Draak, de fontein op het Stationsplein

Gepubliceerd op: 31-10-2008 | Gewijzigd op: 03-12-2008
De Draak, voor sommigen ' de gouden vogel' voor het station is een geschenk van mr.Bosch van Drakensteyn aan de stad.
Het monument voor de schoonmoeders, zo wordt het ook wel genoemd- was bedoeld als fontein. Hieronder het wel en vooral het wee van de Drakenfontein op het Stationsplein.

Het monument kort na de officiële opening in 1903, vastgelegd op een ansichtkaart.

inleiding
De schatten van de Draak [lespakket ]19 september 2007
Draak als autogaspromotie 18 april 2005
De koploze Draak oktober 12 oktober 2000
Vermenigvuldiging Draakjes
fotoreportage over de val van De Draak met berichten
Kale pleinen
historie
Linken

inleiding
De 'gouden vogel' op het Stationsplein heeft vooral de laatste jaren 1999, 2000 en 2001 een bewogen geschiedenis achter de rug.
De naam 'de Draak' , want dat stelt het beeld boven op de pilaar voor, is afgeleid van gouverneur mr. Bosch van Drakensteyn die de stad in 1903 een waterbron wilde schenken. Uiteindelijk werd het een fontein met vijf draken: een vergulden draak op de top en vier bronzen draakjes op de begane grond, rondom de fontein gegroepeerd. Vandalen hebben in die fontein wel eens poeder of een andere kleurstof gestrooid zodat er een kleurrijk spektakel ontstond.
Maar dat de Draak ooit nog eens naar beneden zou komen had tot oktober 2000 niemand verwacht.
----------------------------
Uniek lespakket: Schatten van de Draak 19 september 2007.

Vanmiddag -woensdag 19 september 2007 - werd binnen de veilige muren van de Citadel het onderwijspakket De schatten van de Draak gepresenteerd. Dat bestaat -naast een handleiding voor de onderwijzers - uit naar wijk ingedeelde - kaarten en plattegronden en ook wat historisch materiaal. Met deze handreiking naar het onderwijs kunnen kinderen van groep 5 op zoek gaan naar zaken die zij mooi of kostbaar vinden en die de moeite waard zijn om voor de toekomst bewaard te blijven. Dat kostbare kan ook een plantsoentje zijn, een speelplek of een monumentje. Op die manier leren de kinderen ook meer van hun stad te houden en oog voor waardevolle dingen te krijgen, aldus Rogier Gerritsen [afdeling
Cultuur] in zijn inleiding.


Boven: De kinderboekenschrijfster Annemarie Boon. Rechts boven: De Vertelster Mirjam Mare die door de Draak wordt begroet [r-onder]. Op de achtergrond wethouder Bert Pauli. foto's © paul kriele, 19 september 2007

Het pakket, gebundeld in een koffer, werd samengesteld naar idee van de kinderboekenschrijfster en oud-hoofdredactrice van Taptoe, Annemarie Bon, die het iov van de gemeente uitvoerde en in een koffer bundelde. De presentatie werd ingeleid door de verhalenvertelster Mirjam Mare die ten gehore van de aanwezige kinderen op zoek ging naar de grote schatbewaarder de Draak [van Den Bosch]. 'Het uitgangspunt is een super simpel,' aldus Bon: 'Ga je eigen omgeving
ontdekken en bezoek de Watertoren of een gemaal, of iets wat je interessant lijkt.'

Hierboven Toespraak door wethouder Bert Pauli die ook de kist met schatten van 'de Draak', waar de kinderen naar op zoek gaan, toont.
Rechts: met een kanonschot door de Halve Compagnie van de Oude Schuts werd de boekpresentatie ondersteund.
foto's © paul kriele, 19 september 2007.
--------------------------------
Met dit voor Nederland unieke lesproject heeft Den Bosch dé methodiek om het bewustzijn over het erfgoed overeind te houden, aldus Gerritsen over dit pakket, dat ook op de site van de gemeente is te vinden.
De bedoeling is de door kinderen van groep 5 'gevonden' schatten in de Muzerije te exposeren. Als deze jongens en meisjes in groep 8 zijn aanbeland, hun schatten dan aan een nieuwe groep 5 over te dragen.

B-there promotie-opnamen rond de Draak 26 augustus 2007/9.30 uur
Bij de Daak werden zondagmorgen vroeg - 26 augustus 2007- opnamen gemaakt voor een promotiefilm rond het B-there festival, dat op 29 en 30 september 2007 in de stad plaatsvindt. Uiteraard stond er de mascotte van het festival , het
B-dog [hondenhok], er werd grafitti gespoten, enkele streettickers flipten op de rand van de fontein en allerlei dansereressen, tostidames en muzikanten acteerden aan de voet van de Draak.
Het was een zonnige setting met parasols, drank en sunny people, taferelen die vanaf begin september 2007 te zien zijn op www.B-there.nl . Ruud van der Beele leidde deze opnamen die door een passerende surveillancewagen even werden geïnspecteerd. Voor de meeste Bosschenaren was het nog tamelijk vroeg [ 9-10 uur].

Hierboven de repetities voor een promotiefilm rond het festival B-there. In wit regisseur Ruud van der Beele.
foto's © paul kriele, 26 augsustus 2007.
--------------------
Zie ook www.B-there.nl .
B-there is een organisatie die jongeren in contact wil brengen met het aanbod van de culturele instellingen in de stad.

Certificaten Boschlogie voor ingeburgerde nieuwe Nederlanders , 20
oktober 2007.

Zaterdagmorgen 20 oktober 2007- reikte wethouder Jetty aan 9 van de 13 cursisten InBo [Boschlogie voor inburgers] certificaten uit na het goed doorlopen van deze kennismaking met de stad. Voor deze bijzondere ceremonie in het Jeroen Bosch centrum was de ambassadeur van Irak Siamand Banau uitgenodigd op initiatief van een van de cursisten Ali [werkzaam bij Divers als ICT-er] uitgenodigd.

Rechtsboven de gastheren met o.a. ambassadeur Banau van Irak rechts naast wethouder Jetty Eugster [l] op het voorplein van het JB-centrum.
Links onder: Nort Lammers, voorzitter van Boschlogie, reikte het boek 'De Draak van de Donken' uit aan een van de cursisten.
Rechts onder: groepsfoto van de cursisten.
foto's © paul kriele
---------------------
De ambassadeur loofde de organisatie en het gastheerschap van de stad en het Jeroen Boschcentrum. De Nederlands sprekende Banau loofde het initiatief om in deze tijd van confrontaties een groep van jonge allochtonen samen te brengen. Banau, die in de jaren 70 als Koerd naar Nederland vluchtte, kreeg na afloop van Jo Timmermans het nieuwste standaardwerk over Jeroen Bosch [auteur R.Marijnissen] cadeau. De ambassadeur liet niet na de toehoorders te wijzen op de Iraakse provincie Mesopethamië. In deze oudst bekend staande streek werd onder meer het handschrift uitgevonden en een jaarkalender bedacht.

'De zeer gemêleerde groep', die in de koude herfstmorgen nog een speurtocht hadden gelopen, ontving uit handen van de voorzitter van Boschlogie Nort Lammers 'De Draak van de Donken', een boek met feiten en verhalen over de Bossche
geschiedenis.

Wethouder Eugster[o.a. van participatie] benadrukte de integratie: 'Hier wordt door jullie een maatschappij in het klein vormgegeven. Wees welkom en laat zien dat je je kansen pakt in deze stad die je welgezind is.' Dat welkom en de sfeer
bleken de cursisten die in hun opleiding juist de kleine hoekjes en steegjes van de stad hadden ontdekt, ook zo gevoeld te hebben.
De kordate organisator 'Tante Margot Scheepens' benadrukte de uitwisseling van culturen die ze bij de deelnemers in deze pilotcursus had waargenomen. Na afloop genoot men van door het Koning Willem 1-College samengestelde
oosterse - halal- hapjes.

Bossche Draak vliegt door stadsverkeer- 18 april 2005


In 2005 reed door de stad een promotiewagen van een gasleverancier. Daarop is- prominent - een vergulde Draak neergezet. De vergulden vogel is een echte blikvanger !	foto © paul kriele, 15 april 2005.

De Draak in de takels
Vanuit de omgeving van Melbourne Australië stuurde een oud-Bosschenaar een afdruk van een reportage uit The Dutch Courier. De foto's zijn gemaakt door Jan van der Lugt uit Gorkum

de Draak in de takels..

foto © Jan van der Lugt 2001

Het takelen en transport van een teneergeslagen draak.
foto' © jan van der lugt, 5 februari 2002.

Vermenigvuldiging van draakjes
De VVV nam januari 2004 het initiatief om van het monument De Draak replica's te gaan maken. Het plan is nog in studie omdat aan het beeld De Draak auteursrechten zijn verbonden. Cor Unum, het keramiekatelier, krijgt waarschijnlijk de opdracht kleine Drakenbeeldjes te gaan produceren ter promotie van de stad 's-Hertogenbosch.

Terug op ‘t nest 14 december 2001.
‘De Draak’ is terug! Vanmiddag - vrijdag 14 december- werd de vogel [voor buitenstaanders] weer op zijn sokkel gezet. Een kraanbedrijf takelde- ijs en weder dienende- het gevaarte omhoog. Door de kou viel het karwei wat tegen.
Maar het geschenk van commissaris Bosch van Drakenstein [1903] straal nog feller als ooit tevoren en lijkt haast groter dan ie al was.


Eindelijk is het beeld van het Stationsplein als vanouds. Sedert vrijdag 14 december 2001 waakt de draak weer over 't Zand. Fons van Dijk, directeur van het gelijknamige constructiebedrijf uit Tilburg, heeft de vleugel gemaakt die gescheurd en gedeukt was, de kop was geplet en de heup van de draak had deuken opgelopen. foto's © gerard monté,13 en 16 december 2001.

De draak, oorspronkelijk bedoeld als drinkfontein voor de Bosschenaren, vormde de afronding van de aanleg van ’t Zand. Het kreeg door zijn lelijkheid de bijnaam ‘Monument voor de schoonmoeders’ Een jaar geleden [12 oktober 2000] viel hij van zijn voetstuk, niemand werd geraakt behalve een klein draakje in de fontein. Door de ingrijpende reparaties en opknapbeurt bij Constructiebedrijf Van Dijk, keerde de draak en zijn staart een paar maanden verlaat uit Tilburg terug. De kosten, eerder begroot op 160.000 gulden, naderen nu de twee ton.
Het karwei, begeleid door de verkeerspolitie, gaf vanmiddag nogal wat bekijks.

Aankondiging terugkeer
November 2001: de Tilburgse restaurateur Van Dijk heeft aangekondig dat op 14 december 2001 de draak terugkeert op zijn voetstuk Geheel gerenoveerd zal de gouden vogel [die het voor buitenstaanders lijkt te zijn], voetgangers en verkeer kunnen waarnemen vanuit zijn standpunt dat ie al bijna 100 jaar inneemt. Metaalbedrijf Van Dijk in Tilburg heeft er wat langer over gedaan dan gepland was, maar het werk was dan ook des te ingrijpender.

De Draak blijft nog weg 8 juni 2001.
De vergulde Draak op het gelijknamige monument op het Stationsplein blijft nog tot eind 2001 weg. Het herstel vergt meer tijd dan werd verwacht. Eerst zou hij nog voor de zomer terugkeren. Het wordt nu november 2001.
De draak, die bijna honderd jaar geleden uit een legaat van commissaris Bosch van Drakenstein aan de stad werd geschonken, viel 12 october 2000 van zijn sokkel. Oorzaak was roestvorming bij de aanhechting van het stalen skelet. Herstel gaat waarschijnlijk twee ton kosten, de eerste offerte viel 50.000 gulden lager uit.
Wensen om het beest richting station te laten kijken wees de monumentencommissie af.
Kale pleinen, ofwel: 'De Draak Gevlogen' [Nieuwsbrief Bastion Oranje, 12 oktober 2000]

Vier pleinen in de stad moeten het zonder monument doen. Het Kardinaal Van Rossum is na de aanleg van een ondergronds waterbassin nog niet klaar. Voorjaar 2001 wordt het pas afgemaakt. Het gelijknamige plein, gelegen nabij het Groot Ziekengasthuis, is al meer dan een jaar leeg. Het beeld van kardinaal Van Rossum staat gestationeerd op de gemeentewerf aan de Pieter Langendijksingel.

Burg. Loeffplein: De zes kwetsbare fonteintjes op het Loeffplein worden wellicht dan ook teruggeplaatst. De kunstwerken zijn in revisie omdat eerst de kwaliteit van het water niet deugde en vervolgens ook het spuitwerk moest worden verbeterd.
Fonteinplein: Enige dagen is De Muze op het Fonteinplein verdwenen. Een vrachtwagen chauffeur heeft het beeldje dinsdag omver gereden maar niet beschadigd. Dat beeld is in 1969 door de stad aan burgemeester Rob Lambooy geschonken ivm zijn culturele verdienste.


Oktober 2000 tot oktober 2001: het tijdperk van de koploze Draak.	foto's © gerard monté, 13 en 14 oktober 2000.

Op 12 oktober 2000 viel plotseling de Draak op het Stationsplein naar beneden. Achteraf bleek dat de buis waarop de Draak stond, doorgeroest was.

De Draak onthoofd: Monument zonder draak 12 oktober 2000.
Vanmiddag [12 februari 2000] is de vergulden Draak van zijn sokkel gehaald. De hechting met de metershoge sokkel bleek te zijn verweerd. Onderzocht wordt op welke manier dit deel van ‘het monument van de Bossche schoonmoeders’ vaster kan worden teruggeplaatst. In het voorjaar van 1998 werd het monument van 1903 voor 25.000 gulden opgeknapt.
In deze situatie hangt de staart van de Draak er nog losjes bij, maar ook die is om reden van veiligheid er alsnog afgehaald. Een Tilburgs bedrijf gaat het zaakje restaureren. Zomer 2001 moet het monument weer hersteld zijn,

Een merkwaardig gezicht wanneer je dagelijks een blik werpt op het Stationsplein. De vergulden draak is foetsie.
Donderdagmiddag is hij van zijn sokkel gevallen. Het verweren van de specie tussen Draak en sokkel is er de oorzaak van dat het 97-jarige synmbool van 'de Bossche schoonmoeders', zoals het beeld van architect Jules Dony ook wel genoemd wordt, naar beneden kwam.
De grote en kleinere koperen draakjes maken deel uit van de fontein die jonkheer Bosch van Drakensteyn aan de stad schonk bij zijn afscheid als commissaris van de koningin. Dat geschenk kostte bijna 100 jaar geleden 10.000 gulden.
In zijn val heeft de draak ook een van de kleinere beelden geraakt.
Historie

In 1959 -bij de aanleg van de tunnel onder de Draak- heeft hebben de fragmenten van het beeldhouwwerk tijdelijk opgeslagen gelegen op het Stationsplein. Elk segment was gecodeerd. Bij de opening van de tunnel op 30 juni 1960 stond de Draak weer te pronken boven het verkeer.
-----------
Honderd-jarige Draak
Het Brabants Dagblad besteedt aan het honderdjarig bestaan van De Draak een herdenkingsbijlage. Lezers worden opgeroepen hun herinneringen aan dit monument kenbaar te maken.

De Drakenfontein is feitelijk het resultaat van een wedstrijd die werd uitgeschreven om een stadswaterpomp te ontwerpen.
Het was nog een tijd waarin weinigen op het waterleidingnet waren aangesloten. De Watertoren dateert van 1885.

Commissaris Bosch van Drakensteijn had de stad een legaat geschonken. mr. jonkheer Paul Bosch van Drakenstein die bij zijn overlijden op 20 mei 1894 een legaat van 10.000 gulden naliet. Van dat bedrag moest een fontein worden geïnstalleerd als herinnering aan zijn vrouw en twee dochters, de tweeling Paulina Maria en Henriëtte, Wilhelmina Frederica. Beiden zijn op 16-jarige leeftijd op 19 en 20 november 1881 daags na elkaar overleden. Nog geen drie jaar later stierf zijn vrouw op 20 augustus 1884.

Maar wie werd de winnaar van die wedstrijd? Niet degenen die de eerste prijs behaalde de gebrs. De Leeuw uit Nijmegen, maar de architect van ' t Zand Jules Dony.
Deze architect van ' t Zand, tevens docent/directeur aan de Koninklijke School voor Nuttige en Beeldende Kunsten, kreeg van de gemeenteraad de opdracht een nieuwe schets te maken.
Juliëen Dony, directeur van de KTA, ontwierp een beeldhouwwerk dat door de Bossche steenhouwerij - de firma N. Glaudemans werd uitgevoerd. In Delft - bij de firma De Braat - zijn de kleine en de grote Draak gefabriceerd.

De allegorische voorstelling aan de voorzijde van het monument verbeeldt de echtgenote en de dochters van de commissaris van wie een een aalmoes geeft. Onder de afbeelding staat: charitate nibetant [uitblinkend in liefdadigheid] .
Behalve die herinnering moest het een fontein worden voor mens en dier, aldus de beschrijving in de nalatenschap.
De Draak houdt het wapen van de familie Bosch van Drakenstein vast met daarop de spreuk staat: virtute et labore, door deugd en arbeid.
Omdat bij realisering die functie niet voldeed werd er alsnog een kleinere fontein op de Oranje Nassaulaan geplaatst.

Hoewel de burgemeester bij de onthulling [19 juli 1903] toegaf dat het wat lang [negen jaar] had geduurd omdat er ' een passende bebouwing noodzakelijk was, bleek er achter de schermen enige schermutselingen te hebben afgespeeld. Onder de inzendingen werden drie ontwerpen die niet bekroond werden, waaronder Ook Oscar Henri Leeuw een Nijmeegse beeldhouwer, die later [1930] ook de [ouwe] V&D zou ontwerpen,viel niet in de smaak bij de commissie.
Achterliggende reden was dat de Leeuws' ontwerp te duur was en dat de tweede en derde prijs te klein van formaat waren.

De onthulling van de Draak vond op 19 juli 1903 plaats.
Het landgoed Drakenstein dat de privéwoning was van koningin Beatrix en haar gezi,n was overigens het buitenhuis van de familie Bosch tot Drakenstein.
de uurse wal
Amusant is het verhaal van Marie Hemmink. Toen zij nog een meisje was liep zij in de hand van vader zondagsmiddags de uurse wal. Zo werd de stadswandeling genoemd die Bosschenaren maakten over de wallen van oud-' s-Hertogenbosch . Onderweg vertelde vader Hemmink wat ie zo al tegenkwam. BHij wees naar de nieuwe stationsklok die pas gemonteerd was. Romeinse cijfers wezen rond 1900 nog de Greenwichtijd aan en niet de middel Europese tijd.
Omdat de wandeling over Koningsweg, Parklaan, Oostwal, Aawal, Oliemolensingel, via de Brugstraat terug naar het station een uur duurde noemden de Bossche burgers die wandeling ook wel 'de uurse wal' .
oude stations
De Draak stond niet aan de Stationsweg noch op het Stationsplein, maar aan de Spoorstraat zoals de weg vanaf de Visstraat naar Boschveld/Engelen heette. Daarom heette dat station ook nog 'spoorstation' .
Want het eerste - houten- station was op het terrein 't Halve Maatje gelegen. Het was van architect K.H. van Brederode.
Pas in 1896 kreeg de stad een eerste stenen station van architect Eduard Cuijpers [*1859] . Die bouwde een in neo-renaissance stijl imposant station, toentertijd het mooiste van Nederland genoemd. Daarin zaten al wat Jugendstilkenmerken.

Terug naar boven