De rampen en branden van de eeuw[-en]

Printerversie

Gepubliceerd op: 03-11-2008 | Gewijzigd op: 03-11-2008
Na koninklijke hoogtepunten waren er ook vuurvolle dieptepunten in de afgelopen 99 jaar.

't is brand 't is brand, 't is brand op het Hinthamerend gewist
en de gekken die hebben het uitgepist....

In de eerste eeuwen teisterden al branden de stad. Dat kwam vooral door het open vuur[gebruik] en de in hout opgetrokken panden.
-De brand van 14 juni 1400 die vanaf de Verwersstraat naar de Markt liep, verwoestte 36 houten huizen.
-Op 30 april 1419 was er opnieuw een brand, die ditmaal begon op het Hinthamereind. Ook hier bereikte het vuur pand voor pand de Markt. Er kwamen 112 mensen bij om.
-In 13 juni 1463 ontstaat in het huis De Grote Ketel in de Verwersstraat op de hoek met de Waterstraat een brand die zich verspreid naar Achter het Stadhuis en omliggende straten.
-Op 25 juli 1584 staat de brand in de St.Jan te boek die de middentoren vernielde.
-In de nacht van 14 op 15 januari 1865 is een brand ontstaan in het huis van de spiegelfabrikant Borzo. De schade aan het gebouw beloopt 6.700 en aan het roerend goed 8.000 gulden.

negentiende eeuw
In 1903 is er een grote brand in de Orthenstraat in het pand van Nijnatten naast de Korenbeurs, ook in dat jaar brandden de stallen van de artillerie op de Parade af.
In het jaar 1908 staan vier branden geregistreerd: op 28 januari een uitslaande brand in de Verwersstraat, op 26 april aan Achter de Tolbrug, op 27 juli Hinthamerstraat en op 27 oktober een brand in en pand op de Westwal. In de nacht van 22 op 23 januari 1915 brandt het dank van de Mortelkazerne helemaal af en zal pas in 1994 met twee woonlagen opnieuw worden teruggebracht.

Vroom & Dreesmann 21 december 1938
Het Noordbrabantsch Dagblad/Het Huisgezin bracht op 22 december 1938 een reportage over de brand. De foto's van deze brand bevinden zich in het Stadsarchief.
Kort voor Kerst 1938 =21 december= voltrekt zich de beruchte brand van Magazijn de Zon, ofwel het meubelwarenhuis van Vroom& Dreesmann op de hoek Pensmarkt/Minderbroedersstraat. Door de vorst bevriest het bluswater. Dat geeft op zijn beurt bijzondere en fotogenieke taferelen.

De fotoreportage uit het Noordbrabants dagblad/Huisgezin van 23 december 1938.

Bronnen: Kroniek van 's-Hertogenbosch, Ach Lieve Tijd, gemeente verslagen, Ge kunt me nog meer vertelle....
Deel II, de oorlogsjaren en de jaren 50/60
Kat alarmeert

Een huis in de St.Jorisstraat achter de nummers 12-14, gebouwd boven de Binnendieze, stort op 1 januari 1939 in. © kopie krant, paul kriele, 17 december 1999.

Deel I . Uit de oorlog zijn  minder bekende , maar wel spectaculaire, feiten te melden:
=In oktober 1944, bij het binnentrekken van de geallieerden, steken de vluchtende Duitse troepen op 5 september de Veemarkt, door hen gebruikt als opslag voor materieel, in brand. Daarbij vielen naast een veehal en restaurant, ook 70 wagens ten prooi aan de vlammen.
=Een maand later -22 november- kwam door een munitieontploffing en brand in de Willem-I kazerne vijf militairen om.
=Bij het overgieten van 3000 liter benzine in de garage van Lathouwers [St.Jorisstraat] ontstond toen een auto daar startte na een explosie 'de grootste brand ' uit die jaren, waarbij 10.000 liter benzine in vlam vatte. Ook raakte 48 auto's en 25 motoren in brand. Zelfs de korpsen van Breda en Eindhoven kwamen assistentie verlenen. Het bluswater moest, door een winters droge Binnendieze, uit de stadsgracht gepompt worden.
=Eenzelfde kaliber brand gebeurde op 29 juni 1947 wederom in de Veemarkt. Daar was spectaculair genoeg een Bondsdagbijeenkomst van spoor-en tramwezen aan de gang toen. Eerst werd met een autospuit en motorspuitwagen de brand geblust, maar wederom moesten de korpsen van Tilburg, Breda en Eindhoven te hulp worden geroepen. De 6000 aanwezigen, onder wie bisschop Mutsaerts, burgemeester Hein Loeff en commissaris Jan de Quaij, konden zonder dat er paniek uitbrak veilig ontkomen.
=Hotel Central stond op 18 september 1948 in brand. Zes hotelgasten hingen al uit de ramen toen de brandweer arriveerde. Er bevonden zich 65 gasten in het hotel, waarvan 59 via brandladders wisten te ontkomen. De brand gaf de Bossche septemberkermis een fee'erieke dimensie...

II. de jaren rond 50
=De houtopslag van Van Swaay-Gips, die op 22 april 1953 lichtelijk in brand raakt, kreeg een herhaling op 8 juni 1959 toen een sterke rookontwikkeling velen naar de Engelenseweg trok. Opnieuw trokken honderden nieuwsgierigen op 26 augustus 1955 richting Engelenseweg, toen naast de Shell benzinetankers een opslag met gecreosoteerd hout in vlammen stond. De korpsen van Vught, Tilburg en Vlijmen assisteerden de Bosschenaren omdat de omvangrijke brand kon overslaan naar de brandgevaarlijke tankers.
=En houtveredelingsbedrijf Van Swaay was op 5 augustus 1967 weer in het nieuws toen wederom de houtopslag in brand raakte.
=Lamers & Indemans [Interpharm] aan het Kruisbroedershof heeft in 1948- twee maal- en nog eens op 8 maart 1954, maar toen aan de Parallelweg, een beroep op de brandweer moeten doen, toen licht ontvlambare en ontplofbare stoffen veel rook deed ontwikkelen. Op 1 april 1978 vatte- ook weer bij Interpharm- trichlooretyleen vlam.
=Op een zomeravond 21 mei 1960 werd een gevaarlijke brand bij Murkoster aan de Buitenhaven door de voltallige beroeps-en vrijwillige Bossche brandweer met 24 stralen bestreden. Springende weckflessen en de hitte weerhield hen ervan naderbij te komen.
=Op 11 februari 1965 verliest het Concertgebouw [1885] door een gasontploffing zijn voorgevel. Bij het ontsteken van de verlichting voor de avondvoorstelling vatte het gas vlam dat ontsnapte toen -eerder- voor het gebouw een bulldozer de gasleiding kapot had getrokken.
=Een Heinekenloods met springende bierflesjes was het spektakel dat de Bossche brandweer, geassisteerd door drie korpsen vrijwilligers, op 13 april 1966 pas na anderhalf uur in bedwang konden krijgen. Na 'Brand meester ' bleek dat een loods met 60.000 bierkisten en anderhalf miljoen flesjes waren vernield. Op 18 november 1966 is het hoofdkantoor van de Boerenleenbank in de Van Tuldenstraat verwoest. De oostgevel van de Lucaskerk stortte op zaterdag 13 januari 1968 in van de twee gewonden overleed later een jongetje van 12 jaar. De 30 kabouters die in de kerk waren, ontkwamen aan het neerstortende puin.

Deel III: recente tijd
cafébranden
Bar dancing Astoria [18-8-1970] op de Brede Haven 116, De Roode Leeuw [9-2-1972], het zelf in brand gestoken café Palermo aan de Maastrichtseweg op1 juni 1977, Café Lohengrin Zuiderpassage op 19 maart 1978, Turks café Kruisstraat 1 maart 1978, Café Eldorado aan de Graafseweg op 20 oktober 1978 Café De Ambassadeur Jan Heinsstraat Zuid-Willemsvaart.
Met veel zwarte rook- vanwege de teer- ging op 28 maart 1973 de brand in het WA-ziekenhuis gepaard toen een keteloververhit raakte en het teer wegliep.De behangloods van Louis Neefs en de naast liggende stal van de gebrs De Bekker in Empel raakten verloren bij een brand in de vroege morgen van 13 juni 1974
schoolbranden
In de jaren zeventig had de stad- met name in de schoolvakanties- veel te lijden van jeugdvandalisme. Jeugdcentrum de Hamslag ging door een brand op 8 april 1973 verloren. De schoolbarakken aan de Weidonklaan op 3 november 1975 brandden geheel af. Het drukst door de brandweer bezocht waren de noodlokalen van de Hambakenschool in 1976 en ook weer op 15 april 1978.
Houtbewerkings en machinehandel van Van Raay op 20 januari 1979. Schoenmakers aan het Werfpad, ook een grote brand, die met veel zwarte rook gepaard ging, wat nogal wat publiek trok. Bij CW -Autolease brak in 1990 een grote brand uit ,schade 10 miljoen gulden.
Het pand van Stichting de Ruggesteun op het Brugplein raakte in augustus 1991 in brand waardoor de bovenverdieping verloren ging. In de nacht van 26 op 27 januari 1992 stond de lijmfabriek van Simson aan de Paralleweg in lichter laaie. Een groot deel van de gebouwen werden verwoest en ook de aangrenzende Kunstakademie liep water- en roetschade op. Een korte brand teisterde Smeets/BSI aan de Paralleweg Offset op 27 juli 1992.
De BBA-loods met dertig autobussen werd in januari 1993 door een man aangestoken. De schade beliep in de miljoenen.
1994 was een jaar met het minst aantal branden [berekend op schade]. De Nutschool in de Rompert, de Rudolf Steinerschool in de Waalstraat en de Eenhoorn in de Ploossche Hof hebben met brand te kampen gehad. In totaal beliep de schade ruim acht miljoen tegen 1993 30 miljoen schade.

Bronnen: Kroniek van 's-Hertogenbosch, Ach Lieve Tijd, 35 jaar Paraat '92, kroniek van de Bossche brandweer 1943-1979 / Archief Bastion Oranje met Jaaroverzichten.  Periodieke informatie brandweer Den Bosch.



Terug naar boven