1e Exemplaar ‘Bosch was hier ' aan dagboekschrijfster Joke Leemans

Printerversie

Gepubliceerd op: 05-11-2013 | Gewijzigd op: 09-11-2013
Aan Joke Leemans, de eerste echtgenote van Ton Frenken, werd dinsdagmiddag 5 november 2013 in het Groot Tuighuis [BAM-gebouw] door de voorzitter van de Stichting Jeroen Bosch 500 het eerste exemplaar overhandigd van het door Gerrit van den Hoven geschreven boek ‘Bosch was hier’. De titel slaat op de locatie, het voormalige Noordbrabants Museum in de Bethaniëstraat, waar in 1967 de grote publiekstrekker van die jaren, de Jeroen Boschtentoonstelling, werd gehouden.

Joke Leemans, de eerste echtgenote van Ton Frenken, die in 1966-1967 de door Ton Frenken mondeling vertelde notulen van de Bestuursvergadering van de 'Stichting Jeroen Bosch expositie' op schrift zette. foto © paul kriele, 5 november 2013

De presentatie gebeurde in aanwezigheid van enkele familieleden, onder wie Jokes kinderen Maartje en echtgenoot Toon Laurense, Pieter, Bastiaan en Jasper Frenken. Ook de broer van Ton, de kunstenaar Jacques Frenken en de voormalig rijksarchivaris, Louis Pirenne gaven acte de présence.
Van de betrokken instanties [musea, financiers, gemeente, heemkundekring en de BAM] waren diverse deputaties aanwezig.

	De zaal in het Groot Tuighuis in de Bethaniëstraat.
De speciale gasten vlnr. Joke Leemans, haar zoon Pieter, dochter Maartje en haar echtgenoot Toon Laurense. foto's © paul kriele, 5 november 2013.

Het boek is mogelijk gemaakt dankzij de stichting Archeologie, Bouwhistorie en Cultuur, [ABC], met Jos van de Ven die bij het eerste bezoek van de auteur Gerrit van den Hoven zei: ‘Begin maar vast. Ik zorg wel dat het geld er komt.’ De andere financiers zijn Jheronimus Bosch Art Center, Het Noordbrabants Museum, de Stichting Nelissen-Smit Fonds en de Brabant Collectie in Tilburg, die de foto’s verstrekte.

Na Joke Leemans ontvingen ook haar dochter Maartje Laurense-Frenken en wethouder Huib van Olden een eerste exemplaar.

Jos van der Ven [ABC] benadrukte het ‘speciale’ van het boek, de bijzondere locatie, het Groot Tuighuis en het op 100 meter afstand gelegen Jheronimus Bosch Art Centre. Van der Ven stelde dat daar wel een rijk archief bestaat, maar dat er van de tentoonstelling van 1967 niets aanwezig is.
Dat maakt dit boek ‘Bosch was hier’ zo speciaal. Dat er hier toen 9 werken van Bosch zijn teruggekeerd,dat was voor die tijd geweldig.
Hierna volgde een fragment uit het Polygoon journaal over de naam en faam van Jeroen Bosch nav de officiële opening op 16 september 1967 door kroonprinses Beatrix en haar man prins Claus. Het is een frgament van het NTS [nu
NOS- journaal] van die dag.

De tentoonstelling die 267.000 bezoekers trok, eindigde op zondag 26 november 1967. Een van de grootste evenementen in de geschiedenis van de stad had 1.000.000 Hollandse guldens gekost.’Dat was veel geld,’ zegt Van den Hoven. ‘De Bosschenaren, die voor een kaartje Hfl. 3,00 ofwel €1,35 betaalden, kwamen pas kijken toen de ‘hele wereld’ al was geweest.’
In hun terugblik zeggen de auteur en museumdirecteur Charles de Mooij:’ Er wordt hier teveel gesproken en gesteggeld. Het is nodig de scepsis overwinnen.’

Gerrit van den Hoven, de auteur van 'Bosch was hier' en de notuliste Joke Leemans. foto © paul kriele, 5 november 2013.

Auteur Gerrit van den Hoven gaf een indruk van de aanloop naar het boek, het initiatief dat Jos van der Ven van ABC overnam en steunde en de status van het gebouw van het Provinciaal Genootschap, waar de entree werd omgetoverd in een garderobe en Ton Frenken en Alfred Olderaan kantoor hielden in een achterin gelegen zaal en de secretaressen, Gemma van de Griendt en Tineke Roosen voorin, in het latere kantoor van museumdirectrice Margriet van Boven. ’Maar als toen niet was vastgehouden aan de eigen ideeën was deze Jeroen Bosch expositie er nooit gekomen.’

Dankzij de fotografiecollectie van Frans Kuit, de fotograaf, die in die tijd exclusief de foto’s had gemaakt, maar er na zoveel jaar geen raad mee wist, maar wel naar een bestemming zocht, kwam de idee voor een boek op de redactie van het Brabants Dagblad terecht, aldus de toelichting Van den Hoven, die bij zijn onderzoek en voorwerk het door Joke Leemans geschreven dagboek mocht gebruiken. Daar had dochter Maartje Frenken hem attent op gemaakt.

Van den Hoven besloot zijn toespraak veelzeggend met: ’Hoe verder de gebeurtenissen achter ons liggen, hoe gemakkelijker het is er een oordeel over te geven.’ Daarmee duidde hij op de ‘vele verhalen die in die tijd over de opzet van de expositie de ronde deden: in een ongeschikte kerk, opgezet door iemand die de Jeroen Boschwerken bij elkaar heeft gebluft. Het is ongehoord.’
Ook het werk van Frenken eindigde in onvoltooide plannen: noch een boek, noch een nieuwe expositie [over Roussau], noch een congres werden gerealiseerd.
Kritiek kwam er nog over zgn. overgebleven winsten. Uiteindelijk werd de stichting Jeroen Bosch opgeheven. ‘Aldus bleef er een Jeroen Boschtrauma achter,’ zei de auteur.

Van den Hoven noemde nog wel even het werk van Kriele ‘die ook iets met het dagboek heeft gedaan en er delen van op zijn site [bastionoranje.nl] heeft geplaatst. Maar dat was het.’

De 'eerste exemplaren' van 'Bosch was hier' worden door Ad 's Gravesande aangeboden aan resp. Joke Leemans en Maartje Laurense-Frenken.	foto's © paul kriele, 5 november 2013.

Dankwoordje Joke Leemans
In een dankwoord sprak Joke Leemans haar dank uit aan de initiatiefnemers. ‘Ik waardeer het zeer dat ik iets voor Gerrit van den Hoven heb kunnen betekenen. Ton zou apetrots zijn met zo’n postuum cadeau. Hij heeft het boek aan zijn vrienden in het hiernamaals laten lezen,’ sprak Leemans die bij het spreekgestoelte ondersteund werd door haar zoon Pieter. Leemans gaf nog wel even aan dat ‘..Ton een moeilijk personage voor zijn omgeving was. Maar vol vertrouwen lieten zijn collega’s in het bestuur Ton werken. Dat heeft dan tot een mooi resultaat geleid.’

Joke vroeg voor haar dankwoord lijfelijke steun van haar zoon Pieter.

Toespraak Ad 's Gravesande

Voorzitter van de stichting Jeroen Bosch500 gaf een vooruitblik op de tentoonstelling van 2016 die gaat duren van 11 februari t/m 8 mei 2016. Dat wordt een hele bijzondere gebeurtenis.

Ook meldde
’s Gravesande het resultaten van het Bosch Research Development. ’We gaan er van uit dat in 2015 de resultaten van het onderzoek naar de structuur en de authenticiteit van de Jeroen Boschwerken bekend worden gemaakt. Er dan ook de monografie verschijnt en de website open gaat.’

Wethouder Huib van Olden refereerde ook aan de aanstaande grote Jeroen Boschtentoonstelling. ‘Dat gaan we meemaken, zodat we dan kunnen zeggen ‘Bosch was hier’.
‘Zonder Ton Frenken was er toen hier geen Bosch geweest,’ sprak de wethouder van cultuur.
‘Frenken is met zijn stichting altijd bezig geweest Bosch levend te houden in deze stad. Aan diens tomeloze inzet is het te danken, dat hier een infrastructuur is gekomen voor een nieuwe JB-tentoonstelling in 2016. Ik hoop met de stichting met betrokkenen en met de politiek, dat we in 2016 in gezamenlijkheid kunnen zeggen: ‘We zijn trots op Jeroen Bosch.’

Wethouder Huib van Olden hoopt met alle betrokkenen in 2016 te kunnen zeggen, dat we trots zijn op Jeroen Bosch. foto © paul kriele, 5 november 2013.
	Links: 'De voorzitter van de stichting Jeroen Bosch500 Ad 's Gravesande biedt initiatiefnemer van het boek 'Bosch was hier' een boeket bloemen aan. foto  © paul kriele, 5 november 2013.

Tot slot vroeg Van Olden de aanwezigen alvast om een hartelijk applaus voor Jos van der Ven, die over twee weken in het Provinciehuis vanwege zijn onaflatende en onstuitbare inzet voor de Bossche cultuurhistorie de ‘Brabant bokaal 2013’ krijgt uitgereikt.



Terug naar boven