Beperkt levensverhaal en treffende anecdoten rond dr. Diamant

Gepubliceerd op: 08-11-2001 | Gewijzigd op: 11-09-2017
In de eerste decennia van de 20ste eeuw was dr. S. Diamant een bekend en geliefd huisdokter in de stad. Hij koos domicilie aan de Van der Does de Willeboissingel. Aanvankelijk hield hij praktijk in de Orthenstraat.

Over dokter Salomon -roepnaam Sol- Diamant is mij nog niet zoveel bekend. De enige gegevens die ik hier gebruik komen van Gerard 'Grad' M. van den Heuvel uit woonachtig geweest in de Korte Tolbrugstraat. Inmiddels [november 2003] is dit onderzoek aangevuld met de documentatie die Patrick Timmermans verzamelde. Dat manuscript is inmiddels verschenen via www.thuisinbrabant.nl.

De ramp met de Berlin herdacht [tegenstrijdige feiten]
In De Bossche Omroep van zondag 16 april 2007 staat een column van Theo Hoogbergen die ingaat op de ramp met de Berlin van 20 februari 1907. Hoogbergen schrijft dat er 52 bemanningsleden en 91 passagiers [Duits Operagezelschap] op de boot waren .
Opvallend is dat Hoogbergen meldt dat op de eerste dag er slechts 1 opvarende werd gered en dat er uiteindelijk 129 mensen de dood vonden.

dr. Diamant heeft naam gemaakt door de redding van Duitse passagiers 21 februari 1907, toevallig van het passagierschip waarmee hij en zijn vrouw- Martha de Vries- op huwelijksreis was vertrokken. Dat schip - de 'Berlin' - is in de Nieuwe Waterweg, vlakbij Hoek van Holland door een Noord-Wester storm op de klippen gelopen en in tweeën gebroken.
Het schip stond met zijn voorsteven al omhoog tegen die klip. Die positie was voor de passagiers reden vanaf het gehavende schip naar dat bovenstuk een veilig heenkomen te zoeken. Maar uiteindelijk kwamen zij om doordat juist deze voorsteven van het schip in zee verdween.
Bij die ramp kwamen 15 passagiers om 143 overleefden de ramp. Op woensdag 21 februari 2007 -na 100 jaar- is met een 'kranslegging' de ramp herdacht.

dr. Diamant heeft eigenhandig een groot aantal passagiers weten te redden. Nadat hij zijn vrouw Martha de Vries in veiligheid had gebracht zou hij meer dan honderd passagiers van de verdrinkingsdood hebben gered. Eerst werd gesuggereerd dat het 200 passagiers zouden zijn. Later blijkt dat het ging om enige tientallen.

huisartspraktijk van dr. Salomon Diamant

Salomon Diamant huwde in Hoek van Holland, kort na het behalen van zijn artsendiploma [2 februari 1906], in datzelfde jaar met Martha de Vries [*1882]

Het echtpaar Diamant- De Vries had een tweeling [dochters Bernardina Paulina roepnaam 'Dien' en Paula Bernadina, roepnaam 'Lien'*30 november 1913], die Van den Heuvel nog heeft gekend en een dochtertje Cato, Paulina Martha [7 februari 1908].
Volgens Van den Heuvel vestigde de dokter, die op 19 mei 1910 van Hoek van Holand [vanaf juli1907] naar Den Bosch, was verhuisd, zich met een praktijk in de Orthenstraat.
De ouders van Grad van denHeuvel namen Diamant al direct [..] - 3 augustus 1908 - als huisarts. Dat moet na 1910 zijn geweest, want op 19 mei 1910, zoals Patrick Timmermans* schrijft, is Diamant met zijn gezin naar Den Bosch verhuisd.
*zie thuisinbrabant
zie ook www.jhm.nl/2000getuigen

Naast huisarts was Diamant tusen 1910-1952 ook schoolarts van de Nutsschool.
Woonhuizen Orthenstraat 53 Na mobilisatie verhuisd naar Oranje Nassaulaan 27, hoek Colvenierstraat. In die tijd werkzaam in Protestants ziekenhuis waar hij rond 1925 de röntgenafdeling opzette.
Samen met tandarts Barend Spiero en S.Topel zorgde hij voor een heropleving van de Bossche Joodse gemeente. In 1947 werd opnieuw de synagoge ingezegend.

Op 2 februari 1956 heeft dr. Diamant zijn gouden ambtsjubileum gevierd. De dag erop werd bij bevorderd tot officier in de orde van Oranje Nassau. Kort na dat jubileum, op 18 maart 1958, overleed 'Sol' Diamant ten huize van de familie Scheepers.waar hij vanaf de oorlog was ingewoond. De dokter zou een liefdesrelatie met Cor Scheepers-van der Heyden hebben gehad. Doamant is daar, aan de Jan de la Barlaan, in 1957 in eenzaamheid gestorven.

Opvallend aan Diamant vond Van den Heuvel zijn sociale instelling. Grad van den Heuvel kreeg al in het tweede jaar een spierziekte en heeft zijn leven lang in een rolstoel doorgebracht. De betrokkenheid van Diamant bij het wel en wee van het gezin is Grad altijd bijgebleven. Met wel en wee is veel niet gezegd, het gezin Van den Heuvel is weinig bespaard gebleven.
Toen het echtpaar Diamant in 1936 uit elkaar ging, was dat voor de Joodse gemeenschap en met name rabbijn Soetendorp een schande. Uit recente [maart 2008] informatie blijkt, dat Diamant door zijn scheiding in onmin raakte bij de Joodse gemeenschap en met name bij het bestuur en rabbijn Heertjens.
Van den Heuvel:'Diamant heeft veel patiënten er bovenop geholpen, moed ingesproken en op zijn manier bijgedragen aan hun genezing.
Maar uiteindelijk is hij in 1943 afgevoerd naar een concentratiekamp.'
Diamant heeft mede door zijn heldhaftige daad vrijstelling verkregen van de Duitsers, zo gaat het verhaal.
Vanaf eind 1941 behoorde dr. Diamant tot de Bossche afdeling van de Joodse Raad voor Amsterdam. Door die functie had hij van de Duitse bezetter vrijstelling voor te werkstelling in kampen. Maar als arts was hij nodig en werkte in het najaar van 1942 in kamp Westerbork, maar kon terugkeren naar Den Bosch, mede vanwege zijn heldhaftig optreden bij Hoek van Holland in 1907.
Vanaf 9 april 1943 moest Den Bosch van de Duitsers Judenfrei zijn. Diamant werd kort erop gearresteerd. ´Dat feit staat nog nergens genoteerd,´ aldus Ruud Weissmann(( die de joodse gemeenschap in de oorlogsjaren heeft bestudeerd.
Maar uit de memoires van Max Cahen blijkt, dat Sol Diamant -in 1944 ? - bevrijd is uit Kamp Theresiënstadt.

**Weissmann is een van de redacteuren van 'Wegens bijzondere omstandigheden' dat op 19 april 2008 verschijnt.
Ook merkwaardig is, dat 'de Kin' van Bussel als beloning voor zijn moorden op jongens die de Arbeitseinsatz ontvluchtten, het huis van dr. Diamant kreeg toegewezen.

Rue de la Pipe
Diamant heeft zijn verbanning overleefd. Van den Heuvel ontmoette hem weer in 1946 bij de feesten in Montparnasse. In deze volksbuurt in de Pijp was Grad opgegroeid. Bij hem thuis in de Korte Tolbrugstraat heeft Diamant zijn verhaal gedaan. Zijn belevenissen en ervaringen die hij in die paar jaar in het Konzentrationslager had meegemaakt en opgedaan. Van den Heuvel heeft de mondeling vertelde overlevering vastgelegd en in 2001 aan mij meegedeeld.
In een tentenkamp, dat ingericht was als veldhospitaal, heeft Diamant de Duitse militairen en ook de burgerslachtoffers geholpen, verzorgd én... indien de nood hoog was, zelfs geopereerd. Elke dag verliep volgens hetzelfde ritme: om 6.00 uur opstaan, en pas om tien uur 's avonds naar bed, onderbroken door een korte lunch.
Soms redde hij Duitsers het leven, terwijl zijn rasgenoten naar de gaskamers werden gevoerd.

Terugkeer naar Den Bosch
Zijn deternering en verplichte tewerkstelling heeft geduurd totdat de Amerikanen hem in 1944 kwamen bevrijden en hem op transport stelden naar Den Bosch. Huilend deed Diamant tegenover Van den Heuvel in een voorkamertje zijn verhaal. Er mocht geen licht worden ontstoken.
Salomon Diamant ging na zijn terugkeer in pension bij de weduwe Schippers op de Jan de la Barlaan. Daar is hij in 1957 in eenzaamheid overleden.

Doelbewuste vastlegging door Grad van den Heuvel
Grad:' Ik heb dit op papier gezet om dit ongelooflijk zware leven aan de vergetelheid te ontrukken. Ik beoog een standbeeldje ter nagedachtenis aan deze waarlijk grote en grootse man met die prachtige diepe stem...' .
Korte tijd na het relaas van Diamant aan Van den Heuvel legde laatst genoemde zijn idee over een gedenkteken aan rabbijn Soetendorp voor. Deze reageerde echter totaal afwijzend: 'Ik zal hemel en aarde bewegen om een gedenkteken of straatnaam, gewijd aan dr.Salomon Diamant, te voorkomen..'.

Voorjaar 2001 werd aan de gemeentelijke straatnamencommissie een voorstel gedaan een Bossche straat naar dr. Diamant te vernoemen. Aanvankelijk bleef een op de vraag toegespitste reactie uit. Een paar maanden later [23-10-2001] kwam de definitieve afwijzing: '..in de gemeente zijn al twee straten waar de naam Diamant in voor komt... '.
Grad van den Heuvel overleed voorjaar 2002.

Bronnen
-Herman van Boxtel/Grad van den Heuvel
- en enkele personalia van dr. Diamant van Patrick Timmermans.
´Ik heb dit alles opgeschreven´, Memoires van Max Cahen * 26 september 1905 † 19 september 1995,
die hij al bij zijn 70ste verjaardag vastlegde en pas rond 2009 zijn uitgegeven.

© paul kriele, 8 november 2001. Aangepast ivm herdenking Berlin in februari 2007.
Zie ook www.jhm.nl-2000getuigen

Terug naar boven