Documentaire Jeroen Bosch expo 1967: onverwacht veel bezoekers

Printerversie

Gepubliceerd op: 02-02-2016 | Gewijzigd op: 02-02-2016
Het bezoekersaantal voor de Jeroen Boschtentoonstelling van 1967 bedroeg geen 30.000, maar ruim 270.000. Dat heet nu een blockbuster of wel een kassucces.
In de documentaire van Andere Tijden van zaterdag 30 januari 2016 heet dat een blockbuster. In het –vergeten -tijdsbeeld dat de VPRO gaf valt ook op dat de toenmalige museumdirecteuren redelijk gemakkelijk hun kunstschatten in bruikleen wilden afstaan. Maar daar speelde onmiskenbaar de bravoure en overredingskracht van de organisator Ton Frenken een grote rol bij.

	Links: Een fragment uit een werk van Jeroen Bosch waarvan men zegt dat het een portret is van de kunstenaar.
-Rechts: De motoren achter de Jeroen Boschtentoonstelling van 1967 Alfred Oderaan en Ton Frenken. foto © frans kuijt, 1967

Ook totaal anders was de zorg rond de museumstukken die, soms simpel ingepakt en soms per trein meegevoerd, naar Den Bosch kwamen. Onvoorstelbaar simpel was de accommodatie in de oude Jacobkerk in de Bethaniëstraat, de toenmalige huisvesting van het Noordbrabants Museum. Dat was –vergeleken bij nu miserabel. Dat er op een dag naast een schilderij uit Wenen water naar beneden druppelde , is voor de buitenwereld stil gehouden. Als de deur te lang open stond moest er in de hygrometers water worden bijgevuld..
Dit soort anekdoten vertellen onder meer Joke Leemans, de ex-echtgenote/weduwe van Ton Frenken en Gemma van de Griendt, secretaresse van de Jeroen Boschexpositie.

Jeroen Boschkenner prof. Jos Koldeweij [*Helvoirt] doet de aftrap in de documentaire met de constatering dat ‘..het onmogelijk was dat toen te organiseren. In Den Bosch was geen enkel werk van Jeroen Bosch aanwezig. Kortom een ongelooflijk verhaal.’

Jos Koldeweij voorzitter van het Bosch Research and Conservation Project.  foto © paul kriele,1 februari 2016.

GemmavdGriendt: ‘Er was geen gebouw en geen steun vanuit de samenleving. Er was niks.’
Ton heeft het door zijn charme voor elkaar gekregen. 'Zijn' museum werd de gesprekspartner van de allergrootste musea in de wereld..!
Met zijn doorzettingsvermogen het nooit ophouden en zijn optimisme heeft Ton de juiste mensen uitgezocht en die mensen zeiden geen nee! 
'Iedereen heeft hij overtuigd,’ vertelt Joke Leemans. Van de Griendt: 'Ton heeft gebruik gemaakt van zijn netwerk en die directeuren met veel bluf overtuigd.’
Joke Leemans: 'Wanneer hij van het ene museum een bruikleen krijgt, dan wist hij met dat gegeven bij de ander opnieuw een bruikleen te verwerven.

Het  Noordbrabants Museum uit de tijd van de Bethaniëstraat.

Fragment uit Joke Leemans dagboek:
Ton’s vrouw en hijzelf maakte op 6 februari 1967 voor het eerst een vliegreis mee. Daar waren ze erg over opgewonden. ‘We keken ons ogen uit. Dat zo’n rare Jeroen Boschvogel ons naar Wenen, Venetië en Milaan brengt. De prijs viel reuze meer, Hfl.400 voor een bezoek aan drie plaatsen.
Ton voelde zich een beetje gespannen door zijn gewichtige zending. Ik was alleen maar vrolijk en opgewonden, vol spanning wat er allemaal aan nieuwigheden te gebeuren zou zijn.
Voor we wegvlogen hadden we al Hfl. 100 opgemaakt aan zonnebrillen, slaatjes en dat soort dingen. In het vliegtuig was alles klein: kleine hapjes, kleine zakjes suiker en melkpoeder, kleine vorkjes en mesjes. En dan daarbeneden dat gekriebel van huisjes, autootjes en mensjes met hun privé probleempjes..
In Wenen logeerden we in Hotel Mariahilf. Maria heeft ons goed geholpen want de Weense zending lukte beter dan die van Venetië: een prachtige Kroondraging met het Kindje Jezus
De volgende dag zaten we bij mijnheer Kalers van de Akademie maar daar ging een kopie van Het Laatste Oordeel in zulk een slechte staat. Het was te zwak om te kunnen reizen.
Thuis gekomen rolden we vermoeid in bed voldaan met een kopie van de Tuin der Lusten uit Boedapest, een tekening uit Oxford en de Keisnijding uit Bailleux Ook New Haven Haven toegezegd en uit Anderlcht kwam een paneel en Brussel zegde de Kruisdraging toe.. Einde fragment

Het geld ging in grote emmers mee naar huis..
De tegenwoordige huisarts Harrie Damen, had de verantwoordelijkheid over de horeca. ‘Het museum leek op een grote gymzaal met een bar. Er waren de eerste dagen weinig voorzieningen.’
‘ Dat was onvoorstelbaar. Er moesten extra kachels worden bijgeplaatst, ‘ vertellen Gemma en Joke.
Damen: ’Het liep in de eerste week mondjesmaat. Je kon de bezoekers nog zelf bedienen.
Maar na drie weken werd het pas echt druk,’ zegt toenmalig Kabinetchef Hans Netten. ‘De scholen waren aangeschreven. Toen begon het pas storm te lopen.’ De derde week werd afgesloten met 50.000 bezoekers.
Toen de interviewer naar de opbrengst vroeg, keek Harrie verbaasd: 'Geld, dat namen we in emmers mee daar huis.'

Toenmalig student Harrie Damen, later huisarts, die met de horeca-exploitatie  zijn studiegeld  verdiende. Via de Heineken was Harrie aan het bijbaantje bij het museum gekomen. foto© martin de goede, jaren zestig.

Joke:’ We werden ’s nachts gebeld. We lagen al in diepe slaap. Een bewaker aan de telefoon: ‘Ton je moet komen, er is een lekkage.’ Bij aankomst bleek dat er vanaf het plafond water naar beneden liep vlak langs een schilderij uit Wenen. ..
Harry Damen : ’Ik kende een bakkertje in de stad. De eerste weken had hij elke dag een dienblad met broodjes gebracht. Maar toen werd het aanpezen.
Ik zag het al aankomen, belde hem op. Hij vroeg wat heb je nodig..? Ik zei: Alles wat je maar in je zaak hebt liggen.’
Toen de bakker met zijn dienbladen het museum binnen kwam vlogen de bezoekers er op af en graaiden het lekkers er van af.
Koffie..? Ik zette eerst een ketel van 20liter. Maar dat werd toen achter elkaar steeds drie ketels met 60 liter koffie zetten en dat continu door ! Er was geen moment meer dat er geen koffie was.

Jan Bosmans van 't Pumpke draaide als een tierelier.

Ook de horeca in de stad was opgewonden en verrast. Jan Bosmans van ’t Pumpke op de Parade: ‘Ik heb het in mijn leven nog nooit zo druk gehad.’
‘Maar,’ vertelt Joke, ‘Daar –aan die drukte -had Ton toch zo’n hekel.’
Joke: ‘Het was een geheel andere tijd. Alles kwam op zijn kop te staan. Het huwelijk, relaties, soms met 3 of 4 vrouwen of mannen tegelijk. Er werd alom geëxperimenteerd, ook met seks en drugs. Over die immoraliteit, daar schilderde Jeroen Bosch over. ‘
Jos Koldeweij: ‘Dat was een vertekend beeld. Bosch was geen hippie, geen lid van een sekte.’

.	Aanvankelijk Kabinetchef bij de gemeente, later directeur van de VVV Jan Bruens.  foto © paul kriele, augustus 1986.

‘VVV-directeur Jan Bruens, ook geïnterviewd, rekent voor: ‘Picasso trok 3.000 bezoekers per dag, Jeroen Bosch 4.000!’ Uiteindelijk kwamen er 275.000 deels internationaal, deels Nederlandse bezoekers naar de expositie.
Voor de start van det Visioenen van een genie’ zijn er al 50.000 kaartjes verkocht. Een nieuwe blockbuster kondigt zich aan.




Terug naar boven