
De stal is vanaf zaterdag 15 december 2001 te bezichtigen.

Stadse kerstversiering 2001

Kerstdecoraties bij de Society Shop, Hotel Central en de Kleine Werelt op de Markt. foto's © gerard monté, 16 december 2001 en paul kriele 23 december 2001.

Kerststal 2000
Nieuwe opzet en uitvoering 4 december 2000.
Herman van den Heuvel, de nieuwe projectleider van de kerststal in de St.Jan, hoopt met zijn circa 20 vrijwilligers op vrijdag 15 december 2000 de nieuwe kerststal aan bisschop Hurkmans te kunnen tonen.
Hoewel er geen thema aan de stal is gekoppeld heeft de opzet dit jaar wel een symboliek meegekregen: door de majestueuze stadspoort en in schril contrast daarnaast de stal heeft Van den Heuvel de wereldlijke macht tegenover 'de nieuwe macht' in de eenvoud van een kind willen uitbeelden.
In de iets hoger, in de zuidelijke beuk, smaller opgezette, stal kan het publiek makkelijker langs de beeldengroep lopen. Behalve prominent de poort van Bethlehem, staan er naast tal van herders, Maria Jozef en het kindje, aanbeden door de drie koningen, ook als vanouds tal van opgezette dieren rondom een kerststal en een schaapskooi.
Dankzij vele particulieren giften [dennenbomen, coniferen en andere struiken] heeft de nieuw benoemde 'stalmanager' niet langs kloosters en abdijen hoeven gaan om daar bomen te gaan kappen. De bloemist heeft, zoals voorgaande jaren, ook zijn medewerking verleend.
Op de dag van het kerstconcert [gesponsord door F.van Lanschot bankiers] 16 december 2000 kan de stal aan het publiek getoond worden.

Voortbestaan kerststal verzekerd 27 juli 2000
Het voortbestaan van de kerststal in de St.Jan is verzekerd. Dat zegt Herman van den Heuvel de nieuwe projectleider van de Kerststal in de St.Jan. Op maandag 18 december 2000, tegelijk met het Van Lanschotconcert, gaat de stal open, maar in een gehalveerde opzet en alleen langszij de zuidelijke wand van de kerk.
Herman van den Heuvel, heeft- vergeleken bij de teruggetreden Herman Finkers- het accent gelegd op de organisatie en het samenstellen van een ontwerpgroep. In dat ontwerp moet de bedoeling van de stal voor het publiek duidelijk zijn, een thema acht de organisator minder belangrijk.
Een kerngroep van twaalf man werkt aan een erg romantische, minder spectaculaire, maar wel herkenbare stal. Ze weet zich ook dit jaar verzekerd van de inzet van 20 vrijwilligers en enkele bloemisterijen van voorgaande jaren.

Van den Heuvel, oud militair en voormalige voorzitter van De Kring Vrienden van Den Bosch, wil op verzoek ook in het openbaar gebied een stal opbouwen. Maar dat streven lijkt dit jaar nauwelijks haalbaar. [einde bericht]
Aan dit bericht ging het vertrek van Huub Finkers, die als een soort bedrijfsleider van de kerkfabriek van de St.Jan kan worden beschouwd, vooraf. Finkers maakte - na 23 jaar- in december 1999 bekend dat hij stopt met de organisatie rond de opbouw van de stal.

De historie
De kerststal in de St.Jan is in de huidige opzet een vervolg op de stal met de relatief kleine gipsen beelden. Zelf herinner ik mij enkele kerststallen uit mijn lagere schooltijd. Op de Pius X-school plaatste frater Lucidius elk jaar een gipsen beelden groep in een door hem ontworpen kerststal, gemaakt van blue-bandozen, ribbelkarton en in rotsmotief beschilderd pakpapier. Dat papier kwam van 'De Hoop’ uit Ede, waar een vader van een van de schoolkinderen werkzaam was. Als kind liep ik ook in de hand van vader en moeder naar de kerststal in de St.Jan waarvan je het knikengeltje nog het beste is bijgebleven.

Een traditionele kerststal met gipsen beelden zoals die ook in de St. Jan heeft gestaan, is nog elk jaar te zien in de kerk van de paters Kapucijnen aan de Van der Does de Willeboissingel.

dierentuin
Al jaren stond er vooraan in de St.Jan een kleine kerststal met gipsen beelden van nog geen halve meter hoog. Dat was een initiatief van plebaan van Susante. De kerstgroep stond vooraan in de kerk, binnen een omheining in een natuurlijk aangeklede omgeving opgesteld.

In 1955 plaatste plebaan J.van Susante, op instigatie van een Bossche poelier [waarschijnlijk een zekere Burg uit de Verwersstraat], een opgezette eend in de stal omdat de opstelling Burg wat schamel overkwam.
Korte tijd later kwam diezelfde poelier met een opgezette poes aanzetten. Het dier was bij een aanrijding in de Beurdsestraat overreden. De moeder van het gezin waar de poes vandaan kwam, had als troost tegen haar dochter gezegd:’Wacht maar tot kerstmis. Kijk dan in de St.Jan, dan zul je zien dat jouw poes goed af is...’ Die poes werd het begin van een veelsoortige dierentuin. Het begon met wat klein grut en groeide uit tot een beestenboel.Die stal begon bekend te worden als de beestenstal in de St.Jan. Dankzij de VVV, die aan de Bossche invalswegen op de borden 'Den Bosch heeft weer wat’ die tekst plaatste. Toenmalig VVV-directeur Jan Bruens was daar de geestelijke vader van.
Maar zulke grote beesten tegenover relatief kleine beelden, die wanverhouding riep commentaar op. Men vond de opzet van de stal toch wat schamel.
Door een initiatief van Huub Finkers, die bevriend was met Hakkie van Rosmalen, beiden wonend op de Koningsweg, werd in 1977 een nieuwe beeldengroep ontworpen.
Van deze groep vormde achttien etalagepoppen, waarvan de handen en koppen waren gesloopt de basis. Die werden vervangen door geboetseerde, meer karaktervolle lichaamsdelen, ontworpen door Hakkie van Rosmalen. Als materiaal gebruikte hij een samenstelling die bestand moest zijn tegen de vochtige atmosfeer in de kathedraal

Overigens zijn ook de dieren vanwege diezelfde vochtigheid gevuld met vette schapenwol.
Hakkie:’Die gipsen beelden waren gewoon te klein. Van de etalagepoppen werden de bodies gebruikt maar de gewrichten afgezaagd. Het was zo, dat de aanhechtingen van de lichaamsdelen uit ijzeren kogelgewrichten bestonden. Die zouden in een vochtige kerk zondermeer gaan roesten. Daarom zijn kop en handen opnieuw geboetseerd van een soort kunststeen. Klei en gips zouden ook weer uit elkaar vallen door het vocht.’

kunstenaarsechtpaar Van Rosmalen
Hakkie, eigenlijk Harrie genaamd, werd op 11 april 1923 in de Verwersstraat geboren. Na het gymnasium volgde hij een studie schilderkunst en monumentale kunst aan de Rijks Akademie in Amsterdam. In het vrij gevochten kunstenaars milieu uit die jaren bleef hij aanvankelijk hangen. Hij maakte vele reizen, maar keerde na enkele wilde jaren toch naar het Zuiden terug.
Van Rosmalen maakte tal van werken in olieverf, tempera tekeningen en aquarellen. Hakkie die eenvoud uitstraalt, is wars van publiciteit, evenzo houdt hij niet van exposeren. Van hem zijn slechts drie exposities bekend: Utrecht [1966], Bergen op Zoom [1974] en Den Bosch [1993]. Exposities brengen voor hem teveel 'rompslomp' met zich mee.

Op 18 september 1993 werd hem de Albert Swaneprijs uitgereikt door de kleinzoon van de naamgever van die Bossche cultuurprijs. dr. Louis Pirenne, voorzitter van de Stichting Albert Swane, sprak daarbij over een originele kunstenaar die niet meeloopt met de rest, iemand met een eigen stijl die zich van anderen onderscheidt. Pirenne:'Van Rosmalen is een dichter op het doek, een componist op linnen'.

Hakkie van Rosmalen overleden 21 mei 2001.
Op zaterdagnacht 19 mei 2001 overleed de Bossche kunstenaar Harrie- roepnaam Hakkie- van Rosmalen op 78-jarige leeftijd. De op 11 april 1923 in de Verwersstraat geboren zoon van een kunstenaarsgeslacht kreeg zijn opleiding aan de Rijksakademie in Amsterdam. Daar bleef hij in zijn jonge kunstenaarsjaren hangen en daar vandaan maakte hij wereldreizen. Na zijn huwelijk met Ria Janssens vestigde hij zich in Den Bosch.
Hakkie, woonachtig aan de Koningsweg, was een eenvoudige persoonlijkheid, wars van exposeren of enige andere publiciteit, die bovendien niet meeliep met allerlei –ismen.
Hakkie werd woensdag 23 mei 2001 vanuit de St.Cathrien [14.00 uur] in Uden gecremeerd. Hij wilde vanwege de toeristische attractie niet in de St.Jan begraven worden, zo had hij kort voor zijn dood aan pastoor Speekenbrink meegedeeld.

==============
vervolg kerstverhaal
In 1977 volgde, zoals gezegd het verzoek van Finkers voor het ontwerpen van de beeldengroep. Uitgangspunt waren de achttien etalagepoppen. Samen met zijn vrouw Ria, broer Klaas en schoondochter Maria van Herwijnen gingen zij aan de slag. voor het naaien van de kostuums en het bedenken van de sieraden en andere elementaire benodigdheden voor de kerstgroep.
Hakkie van Rosmalen benadrukt dat hij -na die eerste dertien!- geen aandeel in het ontwerpen of opzetten van de stal meer had. Cor de Greef wordt genoemd als een van de ontwerpers en Huub Finkers als de man achter de - technische - opzet van de stal.
Het echtpaar Van Rosmalen heeft momenteel wel een aandeel in het herstellen van drie beelden en zij blijven als adviseurs achter de schermen hun medewerking verlenen.
Hakkie:’Ik doe er feitelijk verder niks aan. Het Brabants Dagblad [23-8-2000] schreef wel dat een kunstenaarsechtpaar dat anoniem wilde blijven, zijn medewerking zou geven. Dat is een eigen interpretatie van de krant . Maar het werk laten we aan de bouwers over. Mochten ze in de problemen komen dan zullen we ze uiteraard helpen of beelden repareren als dat nodig mocht zijn, maar we maken geen nieuwe beelden meer.’

Een schilderij van Pieter Jozef Verhagen van 1793 dat hangt in de kerk van St.Cathrien. In de kerstnacht wordt er tijdens een sfeeërieke processie een kersthulde gebracht, waarin dit tafereel centraal staat.Initiatiefnemer was wijlen Jos van der Vaart die onder meer aan de liturgie in de Cathrien bijzondere aandacht besteedde.

thema’s
Onder plebaan Gerrit van de Camp zijn de thema’s in zwang geraakt.Daartoe nam hij teksten uit het Oude Testament, zoals de Woestijn [1986], De Droom van Jacob, de Ark van Noach, 'Mozes' was het thema in 1992. In dat jaar stroomde vanaf de doopvont een beekje dwars door de stal, de Toren van Babel [1993], de brandende braamstruik [1996] en 'Ik ben het licht’[1997], 'Ík ben de Poort’ [1998]

In 1999 was het thema '2000 jaar Christus’ geboorte. In dat jaar leidde Huub Finkers voor de laatste keer het team van -uit wisselende samenstelling- 40 vrijwilligers.
De schaapherder is door Huub Finkers Toontje genoemd, daarmee verwijzend naar de huidige bisschop en de herder met de lantaarn naar Jacques Mulders, de man die al jaren de verlichting verzorgd.
Het knikengeltje uit de stal van plebaan Van Susante staat als de trouwste temidden van 150 andere bewoners nog altijd voorop.
Nu- na 33 jaar- komt er weer een kleinere meer romantische kerststal die in zijn opzet de boodschap van kerstmis moet aangeven.
Of een van de beelden ook een bijnaam krijgt uit eerbetoon aan de inzet van Huub Finkers, is nog maar afwachten.een kerststal in de buitenlucht
Herman van den Heuvel is eigenlijk ook gevraagd om een stal op een plein ergens in d estad te bedenken. Maar de conclusie is, dat die niet meer zoals voorheen op de Markt of nabij de St.Jan zal kunnen staan vanwege vandalisme. Een van de plekken die overblijft is de Arena. Doordat dat winkelcentrum 's nachts is afgesloten lijkt die plek de voorkeur te houden.
Maar Van den Heuvel kreeg het niet voor elkaar dit jaar nog een beeldengroep te realiseren, laat staan dat hij een groep medewerkers rond zich bij elkaar wist te krijgen. Mogelijk dat in 2001 Den Bosch ook weer een buitenstal heeft.
Overigens is Hakkie van Rosmalen tegen het plaatsen van een kerststal op straat.'Dan kunnen ze net zo goed buiten gaan staan preken,' zegt hij.

Oorspronkelijk stond de stal in de St.Jan vooraan in de kerk. Vanaf 1977 werd hij in de zuidelijke zijbeuk opgebouwd.
De omvang werd met de jaren groter. Vanaf 2000 is het decor teruggebracht tot normale proporties... 'Het thema- de boodschap van Christus die mens is geworden - moet duidelijk zijn,' aldus projectleider Herman van den Heuvel.
foto © paul kriele, december 1991.

Aanbidding der Wijzen van de Bossche schilder Hans van Oirt, schilderij in de St. Cathrien.

Jaren was er sprake van een spectaculaire stal die in december tot en met driekoningen drommen volk trok. Hakkie, die zich door Finkers feitelijk miskend voelt:
'De kerststal wordt weer zoals het altijd mijn bedoeling is geweest. Ik denk een stal die wat meer volks is, niet zo hoogdravend. De stal is dan ook niet meer ter ere van iemand die er een soort Efteling van maakte...'

4. Opvallende en leuke verhalen
De kerststal van de jaloerse pastoor Lücker
Het is jaren geleden dat de pastoor van de St. Pieterskerk, gelegen Achter de Tolbrug, uit nijd over de veel grotere kerststal van de St.Jan -die veel meer bezoekers trok- iets bedacht om ook een publiekstrekker in zijn kerk te krijgen.
Nu was Lücker, zo heette de ijverzuchtige pastoor, een modelspoorgek. Op late decemberavonden ging hij in de kerk met zijn koster aan de slag om zijn lumineus idee te realiseren. Toen zij klaar waren hingen ze een groot gordijn voor de stellages, waarop zij enig electriek, en een heuse stal maar nog zonder de kerstgroep hadden geplaatst.
Op kerstavond toen de kerk tjokvol zat, schoof vernuftig het gordijn open, de lichtjes gingen aan en de trein van Lücker met daarin de voltallige H.Familie, zette zich in beweging allen op weg naar de stal van Bethlehem.
Zo iets hadden zijn beminde gelovigen nog nooit gezien.
'Zegt het voort', was niet meer nodig. De volgende dagen begon een stormloop naar de stal met de trein van Lücker... die achter de panelen, verkneukeld de knoppen zat te bedienen van zijn unieke, elektrieke kerststal. -/ Opgetekend door oud-misdienaar L.E.O. Faes.

de grootste kerststal van Nederland
Lang is beweerd dat Utrecht de grootste kerststal heeft, maar in Weert wordt elk jaar een stal opgebouwd met opgezette dieren van kippen tot een giraf. De stal in de stadskerk van Weert is pas voltooid wanneer op kerstavond in levende lijve Josef en Maria de stal bezoeken.
De boodschap gemist
Volop reacties zijn ter plekke van de stal te vernemen. Wijlen plebaan Gerrit van de Camp schuifelde het liefst op drukke dagen tussen het publiek om er de verhalen en opmerkingen te kunnen noteren.
In de tijd dat de essentie van het geloof wel eens miskend wordt, klinken de vreemdste opmerkingen. Kinderen blijken niet te komen voor de stal met het kindje Jezus, maar gaan met oma naar de kinderboerderij kijken..
Bijnamen voor beelden
Sommigen beelden hebben een bijnaam gekregen die wijzen op verdienstelijke personen. 'Toontje' voor een herder die de schapen telt [bisschop Toon Hurkmans]. De herder met de lamp verwijst naar Jacques Mulders die al jaren voor de waterhuishouding en de electriciteit zorgt.
Het is onontkoombaar dat de zwarte stier, die Huub Finkers vorig jaar in het slachthuis kocht, naar de verdienstelijke manager wordt genoemd. Daarmee behoudt deze laatste aanwinst blijvend de reputatie vast van iemand die 125 jaar de stal heeft bestierd.

Diefstal
In het weekeind van 10-11 januari 1996 werd geconstateerd dat uit de stal een bay-zwijntje was gestolen. Het opgezette beestje was al wat naar achteren gezet omdat kinderen het wilde aaien. Omdat het zwijntje ingespoten was met insekticide werd er een waarschuwing over dat gif uitgezonden.
© paul kriele, 16 oktober 2000/mei 2001.


Terug naar boven