Jeroen Boschjaar 1967

Dé Jeroen Boschtentoonstelling in 1967
In 1967 werd nog op de oude locatie van het Noordbrabants Museum [Bethaniëstraat] een Jeroen Boschtentoonstelling georganiseerd, waar 25 aan Jeroen Bosch gerelateerde werken tentoongesteld waren.
Met foto's en teksten proberen we de herinnering aan dat jaar en de aanloop daar naar toe, terug te halen. Dat gebeurt in etappes.

Fotograaf van het Brabants Dagblad in de jaren 60-70 was Frans Kuit.  Met zijn toenmalige vrouw Gemma van de Griendt waren zij bevriend met het echtpaar Frenken-Leemans. Zowel Frans als Ton zijn van hun echtgenoten gescheiden.
Frans Kuit:' Ton en Joke Frenken waren getuigen bij ons huwelijk in februari 1962.
Gemma is er vanaf het allereerste dag bij geweest .  De vergaderingen begonnen najaar 1966 in onze flat. Dat heeft zo'n tien weken geduurd en vervolgens is het comité verkast naar het Provinciaal Genootschap in de Bethaniestraat..
Frans: 'Ton was een rechtlijnige [gebaart recht toe recht aan,pk] een eigenwijze man.'

Frans Kuit in de jaren 60-70 fotograaf bij het Brabants Dagblad. foto © paul kriele, 25 juni 2008.

Kuit kreeg toen de tentoonstelling eenmaal opgezet was van Alfred Olderaan opdracht van elk schilderij een foto te maken. Dat mochten er 25 zijn. Tegenwoordig zou je er van elk 100 in cash nemen.
Alfred had een zeer gefundeerde inbreng. Het was een geweldig mens. Die expositie heeft zoveel winst opgeleverd. Dat was te danken aan  Alfred Olderaan , een een man met zakelijk instinkt.'

Toenmalig student medicijnen, de latere huisarts  Harrie Damen, heeft met de exploitatie van de garderobe en de horeca zijn studie medicijnen kunnen betalen. foto © paul kriele, 8 februari 2008.

Alfred haalde Harrie Damen erbij en vroeg hem om iemand te zoeken voor de explotatie van de horeca en de garderobe en zo. Daarop kwam Harrie met de idee het zelf te gaan doen, om dat hij niemand kon vinden. 
Diens vrouw Mary Michielsen heeft hem daarbij in de bediening geassisteerd.
Ze zetten 's morgens een teiltje met heet water klaar en daar gingen die dag 2000 lege kopjes koffie in voor de omwas en 's avonds werd dat teiltje weggekieperd....'.

Harrie Damen: ' In die jaren werkte ik op de expeditie van Heineken waar ik de facturen maakte en de vrachtbrieven controleerde. Op bepaalde dagen in de week bezorgde ik ook nog bier in Den Bosch en de regio, tot in Bruchem en Haaften toe.  Daardoor kende ik de horeca goed en was kind aan huis bij al die kroegbazen.
Van Heineken kreeg ik opdracht iemand te zoeken die de horeca in het Noordbrabants Museum zou kunnen pachten.
Ik kwam bijvoorbeeld ook  Jan Bosmans, maar die zag er geen brood in. De enige die toehapte was Paul Janssen van 't Bosschenaartje, maar op het laatste moment zag hij er van af. 
Toen ik enmaal het kontrakt had getekend kwam Toon de Stip nog op me af en vroeg of hij het kon overnemen. Daar ben ik niet op ingegaan. Maar voor die pacht, die 500 guldens bedroeg, moest ik bij mijn broer, de latere officier van Justitie in Eindhoven, een lening  sluiten.
Dat werk heb ik een half jaar gedaan met nog eens tien dagen verlenging. Ik vond het heerlijk, maar Mary, die in de bediening zat, had het wel gezien.
Mary, die later mijn vrouw zou worden werkte bij Olderaan. Ze was bevriend met  de zus van Sonneborn junior, met wie ik veel omging. Zodoende is zij er ook in gerold. We kenden elkaar al van dansles. Op de Bossche kermis hadden we elkaar voor het eerst ontmoet, maar toen sloeg de vonk nog niet over.'

Vermoedelijk zelefportret vanJoen van Aken.

 
Jeroen Boschhuis
Op 8 oktober 1966 werd het Jeroen Boschhuis in de Hinthamerstraat door Burgemeester  Lambooy geopend.
Daar was hoofdredactuer Jan Oyen en Frans Kuit als stadsfotograaf  bij aanwezig.
Kuit : ' Omdat ik op die dag  jarig was,  vroeg ik na afloop van het officiele gedeelte om bij mij thuis een borrel te komen drinken. Daar heeft Jan Oyen de idee over een expositie gelanceerd met de woorden: 'Zouden we niet eens een Jeroen Bosch tentoonstelling organiseren?'
Jan Oyen was een prima hoofdredacteur, volgens anderen misschien een onaardige vent.  Nou ja, sommige zuiderlingen, die het niet zo nauw met de tijd nemen,  vonden die man naar.

Frans Kuit over de organisatie:' De aanloop voor die expo is al ruim van tevoren begonnen. Gemma van de Griendt heeft 6 jaar met Ton Frenken samen  gewerkt. Twee jaar voor de voorbereiding en 2 jaar voor de organisatie en nog eens twee jaar voor de afwerking. Zij heeft  van A tot Z dat proces  meegemaakt.
De vergaderingen begonnen bij mij thuis aan tafel op Koningsweg 17. Na tien weken verkaste dat comite naar het  gebouw van het  Provinciaal Genootschap in de Bethaniestraat , waar Leo Rozen directeur was. Maar die heeft Frenken  opzij geschoven, omdat er niets uitkwam.
De organsiatie bij het Provinciaal Genootschap was gewoon een amateuristische bende, waarbinnen Rozen als een soort boekhouder fungeerde, iemand waar niets uitkwam.'

Voor de Jeroen Boschtentoonstelling zou later Ton Frenken -medre vanwege de veiligheidsaspecten - specifiek als directeur  worden benoemd.


Officiële opening en bezoek koningin Juliana
Op 16 september 1967 opende kroonprinses Beatrix met prins Claus de grootste Jeroen Boschtentoonstelling ooit gehouden.
Groots en grootste omdat er 25 aan Joen van Aken, zoals Bosch' familienaam was, gerelateerde werken in het oude Noordbrabants Museum waren geëxposeerd.* Dat gebouw, het huidge BAM- zou in onze tijd totaal onacceptabel zijn geweest voor een dergelijke 'wereldtentoonstelling'.
Eisen voor uitleen, bewaking [verzekering] en expositie zijn zodanig verscherpt dat het bijna onmogelijk is geworden om welk kostbaar schilderij dan ook nog over de wereld getransporteerd te krijgen.
Den Bosch probeert het eigen gemis aan werken van Bosch, te compenseren door het bezit van een rijke -eeuwen oude - archivering [bijv. gemeente en de Godshuizen] en een breed opgezet Jeroen Boschcentrum.

* Noot Bazel [1958] en Turijn [1936] Boymans van Beuningen[ najaar 2001] waren de voorgangers van een Jeroen Boschtentoonstelling.

De twee grote organisatoren Ton Frenken en Alfred Olderaan op een bankje naast het - toenmalige -museum. Rondgang van prinses Beatrix en prins Claus met mr. Ton Frenken op de officiële openingsdag. foto's © frans kuit, 16 september 1967.

Sponsoring
Het begrip sponsoring bestond nog niet echt in die dagen. De grote motoren achter deze expositie waren Ton Frenken en Alfred Olderaan. Met veel tact en energie wisten zij hun ambities te onderbouwen. Door bij de ene museumdirecteur te bluffen dat zij toezegging hadden over het ene werk van Bosch, wisten zij bij een ander museum opnieuw een meesterstuk van deze beroemde kunstenaar te verwerven.
Het begrip animator: wat dat betreft moet onderstreept worden dat de toenmalige burgemeester Rob Lambooy een enorme steun voor de initiatiefnemers is geweest. Lambooy kan nu terecht een burgemeester met culturele ambities worden genoemd. Daarover later en elders meer.




Steun ondervonden Frenken en Olderaan ook van de Provincie [commissaris Kortman] en van de PNEM, waarvan toen De Roy van Zuidewijn president-directeur was en zitting nam in het stichtingsbestuur.

De entree was ondergebracht in een speciaal aangebouwde houten loods, die later [1985] de BLOS studio zou huisvesten. Daarin was opgenomen de kaartcontrole en de garderobe.
Dit detail is slechts een van de aanpassingen van een oud gebouw. Dan spreken we nog niet over de verwarming en de veiligheidsaspecten.
Het budget voor deze expositie bedroeg eerst van 100.000 gulden ! En dat ging via 4 [30 december 1966] naar uiteindelijk 7 ton. Daarin was ook nog eens de verbouwing van -wat toen nog Provinciaal Genootschap werd genoemd- vervat.

Bezoek koningin Juliana die begroet wordt door Jan Oyen, hoofdredacteur Brabants Dagblad, achter hem Jacob 'Koos' Slot, penningmeester JB stichting en links Ton Frenken.	Koningin Juliana bekijkt het schilderij Ecce Homo. Achter haar Jan Oyen en op de rug gezien Ton Frenken. foto's frans kuit, 17 november 1967.

Nadat de kroonprinses de expositie had geopend kwamen op 17 november 1967 ook koningin Juliana en prinses Margriet op bezoek.

De expositie trok zeker 275.000, sommigen spreken zelfs van 300.000 bezoekers.
Beroemd werd de file van wachtenden om toegelaten te worden. De keu mensen liep volgens de een tot in de Hinthamerstraat, maar reikte volgens deze foto eerst nog tot aan de Hekellaan.

Een van de wapenfeiten: de meters lange file van wachtenden. foto © frans kuit, 16 september 1967.

Intriges, ruzies en complicaties in voorbereidend comité

Links drs.Joep Naninck en midden drs.Jan Oyen, eind-en resp. hoofdredacteur, van het toenmalige Huisgezin [nu Brabants Dagblad]. Rechts Truus Naninck. Oyen was lid van het algemeen comité en vice-voorzitter van de Stichting Jeroen Bosch. foto © frans kuit, 16 september 1967

Behalve de eerder genoemde personen waren drs. Joep Naninck en drs. Jan Oyen, resp. eind- en hoofdredacteur van Het Huisgezin, de voorloper van het Brabants Dagblad, twee grote ondersteuners van dit initiatief. Het was de tijd waarin de krant gezag had en er van concurrentie in de locale en regoinale media nauwelijks sprake was.
Oyen was bovendien hoofd van de Commissie Publiciteit.
De aanpak daarvan werd ook een heikel onderwerp, niet in het minst door de tegenstellingen binnen de commissie. Doorslaggevend was vaak de rol van de soms onder invloed van drank scheldende en foeterende Jan Oyen, wiens ideeën - eerlijk gezegd - vaak werden miskend.
In de notulen van de vergaderingen worden regelmatig de irritaties over 'een zomaar spontaan praten' en 'scheldpartijen' van Oyen genoemd.
Oyen raakte regelmatig geïrriteerd door de voortvarende aanpak van Ton Frenken en Alfred Olderaan. Mede daardoor werd het budget overschreden. Die emoties leidde op vrijdag 17 maart 1967 tot een escalatie.
Dankzij het tactische optreden van voorzitter De Roy van Zuidewijn 'werden de moeilijkheden opgelost'.

De vele reizen [Ton Frenken en anderen] en de problemen over toezeggingen van musea komen een volgende keer aan bod.
Ook de financiering was een 'heikel' onderwerp. In de aanloop naar de expositie [23 maart 1967] staat dat het Prins Bernhardfonds onder geen voorwaarden subsidie verleent. Later zou dit door diplomatie van commissieleden en tussenkomst van relaties worden rechtgetrokken.

Wordt vervolgd.
<< Minder informatie

Laatste artikelen binnen de categorie Jeroen Boschjaar 1967: