De Gruyterexpo/afdeling in Brabants Museum

Gepubliceerd op: 29-07-2004 | Gewijzigd op: 21-03-2010
Deze pagina geeft een kort indruk van de expositie die van oktober 2000 tot februari 2001 in het Noordbrabants Museum werd gehouden.
Ook bijgaand een verslag van de opening op 29 september 2000.
Op deze pagina: De Gruyterafdeling geopend    29 juli 2004
De Gruyters expositie in Museum   september 2000 tot februari 2001
-------------
De Gruyter-afdeling geopend   29 juli 2004.
Het Noordbrabants Museum heeft deze maand [juli 2004] een afdeling kunst, industrie en de geschiedenis over Brabant [19e en 20ste eeuw] geopend. In zalen van de oude vleugel zijn collecties opgenomen van onder meer Philips, De Gruyter en kunstvoorwerpen uit de tijd van het Provinciaal Genootschap. Tevens worden oude bedrijfspresentaties vertoond.
Bij De Gruyter gaat het om nostalgie over de sloop van de fabrieken in de Orthenstraat, het Snoepje van de Week, tegeltableaus en de koffiepromotie.
Ook de Philipshistorie met radio’s, lampen, scheerapparaten en de eerste radio geeft –compact- een tijdsbeeld weer. Het Provinciaal Genootschap –voorloper-van het NbM- ontstond uit initiatieven van kunst collectionneurs onder wie Karel Azijnman. Van hen en van onder meer het Tilburgs Textielmuseum en het Museum voor Religieuze Kunst zijn schilderijen, archeologische vondsten en munten bijeengebracht.


Fotovitrine met diverse DG-artikelen. foto's © gerard monté, 30 augustus 29 juli 2004.	De eeuwigdurende koffieschenker en een koffiebonensilo. De bonen werd vers in de winkel gemaald. Dat was ook een verkooppromotie.

In de winkels van De Gruyter was aanvankelijk de hoofdkleur van de lambrisering, de schappen voor bijv. granen, meel en zuidvruchten en de vitrines blauw al of niet met met koperen biezen afgezet.


Links wederom de koffievitrine en rechts ernaast het Snoepje van de Week dat op de rechter foto en detail staat afgebeeld. foto's © paul kriele, 29 juli 2004.	Bouwplaten voor steden en [houten] autopakketten] behoorden aanvankelijk tot de De Gruyters cadeauartikelen. Zo was er een maquette van de Bossche markt.

De expositie in de bovenzalen van het Museum [voormalig gouvernementspaleis] is tamelijk compact. Het toont de geijkte De Gruyteraspecten: koffie, tableaus, winkelinterieurs, de fabrieken [Orthenstraat] en de artikelen van deze Bossche levensmiddelengigant.
Aardig en tijdsbepalend zijn de geluids- en filmbeelden.

Bezoeken aan De Gruyterexpo in museum 16 october 2000.
De vorige week zijn opnieuw reünisten van De Gruyter door het museum ontvangen. De groep kreeg een uiteenzetting over de opzet van de expositie door Charles de Mooij, conservator van het NbM en daarna een rondleiding door de expozalen in de nieuwbouwvleugel.
Op maandag 16 oktober hebben 92 DG-telgen de expositie in het Noordbrabants Museum bezocht. Die dag was een reünie georganiseerd met nazaten van Jacques en Lambert de Gruijter. Op het programma stond een bezoek aan de tentoonstelling 'De Gruijter, geschiedenis van een kruideniersimperium'.
Het dagje Den Bosch de moederstad van de De Gruijters was mede georgansieerd met de directie van het museum. Het programma die dag werd afgesloten met een buffet aangeboden in de bloemenzalen van het voormalige Gouvernementspaleis.
Met deze reünie had de familie onbewust een aandeel in het recordbezoekersaantal van 30.000 dat afgelopen weekeind [29-30 oktober] werd gehaald.

De Gruyter expositie in NbM van september 2000/februari 2001

Het affiche van de DG-expositie.Tegelijk met de expositie is een boek verschenen dat in het kort de geschiedenis vertelt van het kruideniersimperium en waarbij tal van illustraties zijn opgenomen.
© foto gerard monté, 29-9-2000.

Deze pagina bevat een verslag van de opening van de DG-expositie in het Noordbrabants Museum op 29 september 2000.
Sprekers waren die middag: directrice Margriet van Boven, conservator Charles de Mooij en voorzitter van de Stichting Paul de Gruijter mr.Cas de Quaij. Deze stichting is een van de sponsors van boek en expositie.
De tableaus Lent en Welvaart, zoals ze in het museum hangen.


Lente [l] afkomstig uit Rotterdam, de producent is de Goudse Plateelfabriek Zuid-Holland. Lente is in eigendom van het Nederlands Tegelmuseum in Otterloo.	Rechts 'Welvaart', afkomstig uit Den Haag, winkel West Einde, het is in bezit bij mevrouw M. Gémessy en gedateerd 1916. © foto's gerard monté, 29 oktober 2000.

Officiële opening:
Op 29 september 2000 werd officieel de tentoonstelling ‘De geschiedenis van een kruideniersimperium geopend.Voor die titel heeft het Noordbrabants Museum gekozen door de grote [geografische] uitstraling van de oorspronkelijke Bossche koffie-en theeproducent, die niet alleen landelijk, maar ook internationaal uitgroeide.Bezoekersrecord in eerste weekeind/maand:
De tentoonstelling in de nieuwe vleugel van het NbM heeft in het weekeind van de opening [30 september en 1 october 2000] bijna 2000 bezoekers getrokken. Dat is volgens conservator Charles de Mooij een ongeëveneaard succes. Zaterdag-, en zondagmorgen stond er al een rij voor de hoofdingang.

In de eerste maand registreerde de kassa 25.000 bezoekers.
Conservator en samensteller van de tentoonstelling dr. Charles de Mooij sprak zijn waardering uit over de vele bijdragen die -vooral-particulieren het museum aanboden. In een geestige speach sprak hij over de vele DG-verhalen waarvan hij er al enkelen had aanhoord. De Mooij vertelde een anekdote van een kleinkind die recent, na het eten van De Gruyters roompudding, haar oma toe fluisterde dat ze zelden zulke lekkere pudding had gegeten. Niet wetende dat oma een 35 jaar oud pakje De Gruyters pudding had bewaard en opgediend.

Boekhandel Heinen in de Kerkstraat haakt in op de DG-rage die er momenteel in Den Bosch heerst. Voorafgaand aan de opening van de DG-expo in het NbM installeerde Erwin Versantvoort een etalage met als thema 'De Gruyter'. Daarbij refererend aan de boeken van Paul Kriele en dr. Kees van den Oord over deze Bossche kruidenier.

© foto gerard monté, 30 september 2000.

‘Vele sterke verhalen doen over De Gruyter de ronde’, aldus De Mooij hierop voortbordurend. ‘Als u door de zalen van het museum loopt zult u ze vanzelf wel kunnen horen...’ .
Directrice Margriet van Boven refereerde in haar openingsrede vooral naar de Paul de Gruyterstichting, die deze evenals zovele voorgaande tentoonstellingen gesponsored heeft.

Voorzitter van de Paul de Gruijterstichting, mr.Cas de Quaij, bood directrice van het Nbm, Margriet van Boven, het eerste exemplaar aan van het boek 'Geschiedenis van een kruideniersimperium'.

© foto gerard monté, 29 september 2000.

Daarna sprak mr. Cas de Quaij, oud bestuurslid van de bankiers F. van Lanschot, tevens voorzitter van de Paul de Gruijterstichting waarmee het NbM een hechte band heeft. Die band is gegroeid uit ontmoetingen tussen directrice Margriet van Boven met De Gruijter, ook dankzij enkele legaten [drieluik en een schilderij] is er een bijzondere band ontstaan. Later heeft de stichting Paul de Gruijter vaak tentoonstellingen in het museum ondersteund.
Meçenas Paul de Gruijter
Paul de Gruijter, een weldoener die de meçenas uit die jaren kan worden genoemd, werkte graag in stilte', aldus mr.Cas de Quaij. ‘Zo wil ook de naar hem genoemde stichting dat doen. Maar de tentoonstelling over dit specifiek familiebedrijf is aanleiding eens iets meer over de stichting te vertellen.Paul de Gruijter was tijdens zijn leven betrokken bij het sociaal/maatschappelijk leven in ‘s-Hertogenbosch. Hij heeft hij ons een stuk erfgoed nagelaten dat wij als stichting beheren. De Gruyter was volgens de maatstaven van de jaren vijftig/zestig een gezond en sociaal bedrijf, niet volmaakt, maar voor velen weldadig. De familie De Gruijter wist voor anderen een win-winsituatie te creëren.De Quaij: ‘In deze samenleving is er naast een weldadige overheid een grote behoefte aan een weldoener, om sociale noden te verlichten.
Paul de Gruijter zou er versteld van staan hoeveel families er in deze 'Gouden Eeuw' bestaan die een vermogen creëerde. Daarom besluit ik met de leuze:én betere waar, én tien procent , nouveau riche fait votre jeu.’Na het draaien van de promotiefilm ‘Gerritje in BeWa-land’[Betere Waar-land] uit de jaren vijftig bezichtigden de genodigden de expositie.Volgens
Margriet van Boven die aan Cas de Quaij het eerste exemplaar van het boek 'De geschiedenis van een kruideniersimperium' van dr. Kees van den Oord aanbood, spant dit project in de relatie met de Paul de Gruijterstichting, de kroon. Zowel door de omvang van de ondersteuning als door de intensiteit die met de stichting is opgebouwd.


Op bovenstande foto's twee tableaus hangend op de expo in het NbM. De afbeeldingen over de vier jaargetijden en/of oogst-en zaaitafarelen zijn vermaard. Ook het handelsaspect van de firma, die vermaard was om zijn koffie, thee en chocola, gold als thema op de kleurrijke afbeeldingen.	Het bovenstaande tableau -de kameeldrijvers- is gedateerd 1910-1920. Het linker tableau is afkomstig uit Oud-Beijerland en in bruikleen afgestaan door Van Sabbe Kunst en Antiquiteiten. © foto's gerard monté, 29-9-2000.

De zalen van de nieuwbouwvleugel zijn opgesteld een directiekamer waar aan de muur behalve een kruisbeeld ook de portretten hangen van de toenmalige bewindvoerders. In de realistische opstelling is een bureau en de brueaustoel opgenomen. In de vitrine ligt onder andere de eerste steen van 28-8-1904, gelegd door Lodewijk en neef Lo de Gruijter. Op die datum startte de bouw van de eerste graanopslag c.q. maalderij en grutterij aan de Smalle Haven. Vanaf die strategiosche aanvoer-en afvoerlokatie expandeerde het bedrijf vanaf 1905 tot aan de Orthenstraat waar ook het hoofdkantoor werd gevestigd.

In een nagemaakte DG-winkel hangen ook de bekende tableaus. Deze zijn afkomstig uit een winkel in Enschede en stonden klaar om op de schroothoop gegooid te worden.

© foto gerard monté, 29-9-2000.

In 1905 startte De Gruyter op de Smalle Haven met de productie van afgewerkte granen, zaden en meelproducten.
Voor de bouw van de fabrieken [17 eenheden] zijn tal van panden tegen de grond gegaan, niet altijd zonder slag of stoot. Gezien de inham in de Orthenstraat heefrt bakkerij Jordens lange tijd stand gehouden.
Ook werd in de beginjaren -tijdens de bouw van de theefabriek in het Bokhovenstraatje-door een eenvoudige Bossche burger een schadeclaim ingediend omdat zijn pandje begon te verzakken.

Zo zullen velen zich nog De Gruyter en vooral zijn bezorging herinneren. Op de achtergrond 'het gele monster' zoals fabriek en kantoren in de Orthenstraat werden genoemd.

© foto gerard monté, 29 september 2000.

Via de op de balie opgestelde telefoons kan men opnamen beluisteren met Lauri en Lodewijk de Gruijter en de anecdoten vernemen verteld door pr-functionaris Hans Entken.

Een kijkje in het directiekantoor, dat gelegen was op de 'blauwe gang' in de Orthenstraat. Daar ziet men ook de portrettengalerij waar enkele generaties DG zijn afgebeeld: Piet, Louis, Lambert en Jacques de Gruijter [vlnr].
Vooraan zijn enkele bezoekers telefonisch 'in gesprek' met Lodewijk de Gruijter.
-© foto's gerard monté, 29-9-2000.

Geluidsopnamen zijn er overigens ook in de bovenzaal te horen waar veel aandacht is besteed aan het Snoepje van de Week en de DG-artikelen.

De expositie is riant ingericht. Bij binnenkomst overvalt je een gevoel van indrukwekkend. In de zalen van de nieuwbouw zijn de uiteenlopende facetten van het voormalige De Gruyterconcern belicht. Er is gebruik gemaakt van digitale- en videopnamen.


Vitrine met allerlei DG-relicten, zoals Snoepjes van de Week, toffees, repen chocola en DG-artikelen. © foto gerard monté, 29 september 2000.	Fragment uit de vele liedboekjes die De Gruyter samenstelde, behorend bij het wekelijkse 'Snoepje van de Week'.

De expositie over De Gruyter in het Noordbrabants Museum duurt nog tot 4 januari 2001. Daarna wordt hij tijdelijk opgeruimd om in 2003 weer terug te keren als onderdeel van de Bossche én Brabantse geschiedenis ondergebracht in de gebouwen aan de Waterstraat.

In de benedenzaal, waar diverse DG-attributen staan opgesteld, zoals een pak lucifers en manshoge reclamezuilen, nam fotograaf Gerard Monté tussendoor dit kiekje.

© paul kriele, 29 september 2000.

Terug naar boven