Vaart Jos van der

Printerversie
Gepubliceerd op: 13-10-2008 | Gewijzigd op: 27-01-2009
-Jos van der Vaart bij 80ste verjaardag [feestdiner 4 november 1999 ] *23 juni 1919
-cultuurbehoud achtste kroonjaar   
-Boschboomartikelen [selectie]
-Lezing bij 30 jaar Boschboom [André van den Eerenbeemt]  6 oktober 1998
-zie ook de site van De Boschboom
----------------------------- 
Voordat Jos van der Vaart * 23-7-1919 †19-3-2000] vanaf 1957een zelftstandig architectenbureau had, was hij [vanaf 1953] werkzaam bij de Gemeente.
In de woelige jaren zestig [1968] richtte hij samen met onder meer Louis Aarts de heemkundekring de Boschboom op min of meer uit protest tegen het weinig respectvolle beleid van de gemeente rond monumenten en stadschoon.

Jos van der Vaart [*Den Bosch, 23-7-1919 + 19-3-2000] stond bekend als ondernemend en vindingrijk op historisch gebied. Hij was een persoonlijkheid die zich energiek toonde in zijn doen en laten. Zijn krachtige stem en zijn niet aflatende inzet voor het behoud van de Bossche bouwhistorie waren zijn handelsmerken. Sportief was hij ook! De boodschappen en het postverkeer deed hij per fiets, tegelijk inspecteerde hij de stad. Wekelijks had hij zijn zwemuurtje in Kwekkelstijn, zodat hij te land, per fiets en in het water heel wat kilometers heeft afgelegd..
 
Jos van der Vaart, zoon van de directeur van de manucfaturenhandel Van der Vaart in de Hinthamerstraat, studeerde voor architect. Hij trad na zijn studie in 1953 in dienst bij de gemeente 's-Hertogenbosch, afdeling Stadsontwikkeling. Daar speelde zich in de jaren zestig de tragedie af rondom de demping van de Binnendieze en het slopen van gevelrijen ten behoeve van autowegen. Als reactie daarop heeft Van der Vaart, inmiddels gevestigd met een zelfstandig architectenbureau [1957], de Boschboom opgericht [1968] om op die manier tegen die plannen te kunnen optreden.... en met succes ! 


Van der Vaart werd als architect nimmer door de gemeente gerespecteerd. Pas veel later zou hij erkend worden maar dan als beschermer van het Bossche cultuur-historisch erfgoed.

 
foto © paul kriele, 17 september 1999









.














De architect Jos van de Vaart was niet de persoon om met veel bombarie aan de weg te timmeren. Zowel in zijn beroep als in zijn werk voor de parochie St.Cathrien en de heemkundekring de Boschboom, waarvan hij vanaf de oprichting tot 1993 voorzitter was, verkeerde hij veelal achter de schermen. In 1953 werd hij Technisch Hoofdambtenaar bij de afdeling Stadsontwikkeling. Vier jaar later begon hij een eigen architectenbureau. In zijn geboortestad 's-Hertogenbosch heeft hij beperkt gebouwd; in de Kempen waren het merendeels dorpsscholen die hij ontwierp. In Van Straelenlaan in de Kruiskamp staan enkele bungalows met deels ondergrondse garages. Dat ontwerp leverde kritiek op van de gemeenteambtenaren die vonden dat de constructie in strijd was met de bebouwingsvoorschriften. Op alle punten heeft de architect dat weten te weerleggen.
cultuurbehoud
Behalve ontwerpen voor woningen maakte hij ook de tekeningen voor interne restauraties en verbouwingen van scholen, zoals de mgr. Bluyssenschool en de Pius X school. Van der Vaart ontwijkt merkbaar het onderwerp als hem over zijn bouwplannen wordt gevraagd. Het blijkt dat de Bossche architect in zijn standplaats nauwelijks erkenning heeft gekregen. Van der Vaart: 'Je moet niet uitvlakken dat ik dertig jaar geleden zat te modderen met de Boschboom. De gemeente nam het mij kwalijk dat ik me druk maakte over wat zij juist wilde: Het dempen van de Binnendieze.
Het cultuurbehoud in de stad heeft duidelijk minder voorspoedige tijden gekend. Het was juist in die periode dat de voormalige hoofdambtenaar van Stadsontwikkeling het initiatief nam tot de oprichting van de heemkundekring De Boschboom [1968].

Het werk heeft hem veel energie gekost: maar zijn Pleidooi voor een Integraal Binnenstadsbeleid, afgedrukt in een van de eerste edities van de Boschboom, had zijn effect.  Uiteindelijk zwichtte onder druk van de publiciteit en de politiek het gemeentebestuur in zijn strategie van:'eerst slopen dan bouwen', aldus Van der Vaart die in zijn beroep van architect het effect van zijn inzet voor de stad heeft moeten ondervinden.
Aan die ommekeer hebben anderen hun goede naam overgehouden. Van der Vaart heeft nimmer op de barricaden willen staan. 'Ik ben geen heemschutter. In mijn optie moet je kunnen groeien en ademhalen, ' zei hij vorig jaar bij gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag juli 1999. 'Ik was rekening houdend met uiteenlopende aspecten, vòòr een continu groeiproces. Daar heb ik reclame voor gemaakt. Maar de gemeenteambtenaren vonden dat niet prettig.'

Door de week was de Boschboom zijn levenswerk, zondags en bij speciale gelegenheden kon je hem treffen in 'zijn Sinte Cathrienkerk'. Van der Vaart was er secretaris van de pastorale contactgroep. Terugblikkend op dat leven van besturen, ontwerpen, organiseren en schrijven, vertelde hij najaar 1999: 'Ik heb geen functies geambieerd, zelfs voor de Boschboom hebben ze me moeten vragen. Ik ben heel zuinig geweest op mijn energie. Als voorzitter van een vereniging moet je er hard aan trekken. Daarom heb ik functies bij andere verenigingen afgehouden.'

Jos van der Vaart kritisch en hulpvaardig  bgv 80ste verjaardag
[nav interview]

Architect Jos van der Vaart woont aan de rand van Het Bossche Broek. Voor die plek, ter hoogte van het Voldersstraatje was in de jaren 60 een plan om huizen te bouwen. Zelfs op zijn eigen stekje aan de Zuidwal was als eerste een patronaatsgebouw van de St.Jan en vervolgens een garage van Nefkens gepland. Maar de bouw van het Provinciehuis hield die plannen tegen. Het provinciehuis, dat eerst De Kuil, nu parkeergarage Wolvenhoek, zou vullen, week uit naar de Zuidwal. Maar ook voor die plek rezen bezwaren vanwege de verstoring door een torenflat van het stadssilhouet, met name van de Sint Jan.
Toen de Provincie uitweek naar Zuid en Van der Vaart daar notie van nam, diende hij als eerste een nieuw bouwplan in voor dit plekje.    de voorzitter   In het gesprek komt het werk van de toenmalige jonge architect nauwelijks aan de orde. Van der Vaart ontwijkt het onderwerp als hij over zijn plannen wordt bevraagd. Het blijkt dat de Bossche architect in zijn geboorteplaats Den Bosch nauwelijks erkenning heeft gekregen. De ambtenaren van de jaren zestig/zeventig zeiden: Je moet Van der Vaart niet nemen. Het ziet er naar uit dat zij daarmee een ondernemende burger hebben willen dwarsbomen.  ‘Je moet niet uitvlakken dat ik dertig jaar geleden zat te modderen met de Boschboom. De gemeente nam het mij kwalijk dat ik me druk maakte over wat zij juist wilde: Het dempen van de Binnendieze.’

Het tij is gekeerd.
Uit de kortzichtige stedenbouwkundige politiek van de jaren zestig is de Boschboom voortgekomen. Onder druk van de publiciteit en de politiek zwichtte het gemeentebestuur in zijn strategie van: ‘eerst slopen dan bouwen’. Aan die ommekeer hebben de architect Jan van der Eerden en de advocaat mr. Hein Bergé een grote bijdrage geleverd.
Voor hun inzet die vervolgens werd gestructureerd in een politieke partij Beter Bestuur zijn ze pas velen jaren later geëerd. Maar achter de schermen speelde de - ook meer wetenschappelijk getinte - acties van de Heemkundekring De Boschboom. De lezingen en voordrachten van gerenommeerde sociaal-geografen werden in de Boschboom bladeren vastgelegd. Van der Vaart heeft als regelneef en als redacteur ook daarin een groot aandeel gehad.  

Ook al was er een gemeenschappelijk doel, Van der Vaart heeft nimmer met Bergé en Van der Eerden op de barricaden gestaan. ‘Ik ben geen heemschutter. In mijn optie moet je kunnen groeien en ademhalen, ‘ zegt de tachtigjarige en verwijst naar het eerste blad van De Boschboom waarin  het pleidooi is afgedrukt voor een Integraal Binnenstadsbeleid. 
‘Rekening houden met uiteenlopende aspecten was ik vóór een continu groeiproces. Daar heb ik reclame voor gemaakt Maar de gemeenteambtenaren vonden dat niet prettig.’  de architect   Van de Vaart heeft dan in Den Bosch weinig, maar in de Kempen veel dorpsscholen gebouwd. In zijn stad staan achterin de Kruiskamp [Van Straelenlaan] enige bungalows met deels ondergrondse garages. Dat ontwerp leverde ook kritiek op van de gemeenteambtenaren die vonden dat de constructie in strijd was met de bebouwingsvoorschriften.

Op alle punten heeft de architect dat weten te weerleggen.   Behalve het ontwerpen van bungalows heeft hij ook aan restauraties en verbouwingen van scholen meegewerkt [mgr.Bluyssenschool en Pius X school]. 

Zijn wilde haren is de statige grijsaard inmiddels kwijt geraakt. Ook in zijn jongere jaren heeft hij nooit bestuursfuncties of bijbanen willen aannemen. Hij was wel jaren achtereen beschikbaar voor de liturgische vieringen in de St. Cathrien, met name als secretaris van de pastorale contactgroep. ’Ik heb geen functies geambieerd, zelfs voor de Boschboom hebben ze me moeten vragen. Ik ben heel zuinig geweest op mijn energie,’ zegt het voormalig bestuurslid van De Boschboom [1968-1993]. ‘Als voorzitter van een vereniging moet je er hard aan trekken. Daarom heb ik functies bij andere verenigingen afgehouden.’ 
beperkt circuit   Een man wiens leven zich afspeelde in de Bossche binnenstad kent er mens en steen. Maar nu is hij het circuit ontgroeid. ‘Vroeger zag je in het centrum met 20.000 inwoners elke zondag elkaar. Je wist wie wie was en waar hij/zij bij hoorde,’ zegt de praktiserend katholiek. De kring van bekenden lijkt kleiner te worden. ‘Momenteel herken ik niet eens de jongeren meer. Alleen de postbode en de kassières van Allbert Heijn ken ik nog bij wijze van spreken nog.’  
Zijn antwoord op het ‘tachtigersgevoel’ luidt veelbetekenend: ‘De eerste 80 gaat wel... .‘ Naar de honderd kijkt hij niet echt uit, ‘....tenzij ik gezond blijf en niet afhankelijk hoef te zijn van anderen. ‘Ik wil altijd graag mensen blijven helpen. Dat geeft de zin aan het leven.
Achtste kroonjaar Het tijdperk 1969-1999 omvat een overbrugging van een vijfde naar een achtste kroonjaar. Dat moment werd een verlaat hoogtepunt toen hij temidden van de leden van de Boschboom in de sociëteit Amicitia /De Zwarte Arend werd gef'êteerd. Door zijn bijdrage aan het wel en wee van de parochie St.Cathrien ontving Jos van der Vaart op 3 november 1999 de pauselijke onderscheiding Pro Ecclesia et Pontifice. Met name werd zijn inzet voor de liturgische vieringen genoemd. Het was een uniek moment. Het toonde Van de Vaart nu eens als middelpunt van een feestavond die door emoties en verbazing overmand naar woorden zocht om zijn dank te uiten.
Voor uitvoerig verslag van deze feestavond zie Jos van der Vaart 80 jaar
Eerder ontving de vechter voor het behoud van de Bossche identiteit de Albert Swaneprijs [1992] en de stadspanning van de gemeente 's-Hertogenbosch [1993]. Zijn antwoord op het 'tachtigersgevoel' luidde veelbetekenend: 'De eerste 80 gaat wel... .' Naar de honderd keek hij niet echt uit, '....tenzij ik gezond blijf en niet afhankelijk hoef te zijn van anderen. Ik wil altijd graag mensen blijven helpen. Dat geeft de zin aan het leven.'  
Jos van der Vaart werd na een uitvaartdienst in de St.Cathrien op donderdag 23 maart 2000 in besloten kring gecremeerd. Meer over het voormalige woonhuis van Jos van der Vaart klik op Zuidwal. 

 Feestelijk diner bij 80 jaar Jos van der Vaart 
Feestelijk diner [woensdag 4 november 1999] in sociëteit Amicitia/De Zwarte Arend. rond de tachtigste verjaardag van Jos van der Vaart *’s-Hertogenbosch 23 juni 1919. [Aantal van 50 gasten. Van het bestuur ontbreekt Jet van Oostveen -Chappin].
Jos van der Vaart
foto © paul kriele, september 1999.
 

Een herfststemmig diner, aldus voorzitter Frans van Gaal met traditionele elementen Dat past wel bij de Boschboom Maar het is een Amerikaanse fuif , ofwel de gasten moeten zelf het diner betalen. [40 gulden exkl,.drank.]  


Menu - champignon soep hertenragout in frut/uien saus, met peertje, puree en zuurkool. toetje ijs, room ijstaartje en chocolademousse koffie



Vervolg lezing Frans van Gaal Frans van Gaal, die gewoontegetrouw in zijn toespraak refereert naar een historisch moment in de geschiedenis, legde nu de koppeling naar 1919 het geboortejaar van JvdV. In 1919 was een jaar was heel gesetteld Nederland zo bang voor de ontwikkelingen in Duitsland en Rusland dat ze veel concessies deden aan de socialistische -vak-beweging . 
In Den Bosch zijn twee verenigingen, te weten: De Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch en de Boschboom. De een is groter, maar de andere is deftiger [ FvG zegt het bekakt]. Daarom koos de Boschboom vanavond voor deze sociëteit. 
Van Gaal maakt bekend dat de Boschboom voortaan de soos als honk voor haar bijeenkomsten en lezingen  kiest.

Tot slot kondigt spreker de toespraken aan van de nestor van de Boschboom André van den Eerenbeemt en vervolgens  Jan Peijnenburg.

André van den Eerenbeemt:  'Ik ben het oudste -actieve- bestuurslid. Ik ken Jos al mijn hele leven, voorzover ik dat tenminste bewust heb meegemaakt .JvdV is een knappe, gezonde, vitale tachtiger, zo geleerd dat ie 80 mag worden.  Met belangstelling zat ik als kind in een hoek van de kamer waar de hoge heren bijeenkwamen en discussieerden over allerlei onderwerpen. Mijnheer [Jos] van der Vaart was toen een van hen. Ik had nimmer kunnen voorspellen dat ik met die heren zou verkeren. Toen ik bij de Boschboom kwam had ik dan ook moeite om Jos te zeggen. Toen werd ik er ook nog secretaris ! Dat had ik zeker nooit kunnen vermoeden dat ik ooit in het [met voorname heren] bestuur gekozen zou worden. 
Hier heb ik een cadeau [zelf gekocht] dat vele aspecten bevat, immers JvdV heeft vele interessen. Ze zijn gebonden in dit boek cultuur religie, trouw [Fransicus van Assisië]. Trouw is ook zeker Jos. Het boek geeft de velden aan van Jos’ belangstelling. Jan Peijnenburg die pastoor dr.Bernard Speekenbrink verontschuldigt, omdat die hier had moeten staan’. 'Ik ben vanaf 1970 archivaris van het bisdom en vanaf 1970 ook bij de Boschboom, vanaf 1982 in het bestuur van de Boschboom als vice-voorzitter.’Voorzitter zou ik nooit willen zijn.'Jos heeft te maken met Fransicus maar ook met de kerk in meerdere facetten .
Een van die aspecten is de ‘Cathrinakerk’, ‘Jouw kerk’. Namens Bernard Speekenbrink [ziek te bed] noemt JP Van der Vaarts inzet: voor behoud en restauratie van de kerk en als secretaris van de pastorale contactgroep Hij heeft door zijn inzet de Cathrina weer levend geheel gemaakt. Ik kan je meedelen dat ik hier sta namens Rome dat de paus de orde van Pro Ecclessiae et Pontifice [hij krijgt een ’nieuwe fietspomp’, aldus oud-bestuurslid Boschboom en buurvrouw aan tafel mevrouw Vos] mag uitreiken namens pastoor Speekenbrink.  
‘Het is de eerste keer dat ik zo iets mag doen’ en JP maakt de enveloppe open. En maakt met moeite het rode doosje open De keten groot geel/wit lint wordt door Ans van den Bersselaar bij haar man omgehangen.Jos van de Vaart, overrompeld in een beetje hakkelende toespraak: ‘Dank Jan, voor jouw relatie met Rome.’ en dankt tevens alle aanwezigen die ‘in zo’n grote getale zijn opgekomen 
Opmerking van Gerard Valk over torens [die hoger bleken doordat boeren de extra kosten hadden gefinancierd [o.a. Helden Panningen] over kerkenbouw etc. Restauratie stadhuis Den Bosch waar alle zuilen [van de RAADSKELDER ]zijn gesloopt vanwege de Bergheimer [?] zandsteen [te poreus en nieuwe voor in de plaats zijn gekomen Piet van Dinthen [is ernstig ziek is opgenomen in Voorburg] was voor de sloop.Gerard was tegen. Maar na besluit door gemeente wilde hij er per se eentje bewaren Had als voorstel om er een in de hal van het stadhuis ten toon te stellen. Die ene zuil zette hij in zijn tuin maar moest hem afgeven [in opdracht van ir.Cees van Aalst die zich tot hoofdarchitect van de restauratie promoveerde [op bord kwam ineens Dienst gemeentewerken te staan...] en Valk werd aangekondigd als ‘medewerker’ .Maar ik ben verder toch goed bevriend met Van Aalst... De zuil in de tuin bleek echter toch aan verwering onderhevig dus die had het daar niet gehaald.  © paul kriele, 4 november 1999.



Terug naar boven