Zoeken

Historie Zuid-Nederlandsche Drukkerij

Printerversie
Gepubliceerd op: 29-08-2008 | Gewijzigd op: 18-01-2018
 November 2005 kwam er door een faillissement een eind aan de 80-jarige geschiedenis van de Zuid-Nederlandsche Drukkerij. Die is voortgekomen uit Lutkie & Cranenburg [L & C] die ontstaan is uit de schoolboekenhandel in de St. Jorisstraat. 
Naast het huidige nummer 14 zit een poort die naar enkele huizen langszij de Binnendieze leidt.
In onze tijd heeft er nog drukkerij 'De Regenboog'en lang daarvoor drukkerij Smits gezeten. Ooit werd hier de Katholieke Illustratie gedrukt.

Ter oriëntatie het trapgevelhuis is het nog bestaande Refugiehuis op de hoek Spinhuiswal/St. Jorisstraat.

De drukkerij van Lutkie & Cranenburg, waaruit in 1924 de Zuid-Nederlandsche Drukkerij zou ontstaan was daar en in aanpalende gebouwen gevestigd.
Op de foto rechtsonder is in 1936 het linker-lage-gebouw bij de aanleg van de Prins Bernhardstraat  weggebroken.
Op de foto hieronder is nog het torentje met klok [rechts] waarneembaar, dat later een van de kantoorvilla's aan de
Zuidwal markeerde.
De langgerekte gevelrij is in de jaren vijftig weggebroken. Daarvoor in de plaats kwam de productiehal en drukkerij.

© foto's album Lutkie 1920


Oude Hulst
De drukkerij en papiermagazijnen en kantine [boven]van de ZND [nieuwbouw  in de jaren 50].
De huisjes die links nog net zichtbaar zijn staan ook op de  linker foto hiernaast.
De hal kwam op de plek van de rijhuisjes die  op de fotoserie erboven [links onder] staan.

Het huisje ilinks in de hoek staat ook op de oude foto hieronder. Daar is ook nog net de 'moderne' zijgevel van de drukkerij zichtbaar.

© archieffoto jaren  50
..............................................................................................


Boven: De Oude Hulst met uiterst rechts de [linker foto naast wit pand] zaak van Toon van den Bergh. Van den Bergh had een handel in militaire kleding e.d. . Meteen rechts daarnaast begint de grote hal [ook op rechter foto]van de ZND.
He gele pand was het wijkkruidenierswinkeltje van  ..met haar bijzit de voormalig  Dungense melkslijter ...Dat is het op een na laatste [witte]  pandje in de gevelrij van de rechter foto.



Historie Lutkie & Cranenburg /ZND

De Zuid-Nederlandsche Drukkerij [*1924 ], zoals die tot ongeveer 1984
aan de Zuidwal/Weversplaats heeft gestaan.

In de St.Jorisstraat is in de jaren twintig van de  negentiende eeuw  Hendirk Laurens Tielen als schoolmeester werkzaam.
Hij is dan 40 jaar en heeft enekele hulponderwijzers in dienst. Daaronder zijn onder meer Christoffel Lutkie en Christaan Cranenburg. De twee beginnen een boekwinkeltje in de school. Wat al snel steeds beter gaat verkopen.
Op 12 juli 1838 starten zij definitief een eigen schoolboekhandel.
De verkoopactiviteiten worden later uitgebreid met een drukkerij. De boekdrukkers richten weer later zelf een fabriek van gekleurd gemarmerd ,gebloemd en geglansd papierop.Schoolboeken, schriften en almanakjes, maar ook speelkaarten en gezelschapsspellen worden bij dit bedirjf vervaardigd.
Het gaat goed met dit bedrijf .Het heeft in 1843  al een filiaal op de Nieuwendijk in Amsterdam en in 1853 ook in Rotterdam en in de Hoogstraat in Dordrecht.
Geheel onverwachts komt in 1852 C.A. Cranenburg al op 39-jarige leeftijd te overlijden in het huis van Lutkie. Maar het bedrijf wordt voortgezet onder dezelfde naam Lutkie & Cranenburg.

Twee nieuwe bedrijven
In 1887 wordt dat bedrijf Lutkie & Cranenburg van de heren C.C. en J.W. Lutkie en P.C. Smit officieel ontbonden.
Er worden twee nieuwe bedrijven opgericht.: Lutkie & Cranenburg van C.C., A.J.M. en B.W.M. Lutkie en G.J.Vermeulen 
met filialen in Den Bosch en Rotterdam en het nieuwe bedrijf  Lutkie & Smit met de eigenaren J.W.Lutkie en P. C. Smit en het filiaal Amsterdam. 
Door het overlijden  op 21 november 1881 van C.C. Lutkie komt  Lutkie &Cranenburg helemaal in handen van P.C. Smit. 
De naam Lutkie blijft als herinnering.

Tot zover de geschiedenis van de Amsterdamse tak die uitmondde in het bedrijf van  P. C. Smit.

Vervolg naar Den Bosch: 
Bij het Bossche Lutkie & Cranenburg werden onder meer ook 'De Provinciale Noord-Brabantsche Courant' van Arkesteyn en de 'Noord-Brabanter' van C.N.Teulings gedrukt en daarnaast in hun beginjaren De Volkskrant en De Tijd en de Katholieke Illustratie [veel later De Nieuwe Revue].

Vanaf 1895 komen Willem en Eugène Lutkie in de zaak van Lutkie & Cranenburg. 

1918 opsplitsing Lutkie & Cranenburg en Zuid-Nederlandsche Drukkerij [ZND] 

De moeilijke jaren na de eerste wereldoorlog stelde hogere eisen aan de leiding. Daardoor zijn er hervormingen doorgevoerd.
De gegevens blijken uit het boek van L&C dat zich in 1918 opsplitste in de ZND en de schrijfwaren en schrijfbenodigdhedenfabriek P.C. Smit- Lutkie.


Op 25-11-1920 wordt de firma een N.V.
Eugène was al in 1920 opgestapt. Het bedrijf staat olv Wouter Lutkie.
Marmeren natuursteen van de firma  Glaudemans. Deze gedenksteen werd op 4 september 1920 aan Wouter Lutkie, bij 25 jaar directeurschap aangeboden.

foto © paul kriele/ eigen collectie.


1924 L&C faillissement:
Volgens Jansen zijn redenen: 
1.de crisisjaren, de prijzen stonden onder druk. Van de artikelen, voor een groot deel schoolschriften en schrijfbenodigdheden, werden de prijzen uitgemergeld.

2.L&C-firmanten [Willem en Eugène] waren royaal [duidt op 'de vrouwtjes' en drank]. Zij leefden erop los.
Door het ineenstorten van het bedrijf zakelijke en persoonlijke motieven, is in 1924 de ZND een zelfstandige drukkerij geworden.
De drukopdrachten werden door Lutkie & Cranenburg uitbesteed.

Lutkie werd door hr. Evers voortgezet.
Jansen zegt: ZND-drukkerij is opgericht door de boekhouder van L&C, Jos Cleerdin, die getrouwd was met Nouwens.

1924 volgens boek 150 jaar L&C

Tgv prijsdalingen, vooral enorme voorraden in de kantoorboekenfabriek, door financiële moeilijkheden kon bedrijf niet aan de verplichtingen voldoen.
Surséance van betaling aangevraagd.
Op alg. vergadering van 14-11-1924 werd geconstateerd, dat 75% van het maatschappelijk kapitaal verloren was. Op twee onderdelen na werd het bedrijf publiek verkocht.

1. de c.v. Lutkie & Cr., Frans Evers & Co zet de kantoorboekenfabriek en papiergroothandel annex school-schrijf-en tekenbehoeften voort. Gebeurde o.l.v. Frans Evers
2. de N.V. ZND zet de drukkerij, opgericht 15-11-1924 !!, voort.

Vereniging met Smit
Van de in 1887 afgesplitste Lutkie & Smit werd door Evers geprobeerd die met de c.v. Lutkie & Cr. en Frans Evers te verenigingen. Dat ketste af. Smit had geen interesse.

Op 12-1-1934 werd de c.v. L&C, Frans Evers een N.V. [volgens KvK opgericht in 1933]. Frans Evers „©10-8-1936 als directeur met associé Gerardus Conijn*.

Op voorstel van J.C. Seegers [procuratiehouder bij L&C], die faillissement aankondigde, werd het bedrijf door Wolff Beffie [Alfred Beffie] overgenomen. Op achtergrond financiële ondersteuning van schoonvader Emmanuel Kahn. Niet Beffie, maar Kahn was enthousiast.

*Noot Conijn Conijn zou aftreden als iemand uit dezelfde branche voor Hfl. 5.000,= het bedrijf zou kopen.
*Conijn trekt zich eind 1936 terug.

Onder de periode Theo van Mierlo en administrator Henk Broek is het bedrijf er weer bovenop gekomen.
Op 11-7-1940 vluchtten Beffie en Kahn. Zij gaven de leiding en beheer over aan J.C.Seegers. Die zette het bedrijf, ondanks de Verwaltung door de Duitsers voort. Daardoor verviel zijn aanspraak na de zuivering in 1946.

Ipv Seegers* werden Van Mierlo en Herman Broek tot directeur benoemd.

1955 verhuizing naar de Sportlaan, in 1961 nieuwbouw aan de Rietveldenweg. In 1967 opgenomen in de Van Dorp groep.
In 1978 vestiging op De Vutter.

Beffy, een joodse Amerikaan x dochter van een Friese herenboer. Waren ondermeer eigenaar van De Bonneterie en bezaten modelboerderijen.
Beffy schreef in 1965 een artikel over de kantoorboekhandel.
In de oorlogsjaren trachtte je zoveel mogelijk uit Duitsland te blijven. Toen heb ik 5-6 jaar bij Justitie gewerkt, o.a. bij mr. Weijers, die een van de commissarissen van de ZND was.
Ik had een andere opleiding dan om bij Justitie te werken en solliciteerde naar het zakenleven.

*Noot Segers  L&C en de Duitsers
Lutkie werd in beslag genomen door de Duitsers.
Na de oorlog ontstond er geharrewar over wie de zaak kon opnemen.
Voor de oorlog was Segers vertegenwoordiger van L&C.
Oud-directeur Segers zou na de oorlog aanspraak maken op de directeursfunctie, omdat hij, na het wegvallen van Beffy, de directeursfunctie had waargenomen. Dat was een soort beloning van Beffy.

Segers was door de Duitsers benoemd tot directeur. De eigenlijke directeur Beffy, die Lutkie had gekocht, was naar Amerika gevlucht. En Henk Broek, de rechterhand van Beffy, was door de Duitsers op straat gezet
Segers vond het dat hij recht had op het directeurschap, maar hij was niet geheel zuiver geweest.Seegers werd als directeur geweigerd. 

Artikel
De Zuid-Nederlandse Drukkerij, sedert 1990 gevestigd op het industrieterrein Ladonk in Boxtel, keert na tien jaar omzwervingen en zeventig jaar na de oprichting terug in Den Bosch.

Overname Targa 1984
In 1984 was de ZND -door een gebrek aan orders en in het licht van een dreigend faillissement, overgenomen door Targa. Deze drukkerij was al veel eerder [1924] bij een faillissement van 'Luttekie', zoals de Bosschenaren Lutkie &Cranenburg noemden, afgesplitst.

Uit Targa, de voormalige drukkerij van De Gruyter, ontstond het zelfstandige ZND-forms, de handelsnaam voor de nog steeds geregistreerde aanduiding 'Zuid-Nederlandse Drukkerij bv', die zich toelegt op de productie van rekeningen en computerformulieren.

Den Bosch
In mei 1994 wordt ZND-forms de buurman van de al in 1955 op West gevestigde papiergroothandel Lutkie Cranenbrug bv, die in 1978 koos voor nieuwbouw op de Vutter. Met de ingebruikname door ZND-forms van twee hallen van Moonen zijn beiden min of meer herenigd. Maar de school- en schrijfwarenfabriek behoort tot de Van Dorp-groep en het formulierenproductiebedrijf vanaf 1993 tot Data Documents Company.

Verhuizing ZND-forms
Door de verkoop van de Boxtelse bedrijfshal van ZND-forms aan buurman Hexspoor moest naar nieuwe ruimte worden omgezien. De directie van DATA was al voorbereid op verplaatsing door een aflopend huurkontrakt. Omdat Hexspoor spoedig de hal wil benutten betaalt zij mee aan de verhuizing, de productiestilstand en de electrische voorzieningen voor de de twee hallen aan de Graaf van Solmsweg in Den Bosch, licht sales manager Kees Sol toe. ,,Dan kun je beter nú verkassen, dan dat je wacht tot in het jaar 2000 de huur is afgelopen," oppert Sol, die in praktisch opzicht directeur is van het bedrijf in computerformulieren. ,,Zo'n verhuizing en herinrichting gaat tonnen kosten. Maar Den Bosch biedt eenmaal een betere infrastructuur dan Boxtel, waar jarenlang over een ontsluitingsweg is gediscussieerd", verdedigt Sol de keuze voor bedrijfspark De Vutter, dat grenst aan de Maasroute. In de vestiging op Ladonk komen van de 32 werknemers nog steeds de meesten uit Den Bosch. 'En die willen best graag terug naar hun geboorteplaats'.

Voorlopig gaat één machine naar Den Bosch om de produktie te kunnen continueren. Zodra die geïnstalleerd is volgt de rest van het bedrijfspark, dat bestaat uit meerdere een- en tweekleuren machines. Als de zaken voor de wind blijven gaan kan een ernaast liggende derde hal van Moonen worden toegevoegd', zegt Kees Sol. ,,Zo wordt bijna het dubbele van de huidige beschikbare 1500 vierkante meters bereikt". Onder deze optimistische stemming voorziet Sol een personeelsuitbreiding en de aanschaf van een nieuwe pers. Na de verhuizing, die nog net vóór het zeventigjarig bestaan in november afgerond moet zijn, lijken de moeilijke jaren, waarin de Zuid-Nederlandsche Drukkerij meermalen in zijn bestaan werd bedreigd, achter de rug.


Refugiehuis Spinhuiswal
Vanuit drie locaties, Spinhuiswal, St. Jorisstraat en de Oude Hulst werd het Refugiehuis vastgelegd. De wallen hadden toen nog een parkachtige inrichting met bomenrijen, zoals de Hekellaan en Parklaan bij ouderen in de herinnering staat.
 In 1936 zou hier dwars doorheen de Prins Bernhardstraat worden aangelegd.

© foto's Lutkie 1920.


Terug naar boven