de Van Balkoms als beiaardier

Gepubliceerd op: 17-05-2004 | Gewijzigd op: 16-01-2015
85 jaar de Van Balkoms als beiaardier
Deze pagina belicht vooral de vier generaties Van Balkom.
Voor specifiek de beiaard klik op beiaard

Uitvaart Sjef van Balkom 17 mei 2004.
Sjef van Balkom overleden 12 mei 2004.

-de vier generaties van Balkom geportretteerd.
-Joost van Balkom
- Raam onthuld
-De traditie van de Van Balkoms als stadsbeiaardier
-fragmenten uit de Bossche beiaardgeschiedenis

Rapportage uitvaart Sjef van Balkom 17 mei 2004
De uitvaart van Sjef van Balkom is door Bastion Oranje gerapporteerd. Van Balkom, stond zeker niet om enige borstklopperij bekend. Integendeel. Door die karaktereigenschap en zijn grote verdienste voor de stad, mag hem, al is het postuum alle eer worden toegewuifd. Niet alleen in muzikaal opzicht, ook door zijn pedagogische kwaliteiten zijn velen hem grote dank verschuldigd.
Dat waren de redenen dat Bastion Oranje middels een verslag, ondersteund -uit piëteit met de familie - met slechts enkele foto's, de uitvaart heeft vastgelegd. Bovendien is van Sjef van Balkom enige jaren terug een levensverhaal vastgelegd... .
Echter de familie - bij monde van Léon van Balkom - reageerde geïrriteerd. Helaas ligt - juist door de functie van deze docent, musicus en beiaardier - een rapportage van een uitvaart van deze verdienstelijke Bosschenaar, die overigens plaatsvond in een zo'n centraal gelegen kathedraal, voor de hand.


De baar met het lichaam van Sjef van Balkom wordt, begeleid door de [co-]celebranten, onder wie pastor Vincent Blom, de kathedraal binnengedragen.	foto's © paul kriele, 17 mei 2004

Bescheiden uitvaart Van Balkom 17 mei 2004.
Ingetogen, bescheiden en zonder enige opsmuk, begeleidt door een klein mannenkoor olv Joost van den Akker voltrok zich vanmorgen de uitvaartdienst van Sjef van Balkom die dinsdagmorgen 11 mei 2004 na een ernstige spierziekte overleed. De dienst werd ook nog ondersteund door teksten uit de bijbel, een gedicht, de voorbeden, dat alles voorgelezen door de [klein-] kinderen van de overledene. Joost en zijn broer Léon speelde op fluit en trombone een Joods psalmenlied. Voorafgaand aan de dienst legden de acht kleinkinderen bloemen op de kist en ontstaken het Licht van de Paarskaars.
Celebrant Vincent Blom noemde de verdiensten van de musicus, docent en dirigent die ‘…niet voor zichzelf leefde.’ Vanaf de oorlog heeft Van Balkom zich bijna belangeloos ingezet voor het muziekleven in de stad [en wijde omgeving] in pedagogisch, liturgisch en cultureel opzicht. ‘Bij Sef was de zang en muziek bij de woorden uit de bijbel zo dierbaar,’ aldus de pastor, die ook verwees naar de klokken van de Sint Jan**. De notenboom, de klok van doodsbeklag luidden met zeven andere luidklokken bij het uitdragen van het lichaam van de overledene.‘Maar de klok blijft doortikken, ook al lijkt het of soms de tijd even stil blijft staan,‘ sprak Blom in zijn homilie.**zie noot luiklokken hieronder


De acht kleinkinderen steken- na bloemen op de kist te hebben gelegd- van de omringende kaarsen het licht van de Paarskaars aan. foto's © paul kriele, 17 mei 2004.

De woorddienst
Anja vroeg in haar gebed om allerlei gunsten.
God gaf me die kansen Ik vroeg om berustring en God gaf me de ziekte om me te helpen die te overwinnen.
Hannelore droeg een gedicht voor dat voor opa Sjef een lievelingsgedicht werd :

Het gedicht van 't kistje
Als ik me verdrietig voel,
voel ik me grijs als het graf,
net zoals de man die er bij staat.
Dag lieve opa, tot ziens.

Cristine las voor uit de brief van de apostel Paulus aan de Christenen van Rome.

Voor zijn preek had pastor Blom zich laten inspireren door de Predikers [Oude Testament]. Onder de titel 'Alles heeft zijn tijd' wordt het verloop van een mensenleven beschreven met zijn zorgen en geluk, in voor-en tegenspoed, in vreugde en verdriet. Een leven dat is geborgen in Gods hand. Sjef heeft zijn ziekte tot het laatst vol overgave gedragen omdat hij kracht vond in het geloof.

Toen Trees bij de ziekenzalving [7 mei 2004] hem welterusten wenste antwoordde Sjef: 'Morgen is er weer een dag. ' Blom sprak: 'Wellicht keek Sjef uit naar de dag van het Nieuwe Leven, waar de zon nooit ondergaat.. '.
Wijzend op de bescheidenheid van Sjef van Balkom sloot pastor Blom zijn preek af met de verwijzing naar het lied 'Niemand leeft voor zichzelf', een strofe die sprekend is voor het leven van de overledene.
Voordat het mannenkoor het lied inzette en afwisselend met de strofen, lazen de vier kleindochters de voorbeden voor die besloten met de zin" ' Laten we ieder op zijn eigen wijze en eigen plaats mee bouwen aan een betere wereld' .
In zijn dankwoord en afscheidsrede sprak zoon Tom van Balkom dat de ziekte hen attendeerde op de beperkingen van de mens en de grenzen van het leven. Ondanks zijn ziekte wist vader steeds weer een nieuwe uitdaging te vinden, doelen te stellen en ervan te genieten.

Het afscheid van vader dat zo intens was, heeft ons gelouterd en het heeft onze band versterkt. Vader was benieuwd naar de dood, zoals hij steeds benieuwd was naar nieuwe situaties.
Moge zijn leven tot ons blijven spreken, ook nu hij gestorven is,’ aldus Tom.‘


Beiaardier Joost, de derde in de generaties van Balkom als stadsbeiaardier, speelt samen met neef..... een lied uit een Joodse psalm.	foto's © paul kriele, 17 mei 2004.

Beiaardier Sjef van Balkom overleden 12 mei 2004.
Na een weken durend ziekbed is gisterenmorgen [dinsdag 11 mei 2004] Sjef van Balkom op 81-jarige leeftjid overleden. Van Balkom leed aan een ernstige verlammende spierziekte.
Van Balkom was naast docent muziek op tal van scholen in en rond Den Bosch, onder meer de r.k. lycea, seminarie Beekvliet, kweekschool Veghel en het Tilburgs conservatorium, vanaf 1967 directeur van de Bossche Muziekschool.
In de generaties van Balkom als stadsbeiaardiers volgde Sjef, die ook jaren dirigent was van het St. Jacobkoor, diens vader in 1955 op. Inmiddels zit zoon Joost aan het klavier.

Sjef van Balkom wordt maandag [ 17 mei 2004] in de beiaardweek vanuit de Sint Jan [10.30 uur] op kerkhof Groenendaal begraven. ‘Symbolischer kan het niet,’ aldus Joost van Balkom, die voor een drukke beiaardweek staat. ‘Het programma –slechts met een kleine wijziging op maandag - gaat, zoals aangekondigd door. ‘Zo zou vader die toch al een bescheiden man was, het ook gewild hebben.’

Van Balkom ontving voor zijn verdiensten voor de stad de Jeroen Boschpenning [1983], hij werd pauselijke onderscheiden [Ecclesiae et Pontifice] en is ook koninklijk [Oranje Nassau] geridderd [1983]. Emotioneel was het afscheid op de laatste dag van de Jacob als parochiekerk [27 januari 2002]. Toen werd aan ‘hun’ koorlid [vanaf 1943], organist, dirigent en directeur de parochiepenning van de St.Jacob uitgereikt.
Van Balkom bekleedde tal van bestuursfuncties [Internationaal Vocalisten Concours en was ere-lid van de stichting ’s-Hertogenbossche Beiaardweek.

Vier generaties geportretteerd 2002

	Jan van Balkom [1862-1937], ook muzikaal maar geen muziekbeoefenaar, was opzichter bij aannemer Suyling in Den Bosch.
Toon van Balkom [1886-1958], stadbeiaardier van 1915-1955 als opvolger van J. Diedrich. Van Balkom sr, die musicus was bij het Stedelijk Orkest, kwam na de opheffing ervan in gemeentelijke dienst. Als cultureel ambtenaar was hij belast met de muziekkeuring in welke hoedanigheid hij onder meer jaarlijks de draaiorgels keurde.

	Sjef van Balkom [*Den Bosch, 7-12-1922- †11 -5-2004] van 1955 -1988 stadsbeiaardier. Behalve docent aan uiteenlopende opleidingen heeft hij vele bestuursfuncties vervuld. Meer dan twintig jaar was hij organist en daaropvolgend dertig jaar dirigent van het Parochieel Gemengd koor van de St. Jacob. foto © paul kriele, 5 november 1998
Joost van Balkom [*1959]. Joost is afgestudeerd als beiaardier in Douai, nam in 1988 van zijn vader de fakkel over als stadsbeiaardier van Den Bosch. Joost is docent aan de muziekschool in Bodegraven.

Hierboven vier generaties Van Balkom, links grootvader Jan van Balkom die geen stadsbeiaardier is geweest. Verder Toon, Sjef en de huidige beiaarder Joost van Balkom.
Sjef is op nog geen 500 meter van de St. Jan geboren. Korte tijd woonde hij in de Van Berckelstraat, maar al spoedig verhuisde het gezin met de kinderen Jan, Sjef en Tonnie naar de Geldersedam.
Sjef: 'Vanuit ons huis op de Geldersedam keek je uit op een weide en poldergebied. De Vliert was in de jaren twintig nog nauwelijks bebouwd. Daarop stonden twee huizen, dat van dr.Vos en van Freher, een docent aan het lyceum. Er doorheen liep slechts een enkele weg. Achter de Sacramentskerk was al wel een blok huizen gebouwd.'

Erelid
Joost en diens vader Sjef van Balkom zijn bij de opening van de beiaardweek [maandag 28 augustus 2000] tot ere-lid van de Stichting 's-Hertogenbossche Beiaard benoemd.

Joost van Balkom

Beiaardier Joost van Balkom in de kleine ruimte in de St.Janstoren waar hij het carillon bedient.

foto © paul kriele, 10 april 2002.

Joost, de zoon van Sjef en kleinzoon van Toon, is dus de derde in generatie die aan het Bossche klavier zit. De 42-jarige docent/carillonneur studeerde aan het Brabants Conservatorium alwaar hij het B-diploma behaald. Eerder werd een studie afgerond aan de Amersfoortse Beiaardschool.
In Frankrijk [Douai] volgde hij een studie aan de L' ecole Française de Carillon en behaalde er het 'diplôme superieure' als Maître Carilloneur. Zijn studie aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag werd eveneens succesvol afgerond met een het getuigschrift 'composities' van Hoger Beroeps Onderwijs. Incidenteel volgde Joost nog studies bij John Cage en Oliver Messiaen.

Historie

Raam '3 generaties Van Balkoms' onthuld
Zaterdagmorgen 21 oktober 2000, op de jaarlijkse vrijwilligersdag van de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch, is door Sjef en Joost van Balkom het raam onthuld dat toegewijd is aan drie generaties van Balkom als stadsbeiaardier. Het raam bevindt zich in de beiaardierscabine in de St.Janstoren.
De Kring Vrienden van ' s-Hertogenbosch heeft het initiatief genomen voor dit aandenken dat ontworpen is door de glazenier R.Schmit van Van der Smissen in Den Bosch.
Het rijkelijk gedecoreerde raam bevat een carillonsymbool en een stokkenklavier. Op een gedeelte hand geblazen glas zijn omringd door beiaardklokken de namen van 24 stadsbeiaardiers gegrifd die Den Bosch gekend heeft.
Het glas-in-loodraam blijft eigendom van de Kring.

-de traditie van de Van Balkoms als stadsbeiaardier
-achtergronden van de Bossche beiaardgeschiedenis

Het Stedelijk Orkest van 's-Hertogenbosch, een orkest voortgekomen uit de plaatselijke militaire kapellen.

In de voorste rij [vlnr]: P.J. van den Akker, F.Hörmann, Marinus J.Ogier sr., J.Roussel en Simon Spiero
2e rij [vlnr]:J.Kreté, J.van den Heuvel, A. Kalberg, Ch. Kroes, Delfsgauw, C. Müller, Antoon van Balkom, A.Merx,J.Hallier,J.Wolfs, J.de Groot.
3e rij [vlnr]: J. van Vessem,Th.Donkers, J.Kappen, Brancart, Valentijn, J. Arens, J.Post, R.van den Akker, jr., C.Kreté, Van Gemert.
4e rij [vlnr]: J. Gerrits, Doomernik, J.van der Sluijs, J.Thelissen, J.van Elswijk, Fr.Bush, M.[Marinus] .J.Ogier jr., G. Willems, Doomernik sr., Schouten.
© 1919 tuin Oud Casino Papenhulst

Aanvullend bij bovenstaande foto: Toon van Balkom schreef nog bij deze foto: Het orkest bestond nog uit meerdere leden doch wegens een kwestie met hun directeuren [opheffing van het Orkest 1921] wensten toen verschillende leden niet op deze foto te staan.
Het orkest bestond toen uit ± 45 leden.
Deze foto is gemaakt in de tuin van het oude Casino gelegen aan de Papenhulst. Ondertekend door A [Toon] van Balkom

-De traditie van de Van Balkoms als stadsbeiaardier
Sedert 1915 kent 's-Hertogenbosch een Van Balkom als beiaardier. Het begint bij Toon van Balkom. De vader van Sjef en grootvader van de huidige beiaardier Joost van Balkom. Toon volgde 85 jaar geleden J. Diedrich op als 'carilloneur dezer gemeente'. Sjef van Balkom volgde in 1955 zijn vader op als stadsbeiaardier. Op zijn beurt nam zoon Joost in 1988 de fakkel van zijn vader over.
De aaneengesloten traditie van 85 jaar stadsbeiaardiers Van Balkom wordt gecombineerd met het 75-jarig bestaan van de St.Jansbeiaard. De viering van dit dubbeljubileum staat in augustus 2000 gepland met concerten, publicaties en een huldiging van vader Sjef en zoon Joost van Balkom.

twee beiaardlanden: België & Nederland
Nederland is evenals België rijk bedeeld met beiaards. In Noord-Frankrijk wordt het al minder In Duitsland en Oostenrijk komen er ook weinig voor, maar in de Verenigde Staten daarentegen groeit het aantal. Vaak richten welgestelde ondernemers uit prestige overwegingen of uit historisch besef een toren op in een park of reservaat waarin een beiaard van Europese makelij wordt gehangen.
Een van de grootste beiaards staat in New York bij The Riverside Church. Het is een cadeau van Rockefeller junior. In de zomer van 1990 heeft stadsbeiaardier Joost van Balkom daarop gespeeld.
Sjef van Balkom, de vader van de huidige beiaardier Joost, vertelt: 'In huis was de hoofdmoot muziek. Toen ik nog klein was zat hij 's avonds laat, als pa bezoek had van collegae-musici, boven aan de trap te luisteren naar het kamerorkest dat dan speelde. Als kind al werd ik door vader gestimuleerd bij het bespelen van een instrument en weer later in mijn keuze om naar het conservatorium te gaan.'
Sjef werd geleidelijk aan als jong muzikantje opgenomen in het huisorkest met vader als klarinettist en broer Jan aan de piano. Sjefs broer Jan, meer nog dan Tonnie, was ook muzikaal. Jan was aanvankelijk bestemd zijn vader als beiaardier op te volgen.
Vervolgens heeft Sjef in zijn studententijd vaak de meer dan 400 trappen tellende St.Janstoren beklommen om zijn vader te helpen bij het bespelen van het carillon. En zo is hij geleidelijk in de muziek en in het vak van beiaardier gerold.
vier generaties muziek met de Van Balkoms

Sjef: 'In ons huis was de hoofdmoot muziek. Daarvoor kan ik al teruggaan naar grootvader Van Balkom. Opa, die een groot operaliefhebber was, neuriede vaak bekende klassieke deuntjes of- als wij zondags met onze ouders bij hem op bezoek waaien, draaide hij op zijn koffergrammofoon meestal wel even een bakelieten plaat af. De broers van mijn moeder- zij heette Van Opstal- deden allemaal wat aan muziek. De een was geparenteerd aan de familie Hörmann, ook zo'n bekend Bosch geslacht van componisten en dirigenten en de ander speelde, of als amateur, of als beroepsmuzikant. En moeder zelf zong bij het Bosch Gemengd koor.

liberaal-katholieke opvoeding
Als goed Brabants gezin hebben wij een katholieke opvoeding genoten Vader was daarin niet al te streng. In het gezin van mijn vrouw baden ze elke avond het rozenhoedje Dat gebeurde bij ons thuis niet. Wij gingen niet eens elke dag naar de kerk of zondags naar het Lof.
In de oorlog had vader veel contact met kapelaan Koopmans. Niet dat ik alles daarover precies weet, want als er bezoek kwam werd je naar boven gestuurd. Maar doordat vader als ambtenaar in het stadhuis werkte, kon hij voor sommige verzetslieden iets regelen. Van Kapelaan Koopmans is bekend dat die ook veel ondergronds werk heeft verricht.

de vier generaties:
Vader Toon van Balkom
Mijn vader was een hele wilskrachtige en ook strenge man. Als je eenmaal met hem in de pas liep was het oké Niet dat ik er zoveel last van heb gehad. Dat komt wellicht omdat hij mij eenmaal die muziekstudie had gegund. Wij voelden én we vulden elkaar goed aan. Met Ton, mijn jongste broer, klikte het ook wel met vader, maar mijn oudste broer Jan zette nog wel eens z'n kont tegen de krib. Vader was degene die alles regelde. Moeder bleef meer op de achtergrond.

muziekstudies
Vader studeerde aan de Stedelijke Muziekschool en heeft er zich bekwaamd in het bespelen van [alt-]viool en klarinet. Daarnaast was hij beroepsmuzikant bij het Stedelijk Orkest. Dat orkest, ontstaan uit de opgeheven schutterij, was zomers een harmonieorkest en in de winter een symfonieorkest. Dus vader speelde 's winters altviool in het Concertgebouw en zomers klarinet in de muziekkiosk in het Plantsoen.
Maar behalve dat hij die twee instrumenten bespeelde was hij ook een volleerd pianist. Zodoende is hij op de beiaard terecht gekomen. Maar dat klavier heeft wel een heel andere aanslag als een pianoklavier. Voor het pianospel is het beiaardierschap best wel funest, omdat je er een te harde aanslag door krijgt. Ik speel zelf viool en ook piano, maar voor je viool is het spelen op een beiaard nog funester.

Stedelijk Orkest als kweekvijver voor muzikaal talent
De stedelijke muziekschool was in die tijd de kweekvijver voor de toekomstige muzikanten voor het stedelijk orkest. Maar toen in 1921 het orkest werd opgeheven raakten de muzikanten werkloos, of zij zwermden uit naar Haarlem, Utrecht of Arnhem, steden met een vergelijkbaar orkest als in 's-Hertogenbosch. De meesten van hen waren semi-profs die naast het uitoefenen van een beroep als goudsmid, militair of weet ik welk ambacht nog een instrument bespeelde. Het musiceren vormde voor hen een belangrijke vorm van inkomsten.

Vader Toon van Balkom, die na de opheffing van het Stedelijk Orkest in 1921 was aangesteld tot cultureel ambtenaar bij de gemeente, kreeg later in die functie ook nog eens de jaarlijkse orgelkeuringen toebedeeld.
[foto uit privékollektie Van Balkom]

cultureel ambtenaar
Dat beiaardierschap dateert van 1915 Daarnaast was vader beroepsmuzikant bij het Stedelijk Orkest dat zomers een symfonieorkest was en in de winter. Dan speelde vader altviool in het Concertgebouw en zomers klarinet, wanneer het tot harmonie omgedoopte orkest in de muziekkiosk optrad. Het Orkest was de kweekvijver van de toenmalige stedelijke muziekschool waaraan Toon zelf zijn muziekstudie had gevolgd.
Bij de opheffing van het Stedelijk Orkest is Toon van Balkom dankzij de bemiddeling van burgemeester Frans van Lanschot aan een baan bij de gemeente geholpen. Als een culturele ambtenaar werd hij belast met de uitvoering van de wet op de vermakelijkheidsbelasting. Bij alle mogelijke concertuitvoeringen en filmvoorstellingen controleerde hij de recettes en de gages van de uitvoerenden.

Bij speciale evenementen bleven vaders vrienden ook na 1921 bij elkaar komen. Die sfeer met Marinus Ogier, de vader van Martinus en de pianist Julius Röntgen, directeur van het Haagsch Conservatorium, kan Sjef zich nog goed herinneren. Vaak werden wij als het op serieuze gesprekken aankwam naar boven gestuurd, maar als zij aan een muziekstuk begonnen dan kroop ik eruit om bovenaan de trap naar dat gelegenheidsstrijkkwartet te gaan zitten luisteren.

Later is vader ook nog aangesteld tot keuringsmeester van de plaatselijke orgels. Bekend zijn de foto's genomen in de Orthenstraat waar de Bossche orgeldraaiers onder wie de Van Gelders en de Heesbeens af en aan reden om in het politiebureau hun pierement te laten keuren

einde beiaardierschap Toon van Balkom
Toon van Balkom heeft jaren 1915-1951 op de toren van de St.Jan en de stadhuistoren gespeeld totdat hij kort voor de oorlog een beroerte kreeg. Uit die tijd herinnert Sjef zich dat hij met hem mee in de toren klom.
Sjef: 'Vaak had vader iets anders te doen, of was hij te moe om te spelen Dan mocht ik voor hem invallen. Maar ook broer Jan, die een ambitieuze musicus was, nam vaak de plaats van vader in. Maar toen het hem teveel werd, koos hij voor zijn functie bij de PNEM. Sjef slaat een krantenpagina van juni 1951 op waarop het laatste concert wordt aangekondigd dat Jan op de St.Jansbeiaard verzorgde. Twee maanden later schrijft eenzelfde artikel over het laatste optreden van vader Toon van Balkom als stadsbeiaardier.
Vader is er goed van hersteld, maar hij is altijd met zijn been blijven slepen. In 1955 heeft hij definitief de pijp aan Maarten gegeven en ben ik hem als beiaardier opgevolgd.

Sjef van Balkom
Van Balkom vertelt over zijn broers, Jan die trompettist was bij het Korps Wielrijders, werd later ook beiaardier. Maar hij mocht van vader niet verder studeren. In vaders opvatting was in dat beroep geen droog brood te verdienen. 'Eén armoedlijder in de familie is al genoeg,' kreeg Jan als antwoord. Vader was een erg wilskrachtige man, als je met hem in de pas liep, dan was je zijn vriend. Met Ton mijn jongste broer, die verdienstelijk piano speelde, klikt het ook wel met vader, maar Jan keerde nog wel eens zijn kont tegen de krib. Vader regelde alles, moeder bleef meer op de achtergrond.

Ik werd bij familiebezoeken als paradepaardje naar voren geschoven. Met vader aan de piano trad ik dan op in een duet voor viool en piano. Dat was ter voldoening van de ooms en tantes, maar meer nog de trots van moeder.Van Balkom nam als jeugdige student ook meer aan optredens deel. Vader Toon had een kamerorkest dat verschillende uitvoeringen gaf en begeleidingen verzorgde o.a. het Bosch Gemengd Koor onder leiding van Rob Gevers en het Gemengd koor in Schijndel. Sjef mocht in dat orkest als jong muzikant meespelen

muziekstudies
De muziekstudies van Sjef begonnen al op zijn vijfde eerst bij vader die hem vioolles gaf, vervolgens stapte hij als zevenjarig scholier met vader naar Marinus Ogier. Bij Ogier was de hoofdmoot muziek, zo herinnert Van Balkom zich deze nestor van de Bossche klassieke muziek, die naast zijn docentschap ook dirigent/directeur was van de Bossche 'hèrremonie'. Ogier was een hartelijke en vriendelijke man zeer deskundig, maar minder streng dan de volgende leraar die in het rijtje muziekstudie voorkomt.
Vader had uiteindelijk ingestemd met Sjefs bewuste keuze om naar de muziekschool te gaan. Sjef kreeg les van Peter Kallenbach. De studie werd in 1937 voortgezet aan het Tilburgs conservatorium. Met een onderbreking in Den Haag is hij in 1943 afgestudeerd in de muziektheorie en de instrumenten piano, orgel en viool.
docentschap
Sjef van Balkom heeft aan vele scholen lesgegeven: de Ruwenberg, klein-seminarie Beekvliet, de kweekschool in Veghel, de Stedelijke Muziekschool, de r.k. lycea en het Tilburgs conservatorium, hij bespeelde tal van beiaards zoals die in Veghel, Helmond en Drunen, werd stadsbeiaardier van Den Bosch en kreeg door zijn buitenschoolse inzet voor het lyceum als orkestleider een aanstelling tot muziekdocent. 'Dat was een gunstige aanvulling op het schamele salaris dat ik in Tilburg verdiende.'
Tussen de leerlingen van de huishoudschool, het lyceum en die van het conservatorium was een hemelsbreed verschil in motivatie. Maar toen in het geval van de huishoudschool de film over Chopin in omloop kwam wist ik hen met mijn pianospel te boeien en meer inzet voor de muziek op te roepen.

De keuze voor de theorie als hoofdvak, die hij in 1939 op advies van de rijks-muziekinspecteur maakte, heeft hem geen windeieren gelegd. In 1957 had hij zijn benoeming als docent aan het Tilburgs conservatorium aan diezelfde Walter Boer te danken. Het Conservatorium was alom niet eens rijkserkend, zelfs voor de docenten in het onderwijs bestond geen muziekopleiding. Dat tekent de situatie uit de jaren. Zijn inzet ter voorbereiding van die rijkserkenning gaf aan zijn docentschap die meerwaarde die het vak aantrekkelijker maakte. Bij de invoering van de Mammoetwet in 1968 zijn de muziekdocenten gelijkgesteld aan alle overigen. Dat gaf ook nog eens een financiële meerwaarde aan het beroep, aldus Van Balkom.

Franse avonturen
Met veel plezier vertelt hij nog eens over zijn Noord-Franse avonturen. Op die reizen naar onder meer Duinkerken, Douai Tourquain, Haasbroek en Bourgogne vergezelde zijn vrouw hem meestal. Opvallend is hem het concert in het l'Hospice de Beaune en vervolgens Dyon bijgebleven. De beiaard van Beaune was niet breder dan een meter.
In het Romaanse kerkje van Selongey werd zijn vrouw, die op de eerste rij naast de genodigden zat, door de pastoor naar de lessenaar gehaald om het programma te komen toelichten. De gehele verdere avond is zij in die krappe kerkzaal als lady-speaker opgetreden. Daar ervaarde hij ook hoe chauvinistisch de besturen van Selongey en Dyon elkaar beijverden om het beste carillon en het mooiste zomerconcert binnen te halen. De allereerste ontmoeting op zijn concertreizen was met Jacques Lannoy in Saint Amand les Eaux. Met Jacques en zijn familie is een innige vriendschap ontstaan. 'Dat gezin heeft bij ons gelogeerd tijdens het Vocalisten Concours en elk jaar weer ga ik bij hen op bezoek tijdens mijn concertreizen. Ik werd daar hartelijk ontvangen, zoals dat in Frankrijk gebruikelijk is,' aldus de musicus.
alom erkenning

In dit hoofdstuk zijn de muziekcomposities van Sjef van Balkom, die in 1961 afscheid nam als beroepsdocent muziek, niet eens aan bod gekomen, maar de voldoening over zijn loopbaan straalt er in alle opzichten af. 'Ik heb bewust gekozen voor de muziek, al als vijfjarige onder leiding van vader en later koos ik bewust voor het conservatorium. Als ik er geen plezier in gehad zou hebben zou het nooit zover zijn gekomen. Muziek geeft veel voldoening, ook het lesgeven heb ik steeds interessant gevonden. Niet iedereen is muzikaal begaafd, maar het beoefenen en alleen al het luisteren naar muziek verrijkt je leven.Het is elementair voor je opvoeding.'

Van Balkom, bij wie zich enige jaren terug de gevolgen van Inclusion Body Myositus manifesteerde, heeft een lange staat van dienst achter zich. Voor zijn verdiensten voor het culturele leven van 's-Hertogenbosch werd aan Sjef van Balkom in 1983 de Jeroen Boschpenning uitgereikt. In datzelfde jaar werd hij tot Ridder in de orde van Oranje Nassau benoemd om zijn verdienste als muziekdocent, als bestuurslid van de Nederlandse Klokkenspelvereniging, de Internationale Beiaardfederatie, Docentenvereniging en pensioenfonds Brabantse Conservatoria en vervolgens erelid van de Stichting 's-Hertogenbosch Muziekstad en lid van de Culturele Raad Noord-Brabant en van het Directeurenoverleg. Meer dan vijftig jaar was hij organist/dirigent van het Gemengd Koor St. Jakob.

laatste dienst Jacobkerk
De meest recente verdienste van Sjef van Balkom is hem toebedeeld door de parochie St.Jacob Daar heeft hij een lange staat van dienst achter zich. Het afscheid van de kerk als parochiekerk viel hem zwaar.
Op zondag van 20 januari 2002 werd door de vrijwilligers afscheid genomen van hun kerk. Zij hebben nog het sterkst geprotesteerd tegen de sluiting van de Jacob. Op die dag viel alle eer te beurt aan pastor Verdonk, die als ' de grootste vrijwilliger' werd geëerd.
De zondag erop -27 januari 2002- namen de clerici afscheid van een van de vier binnenstadskerken. De dienst werd geleid door pastor Theo van Osch van de St. Jan. Concelebranten waren priesters die voort zijn gekomen uit de parochie en van wie eentje zelfs in de Jacob was gewijd.
Op die allerlaatste dag van de St.Jacob als parochiekerk stond Sjef van Balkom in het zonnetje Hij ontving de parochiepenning vanwege zijn verdienste als koorlid [vanaf 1943], organist, dirigent en -laatstelijk- als directeur van het Parochieel Gemengd Koor St.Jacob.

Joost van Balkom
Joost van Balkom die zijn vader in 1988 opvolgde als stadsbeiaardier is afgestudeerd als Maître Carilloneur aan de Ecole Française de Carillon in Douai. Hij volgde lessen aan de Amersfoortse beiaardschool en studeerde af in klarinet aan het Brabants Conservatorium en in compositie aan het Koninklijke Conservatorium in Den Haag.
Joost is- in tegenstelling tot zijn vader Sjef en zeker tot zijn grootvader Toon- een liefhebber van eigentijdse muziek met name jazz


Joost van Balkom sedert 1988 stadsbeiaardier van 's-Hertogenbosch. De opnamen zijn genomen tijdens een van zijn woensdagbespelingen in de St.Janstoren. foto © paul kriele, 10 april 2002.	foto © kees de kok, 10 april 2002.

Achtergronden bij de Bossche beiaardgeschiedenis
Engels klokkensysteem in St.Jan
Het vernieuwde carillon in de St.Janstoren dateert van 1925. Van Balkom: Aan dat gieten en op toon brengen van een klok in een carillon zit nog een hele geschiedenis aan vast. Een klok gieten kan iedereen, een geluid maken kunnen er al minder, maar een reeks klokken juist -op elkaar af- stemmen kunnen er maar enkelen.
Het waren de Engelsen Gillett & Johnston die in het begin van de twintigste eeuw het systeem van de zeventiende eeuwse natuurkundige Hemony** opnieuw toepasten. Kort gezegd gieten de Engelsen de klokken iets royaler. Door de klok aan de binnenkant uit te slijpen wordt de juiste toon verkregen. Het nieuwe klokkenspel is gefinancierd uit een inzameling onder de burgerij. De kranten hebben er vol van gestaan. De redacteuren bleven maar over die actie en de geldinzameling publiceren, beschrijft Van Balkom. Misschien was de beiaardmuziek in die dagen daarom zo populair. In de krantenkolommen werd ingegaan op de typen beiaards, de muziek die zij voortbrachten, de bekende Vlaamse [Denijn] en Hollandse [Vincent] beiaardiers.
In een toelichting staat beschreven waarom voor de Engelse klokkengieter Gillett & Johnston werd gekozen. Nederland kende in de twintiger jaren maar drie klokkengieters: Petit & Fritse, van Berge en Eijsbouts. Pas na de oorlog heeft de firma Eijsbouts dat Engelse systeem overgenomen. Op basis van dat systeem is Eijsbouts samen met de Scheepsschroevenfabriek Lips in Drunen met klokkengieten begonnen. Eijsbouts, die toentertijd bekend stond als reparateur van uurwerken, trad als importeur op van de nieuwe klokken voor de St.Jan.
**Hemony volgens een toelichting van Jo Hendriks waren de Hemony's reizende klokken-en kanonnengieters. Francois Hemony [*1609] en Pieter Hemony [*1619] zijn afkomstig uit Levécourt in Lotharingen. Beiden stierven in Amsterdam, resp. in 1667 en 1680. Ze hebben gewerkt in Rijnland Westfalen, Zutphen, Amsterdam en Gent.

De klokkenkast van de St.Jansbeiaard waarvan de techniek versleten is en voor bespelingen feitelijk te zwaar.
foto © kees de kok, 10 april 2002.

zomeravondconcerten
In 1925 barstte het van de activiteiten rond de nieuwe beiaard in de St.Janstoren. Er verschenen folders en artikelen van Jef Denijn en andere deskundigen op het gebied van de beiaard, zijn techniek en de beiaardmuziek. In dat jaar zijn ook de zomeravondconcerten begonnen waarover elders Jan Bruens zijn herinneringen ophaalt.
Het Internationaal Congres van beiaardiers dat in 1925 voor de tweede keer plaatsvond, werd in 's-Hertogenbosch gehouden. De aanleiding was de nieuwe beiaard in de St.Janstoren. Dit congres betekende tevens het begin van de serie zomeravondconcerten.
Het ontwerp is van Herman Moerkerk.
Na een pauze gedurende de Tweede Wereldoorlog zijn die beiaardconcerten op initiatief van Sjef van Balkom en Jan Bruens weer zijn opgepakt.
Dit jaar vinden die concerten weer in augustus plaats ivm het dubbeljubileum. Jaren achtereen werden ze rond Hemelvaartdag gehouden.

Van Balkom: 'Op zo'n zomerse avond werd de Parade afgezet door tientallen politieagenten om al het volk dat was toegestroomd binnen de afzetting te houden. Dat is dus wat anders dan tegenwoordig. Voor een beiaardconcert moet er wel een goede luisterplaats zijn. Daar mankeert het tegenwoordig aan.'
Door het enthousiasme dat onder het volk leefde zijn de zomeravond-bespelingen ontstaan. Sjef van Balkom pakte kort na de oorlog de traditie weer op. De beiaardier trok Bruens aan als zijn rechterhand bij de uitvoering van de publiciteit en de organisatie. De beiaardconcerten vaak ondersteund met een rijdend carillon en een harmonie bleven tot in de jaren zeventig populair.
Jan Wijtmans en Joost van Balkom namen na het aftreden als bestuurslid van de Stichting Zomeravondconcerten van Van Balkom senior, resp. Jan Bruens het initiatief over.

Terug naar boven