1985 Den Bosch 800 tegenover het Jeroen Boschjaar in 2016

Printerversie
Gepubliceerd op: 30-12-2015 | Gewijzigd op: 03-01-2016
In het nieuwe jaar herdenken we de sterfdag van Jeroen Bosch, vijf eeuwen geleden. Dat wordt een viering waarvoor –door de gemeente - € 8 miljoen is uitgetrokken, afgezien van flankerend beleid.

Globaal bevat het feest : een opening op 1 januari 2016 in het Concertgebouw in Amsterdam met een Nieuwjaarsconcert door het Nederlands Blazersensemble. Even daarna - op 3 januari 2016 -eenzelfde concert in Den Bosch. En lopende het jaar 90 activiteiten.Het Slotspektakel ‘Fanfari Bonbari’ vindt plaats op 11 december 2016 . Op het Wilhelminaplein wordt door een brand en een optreden van allerlei bands en fanfares, die het plein uit de omgeving naderden, het gesmede stalen kunstwerk De Uil onthuld.

Maar in 1985 beleefde Den Bosch een nog groter feest: het 800-jarig bestaan van de stad. ‘Dat wordt de opmaat naar het grootste, duurste [€ 900.000] , en meest langdurig feest van de stad in haar bestaan,’ aldus het Brabants Dagblad op 5 oktober 1984.

Burgemeester Ton Rombouts in 2015  en Burgemeester Ben van Zwieten in 1985

Burgemeester Ben van Zwieten en burgemeester Ton Rombouts. foto's © paul kriele, 2 februari 1989 en 27 maart 2013.

Ton Rombouts is de grote promotor van het Jeroen Boschjaar.
Dat wordt misschien wel zijn laatste kunstje als burgemeester.
Hij kwam een jaar of tien geleden met de idee in 2016 alle werken van Jeroen Bosch naar ’s-Hertogenbosch te halen.
Daarvoor kreeg hij maar weinig bijval. Nog het minst enthousiast was Charles de Mooij, directeur van Het Noordbrabants Museum.
Maar het is intussen wel allemaal gelukt.
Er zijn overigens ook mensen die vinden dat Rombouts zich meer als het boegbeeld van het Jeroen Boschjaar moet manifesteren.

De terughoudende Ben van Zwieten *Vlaardingen, 1924 + 2012
Burgemeester Ben van Zwieten -ambtsperiode 1978-1989 – had niet zijn hart bij de stad. Van Zwieten, van origine een Hollander, zag weinig in het feest 'Den Bosch 800'. Hij gedroeg zich als erg terughoudend vanwege de overschrijdende kosten die zich bij vergelijkbare feesten in ander steden voor hadden gedaan.  Je kunt het je als burgemeester niet permitteren in de wind te lopen als het mis gaat.
Bovendien heerste er in de jaren 80 een economische crisis. Mensen konden hun huis niet verkopen en er heerste een bestedingsbeperking.
‘Van Zwieten was geen sterke organisator. Hij liet het in de Stuurgroep afweten,’ zegt de toenmalige vice- voorzitter van de Stuurgroep. ‘De burgemeester nam geen eindverantwoordelijkheid als het mis liep,’ aldus Van Berkom, die de houding van Van Zwieten overigens wel begrijpelijk vindt. Daar voegt Van Berkom  nog aan toe: 'In al die jaren was de burgemeester van Den Bosch  een VROUW....'

Gedicht uit het Logboek
[BD, 5 december 1984]
Naar aanleiding van de discussie rond het feit of 800 jaar in 1985 was of in 1996 antwoordde de toenmalige burgemeester Ban van Zwieten in een door het Brabants Dagblad [Logboek van 5-12-1984] geschreven sinterklaasgedicht:

Gelukkig,’ zei Van Zwieten terstond:
‘Ik vind het allemaal grote onzin.
Tien jaar te vroeg of tien jaar te laat,
Da’s flauwekul,’ zo bracht hij in.
‘Het is ’t féést waar het om gaat.’

Het feest kost centjes, wie betaalt?
Gerritje zout of Gerritje zoet.
Als de burgervader naar Den Haag is gehaald.
Weet het land hoe je Gerritje noemen moet.

In Rosmalen woont, zoals u ziet
Sints grote vrind, die Burgers-man.
Hij vindt zichzelf een hele Piet
En waant zich soms goedheiligman.

Sjouwt stad en land af, potjandorie
Voor varkens, golf en Autotron.
Tot meerder eer en eigen glorie.
Vergeef me dat ik nu wat frons.

Kritiek dat vind ie lang niet heerlijk
Hij kijkt dan heel verongelijkt
Net Calimero: ‘Da’s niet eerlijk….’
Het lipje pruilt nu hij geen eer opstrijkt.


Jan van Berkom, vice-voorzitter van de Stuurgroep  ’s-Hertogenbosch 800.
In de jaren 1971-1974 was Van Berkom - na een korte tijd als raadslid - wethouder voor D66 met de portefeuille cultuur, onderwijs en jeugdzaken.
Twee hoofdzaken in zijn periode als wethouder waren de nieuwbouw van schouwburg Casino en de vestiging van de Bibliotheek in de Hinthamerstraat.
Van Berkom had ook de Gemeentelijke tentoonstellingsdienst in zijn portefeuille en de ontwikkeling van het Kruithuis. Uit die combinatie is het Stedelijk Museum SM’s voortgekomen.

Jan van Berkom, toenmalig vice- voorzitter van de Stuurgroep Den Bosch 800. Jan van Berkom blikt terug op 'Den Bosch 800'.
foto's © paul kriele, 22 januari 2011 en
30 december 2015.

Jan van Berkom [*Den Bosch, 1929] gaat in bijgaand verhaal in zijn herinnering dertig jaar terug.
Wat zijn de verschillen en wat zijn de overeenkomsten?


In 1985 was er een Stuurgroep 800 en een Klankbordgroep.
In de Stuurgroep zaten redelijk bekende en verdienstelijke burgers [ Gé Rovers van Océ], voormalig D66wethouder Jan van Berkom, Jan Jansen [Rabobank] Wim Claessen [Theaterfestival Boulevard], Rudi van Eekert [PZ bij Heineken] en Wim van Heumen [fractievoorzitter CDA en sportdocent].
De Stuurgroep stond onder leiding van burgemeester Ben van Zwieten die weinig met de stad op had, geen organisator was en vreesde dat het feest uit de hand kon lopen. Daar waren uit andere steden voorbeelden van.
Klankbordgroep
De Klankbordgroep was een afspiegeling van de Bossche samenleving. Van Berkom: 'Ons uitgangspunt was een feest Vóór en dóór de Bosschenaren.'
Ze bestond uit vertegenwoordigers van de VVV, Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch, de Evenementen Commissie, Beraad van Kerken . Ook de sectoren Cultuur, Onderwijs Sport en de werkgevers-, en werknemerorganisaties namen zitting in de Klankbordgroep.

Steun van ambtelijke organisatie
De inbreng van de ambtelijke organisatie was dertig jaar geleden redelijk groot. Er kwam een vergaderkamer [latere Welshroom] beschikbaar en de Klankbordgroep vergaderde in de Muzerije. Daar was het aanspreekpunt [o.a. een brievenbus] en daar konden verenigingen en organisaties zich me plannen en suggesties melden.
Hans van Schaick van de afdeling Sport werd uitgeleend als coördinator van het Den Bosch 800 jaar.
Van Hoekel & Partners deed overigens de styling van het feestjaar en verzorgde de communicatie met de burgerij [o.a. programmaboekje].

Op Ridderstraat 7, de voormalige leeszaal van het gemeentelijk Informatiecentrum, werd een ’s-Hertogenbosch Informatiewinkel opengesteld.

Promotie
Behalve een programmaboekje, een postzegel en een JB800- auto en een informatiewinkel kwamen er, zoals ook in 2016, allerlei 800 artikelen [wijn, kaarsen, beeldjes, T-shirts, bekers en stickers] op de markt.
Antoine Uitdehaag schreef een lied ‘Den Bosch, Den Bosch, je laat me niet los. Je houdt me omarmd met je wallen’.
En de filosoof Cornelis Verhoeven bracht met de illustratrice Nelleke de Laat een boek uit over 800 jaar Den Bosch.
Maar het voorgenomen lijvige boek van archivaris Petrus Kuyer, waarvoor Hfl. 50.000 [€ 22.500] was gereserveerd, kwam te laat. De historicus Kuyer, besteedde teveel tijd aan bronnenonderzoek en voetnoten, zodat de uitgave pas eind jaren 80 verscheen.

Stuurgroep
Onze slogan was ‘Voor en door Bosschenaren’
Als een van de eerste actiepunten van de Stuurgroep stuurden we een brief naar alle verenigingen en organisaties.
Daarin vroegen we hen wat ze dachten te gaan organiseren. We maakten hen duidelijk dat er geld tegenover stond. Geen 100% maar een deel van de organisatiekosten.
De respons was enorm. De ideeën stroomden binnen.
Dat plakten we allemaal maandsgewijs op een flanelbord.

De Kosten
De financiering bestond uit een deel van de gemeente Hfl. 500.000 [€ 227.300] en een bijdrage
Hfl. 500.000 [€ 227.300] van het bedrijfsleven.
De Stuurgroep begrootte de kosten toen op Hfl.1.500.000 [€ 680.000].
De heren van Heineken [H. Duijnstee], Nashua [Th.Reijs], Brabants Vastgoed [Jac Stienstra], Haagtechno, het latere Panasonic [Theo Bouman] en de Rabobank [J. Berends] hadden hun toezeggingen in een contract vastgelegd.
Henk Brüger van de Zuidgroep Service uit Best was de actor die de sponsoring en fondsenwerving voor zijn rekening nam.

 
Het dikke programmaboekje van 1985 met een paar honderd -niet altijd echte -Den Bosch 800 ideeën.  Het veel kleinere progarmmaboekje voor 2016 met 90 echte JB-activiteiten.

Programma-onderdelen 1985 <<   >>  2016
Wanneer je het programmaboekje van 1985 ziet, staan er een paar honderd programmaonderdelen in. Maar in dat jaar werd elke activiteit met een sausje van Den Bosch 800 overgoten.
‘De stad vierde een feestje,’ zegt Van Berkom. ‘Dat wilden we laten zien. Dankzij het meedoen van die organisaties, werd de betrokkenheid van hun leden met Den Bosch 800 versterkt.

De minnen en de plussen

Minpunt was de uitwisseling op gebied van sport en cultuur met de zustersteden Leuven en Trier. Dat is niet uit de verf gekomen.
Nog een minpunt was het plan van een grote expositie over ‘Historisch ’s-Hertogenbosch’door het Noordbrabants Museum en het Stadsarchief. Beiden ‘lagen’ in een verbouwing, reden waarom dat plan niet doorging.
Daarvoor in de plaats werd een maquette van de stad anno1794 gebouwd.
Die was historisch gezien zo betrouwbaar dat ze door het Ministerie van WVC werd erkend.
Pluspunten zijn de vele publicaties en het feit dat de stad door dit feest een grote bekendheid heeft gekregen.
Een mooie toevalligheid is het gereedkomen van de restauratie van de Sint Jan.
In een eindverslag schrijft het BD [14-6-1086] dat er geen tegenvallers waren en de kosten binnen de Hfl. 2 miljoen
[€ 900.000] zijn gebleven.
Geen oud-Den Bosch in Casinotuin
Nog een programmavoorstel dat niet doorging was het nabouwen van een stadse sfeer in de Casinotuin. Dat idee kwam van de horeca en van degenen bij wie 1935 nog helder voor ogen stond. Maar de organisatie vond het nog eens opbouwen van een oud-Den Bosch aldaar een herhaling van1935 [en ook van 1919  bij 25 jaar burgemeeterschap van Van der Does de Willebois] dat ze het daarom afwees. Met grote ontsteltenis van Tonny Rademaker.., ' luidt deze anekdote van de vice-voorzitter.

Het wachten is alleen nog op een stadspromotieplan, dat de VVV met de Kamer van Koophandel en de gemeente na afloop van het jubileumjaar zouden samen stellen.

Programmaboek Den Bosch 800
Uitgave november 1984 Oplage 45.000
Inhoud honderden activiteiten waarvan ook de bestaande [beurzen, lezingen, Mattheus passion, dierenexpo’s in de Veemarkt, concerten] het etiket ‘Den Bosch 800 kregen..
Gesponsord door PNEM, Grasso en Van Lanschot

Overschot
Jan van Berkom: ‘Er was geld genoeg. Op het eind van het jaar bleek er een overschot te zijn van Hfl. 200.000,- [€ 91.000].
‘Dat is vervlogen,’ zegt Jan van Berkom. ‘Het is onbekend waar dat is gebleven.’

Jheronimus Bosch.
Een tekening uit 1948 van Jan Bouman gemaakt bij gelegeneheid van de Kerstraatfeesten

Het Jheronimus Boschjaar 2016
In 2015 is, na een adviesrapport [uit 2008] van Ad ’s Gravesande, de Stichting Jeroen Bosch 500 opgericht.
’s Gravesande werd later de artistiek leider van de Stichting Jeroen Bosch500. Van Berkom: 'In mijn ogen was die benoeming een van de minpunten van 2015.  'Een dergelijke-ongetwijfeld deskundige - functionaris erbij betrekken, dat had niet gehoeven en ook niet gemoeten,' aldus Van Berkom. 'En wat ik in 'de krant' lees,dan zie ik soms exhorbitante bedragen voor degenen die er bij betrokken zijn.'



Ad  's Gravesande van de stichting Jeroen Bosch500, die nogal wat
kritiek op zich kreeg afgevuurd


foto © paul kriele, 2 december 2015.

Na kritiek van de twee museumdirecteuren Charles de Mooij en René Pingen, Festivaldirecteur Geert Overdam en directeur Verkadefabriek Jan van der Putten kwam er een panel en een JB-café.
Het stichtingsbestuur zegt in een persbericht: 'Om de activiteiten voor de komende jaren goed af te stemmen op de bewoners van de stad is deze groep van 13 kritische en betrokken Bosschenaren gevormd. Zij zijn voor ons de oren en ogen in de stad. Op deze manier kan de stichting beter inspelen op de gevoelens die er leven in de stad.
Om al deze Bosschenaren bij elkaar te brengen is het Bosch 500 Café opgericht, een ontmoetingsplek om elkaar beter te leren kennen en te inspireren.'

De kritiek betrof niet zozeer de kosten en het ontbreken aan draagvlak. Het ging de critici meer over de ambities en de werkwijze van de stichting JB500.
Aanvullend daarop zegt Van Berkom, dat '.. het buitengewoon ongelukkig is dat er- in 2015- te weinig Bosschenaren bij de organisatie betrokken zijn geweest. Voor ons was 1985 vóór en dóór de Bosschenaren'.

Stadspanel

In het stadspanel namen zitting:
cabaretier, entertainer Hans Tervoort, oud-rector Ans Buys, Kring Vrienden-vrijwillligster Bernadette Woerdman, voormalig Boschboomvoorzitter en oud-conrector Vincent Verstappen, Oeteldonksche Club-president Sander van de Gevel, Paul Kuenen van coördinator jongerencentrum De Poort, dansdocente Geraldine van de Griend en voormalig raadslid Anneke Schults.

Publiciteit
Veel publiciteit en het grootste onderdeel van het programma is de Jeroen Boschtentoonstelling in Het Noordbrabants Museum. Aan die expositie ligt het Bosch Research en Conservation Project ten grondslag. Dankzij dat onderzoek worden er 20 beroemde werken en 19 tekeningen van Jeroen Bosch naar Den Bosch gehaald. In februari 2016 verschijnen de resultaten in boekvorm van dit onderzoek.
Uiteraard kunnen de effecten nog niet worden geïnventariseerd. Maar, zoals burgemeester Rombouts aangaf, is het wel de bedoeling dat het JB-jaar zijn voortgang en zijn effecten in de jaren daarop heeft/ behoudt.

Toevalligheden zijn dat de bouw van het bolwerk Sint Jan en de Parkeergarage Sint Jan in 2015 werden afgerond.
Maar een tegenvaller is dat er nog geen nieuw theater is gebouwd.

Creatief als altijd bedacht Hans Tervoort
de JB500 loterij met als hoofdprijs
gratis kaartjes voor de grote
JB-tentoonstelling in Het Noordbrabants Museum
.

Promotie
Marcel Ploegmakers van het Bureau Arthur Brent verricht de marketing en de communicatie van het JB-jaar.
Lian Duif is aangesteld tot programmamanager.
Van Berkom: 'In onze tijd hadden we gezorgd voor een goed reclamebureau, die verstand had van aan de weg timmeren. En we hadden natuurlijk de ambtelijke ondersteuning. Dat was heel belangrijk. Dat heb ik bij deze aanpak niet kunnen waarnemen.'

Programmaboekje Jheronimus Boschjaar
Naast een site: http://www.bosch500.nl/nl/agenda is er ook een klein [32 bladzijden] programmaboekje verschenen.
Oplage: 2.000. Inhoud: 90 activiteiten  Uitgave december 2015

Kosten Het gemeente-aandeel in DenBosch500 is  € 8 miljoen. Los van een budget 'Flankerend beleid'. 



Terug naar boven