Verkadefabriek: Herdenking en expositie fotograaf Joep Lennarts

Gepubliceerd op: 25-05-2019 | Gewijzigd op: 27-05-2019
>>> Onderaan staat de door Eric Alink zaterdag 25 mei 2019 in de Verkadefabriek uitgesproken tekst 'De schaal'

Zaterdagmiddag 25 mei 2019 vond in de Verkadefabriek onder grote belangstelling van familie, vrienden, journalisten
en fotografen, een herdenking plaats aan de acht jaar geleden overleden fotograaf van ondermeer het Brabants Dagblad en de Volkskrant Joep Lennarts [1958-2011].
Joep Lennarts [*Eindhoven, 2 februari 1958] was van 1986-1991 schrijvend journalist bij het Brabants Dagblad. Daar haakte hij gedesillussioneerd af.
Van 1989 -1997 werkte hij als fotograaf voor De Volkskrant en van 1991-2011 als fotograaf bij het Brabants Dagblad.
Joeps lichaam werd 69 dagen- na zijn vermissing op 25 februari 2011- teruggevonden in de Maas voorbij Hedel.

Voor zijn fotowerk ontvangt Joep Lennarts in 1994 de Eerste prijs Zilveren Camera [categorie Sociaal] en in 2000 de Tweede Prijs Zilveren Camera [categorie Socials Series].

.Columnist, vriend en stadschroniqueur
Eric Alink,een van de medewerkers
aan het boek, overhandigt aan de enige
zoon van Joep, de 28-jarige Daniël
Lennarts het eerste exemplaar
van 'Het Pixel Paradijs'.

foto © paul kriele, 25 mei 2019.
.......................................................................................

Centraal in de herdenking stond een voordracht door Eric Alink, vriend en medewerker aan het boek. Daarin kwamen de karakters en typerende persoonlijkheden van Joep Lennarts, mede aangezet door de kenmerkende prozaïsche verteltrant van Alink, treffend naar voren. Tijdens Alinks 'In Memoriam' was het muisstil en bleven de aanwezigen in de Clubzaal staand deze gedenkwaardige reden volgen.

Zie http://pixelparadijs.com/ waarin binnenkort de toespraak van Alink staat opgenomen. Overigins ook in het boek onder 'Religie'.
Op de pixelparadijs staat een link naar de documentaire die Bruno Bolsius, zoon van Marc, over Joep Lennarts heeft gemaakt. Daarin komen familie en vrienden voor die vertellen over Joeps leven en zijn moeilijkheden en hoe Joep soms nog dagelijks in hun leven aanwezig is.
Voor zoon Daniël is het heel bijzonder dat er acht jaar na dato nog zoveel mensen met Joep bezig zijn. Nog meer bijzonder voor iemand die met zoveel vragen rond liep.'

Het boek
Het meest markant zijn de reportages die Joep met Hans Horsten, journalist bij De Volkskrant in 1999 in de EBI in Vught maakte en waaruit het boek 'Op cel' is voortgekomen. Een half jaar hebben zij daar voor hun vastlegging verbleven. Onthutsend en door de zeldzame toestemming ook unieke portretten heeft dat opgeleverd. 'Een kunstwerk', zegt de toenmalig directeur van Nieuw Vosseveld Hans Huizer. 'Joep, geen man die de sensatie zocht,' aldus Sjak Wubben, toenmalig afdelingshoofd.

Ook de indringende reportage die Joep Lennarts van de rellen in de Graafsewijk in 2005 maakte met onder meer een beeld van een familie die naar het NOS-journaal kijkt.
In het lijvige boek, zowel qua omvang als qua gewicht, staan ook bijdragen van Jos Straathof [voormalig adjunct hoofdredacteur Brabants Dagblad] en Theo Audenaerd [De Volkskrant chef Beeld] onder de kop 'Nieuws', van Hans Horsten [vloorheen journalist bij De Volkskrant] 'Documentair', 'Religie' door Eric Alink en 'Boeren' door Hans Horsten, 'Op Cel' door Hans Horsten en 'Reizen' met interviews met Annemarie Roefs en Daniël Lennarts, Portretten dubbelinterview met Judith Baas en Marc Bolsius en Cultuur door Viktorien van Hulst en Roy Tee.

Ook is er, van dag tot dag, een dagboek [Blog] opgenomen, dat loopt van zondag 27 februari t/m donderdag 2 juni 2011.
'
Citaat uit boek: Hij omsingelde de werkelijkheid. Bij voorkeur in stilte en onopgemerkt. Zo maakte Joep Lennarts [1958-2011] duizenden foto’s voor met name de Volkskrant, Brabants Dagblad, culturele organisaties en overheden. Nu komt hij tevoorschijn, in dit boek dat hem omsingelt.
Joep Lennarts fotografeerde rauwe volksbuurten, boze boeren en podiumhelden – van Bruce Springsteen tot Red Hot Chili Peppers. Hij vereeuwigde de vergankelijkheid van nieuws: stakende fabrieksarbeiders, de Hercules-ramp, rellen na de dood van een FC Den Bosch-supporter. In zijn documentaire fotografie had hij oog voor gedetineerden in Nieuw Vosseveld in Vught, ouderen met dementie en volgelingen van religies. Het bracht hem de Zilveren Camera.
Voorbij grenzen ging hij ook: van Afrika en Stille Oceaan tot Wales en Roemenië. Te vroeg ging Joep voorbij de laatste grens. Na negenenzestig dagen vermissing werd hij op 4 mei 2011 in de Maas bij Hedel gevonden.
Pixelparadijs biedt honderdtweeënnegentig pagina’s lang tegenlicht aan de dood. Naast een thematische keuze uit al zijn beelden bevat het tien interviews en beschouwingen over Joep, zijn werk en fotojournalistiek.

vlnr: Daniël Lennarts, Hans Horsten
collegavan Joep bij de Volkskrant
[o.a. EBI-artikel],
-Theo van de Zande redacteur Brabants Dagblad,
-Eric Schreurs hoofd Vormgeving Brabants Dagblad,
-vriend en stadschroniqueur Eric Alink
-fotograaf Marc Bolsius.

foto © paul kriele, 25 mei 2019.
......................................................................

De medewerkenden aan 'Het Pixelparadijs'
Het boek ‘pixelparadijs’ is een initiatief van zoon Daniël Lennarts en enkele vrienden van Joep uit de Brabantse wereld van media en cultuur.
Grafisch ontwerp en vormgeving: Eric Schreurs
Samenstelling: Eric Alink, Marc Bolsius, Daniël Lennarts, Eric Schreurs, Theo van de Zande
Beeldcorrectie: Marc Bolsius
Tekstredactie: Eric Alink, Hans Horsten, Theo van de Zande
Eindredactie: Joop van der Pol
Fotografie cover: Mieke van Wanrooij
Productie: Daniël Lennarts
Zakelijke ondersteuning: Jan van der Putten
Druk: Graven 13, Deventer

‘Pixelparadijs’ kon tot stand komen dankzij financiële steun van de Verkadefabriek in Den Bosch.


-Boven: De Clubzaal in de Verkadefabriek tijdens de herdenking rond de toen op 25 februari 2011 vermiste Joep Lennarts.	foto's © paul kriele, 25 mei 2019.
-Hieronder: Na afloop de omhelzing door de initiatiefnemer van het boek over zijn vader, Daniël Lennarts met vriend en medesamensteller van het boek Eric Alink.	Daniël begroet en dankt zijn familie voor de aan hem verleende steun.

Foto's uit boek en expositie in de Verkadefabriek

....

vlnr. -FreezeDansers in 'Regen, anders dan thuis'
bij Productiehuis Brabant Tilburg 1998.
-Monic Hendrickx en Rogier Schippers in 'Could Be Heroes' van Productiehuis Brabant, Den Bosch 1999.
-Aanmonsteren, Theatergroep Norfolk
en Theater Artemis in 'Cruise', Antwerpen 2008.
-Acrobatengroep Rolling Spears uit Nairobi, Kenia 2006.

foto's © joep lennarts

Toespraak bij herdenking fotograaf Joep Lennarts door Eric Alink op zaterdag 25 mei 2019.

De schaal
Van een stuitligging kijkt geen enkele verloskundige op. Evenmin van een kind dat met de helm wordt geboren – hoe meer zieners hoe meer vreugd. Maar van dit curieuze type bevalling wist ik amper iets. Op onderzoek. Bellen met de Nederlandse Beroepsvereniging voor Kraamverzorgers [NBvK] in Almere. Hun woordvoerster vertelde dat het raadselachtige fenomeen maar zo’n vijftien keer per jaar voorkomt. Verspreid over het land: van de Randstad tot aan de Veenkoloniën, in de Achterhoek, de Wieringermeer, op Goeree-Overflakkee. Maar zelden hier: in Brabant wordt vrijwel nooit een kind met een meetlint in zijn knuistje geboren.
Volgens het NBvK is dat niet zo verwonderlijk: in het zuiden woont een volk dat van nature hapert in maatvoering. Dat verklaart de ongemakkelijke relatie van Brabanders met zaken als proportie en dimensie, vooral wanneer die in wetten verankerd zijn. Toch zag een Eindhovense kraamvrouw op 2 februari 1958 eerst een heeeel klein duimstokje en toen pas het hoofd van een jongetje tevoorschijn komen. Joep Stefan Maria Lennarts meldde zich: klaar om zich te meten met de wereld, maar zonder maatvoering over zichzelf uit het oog te verliezen.
Regie over lichaam en geest, zelfbeheersing en beteugeling. Dat vond hij belangrijk. Onmatigheid zag Joep als karakterzwakte. Hij had een hekel aan te pontificale emoties, te dikke nekken, te grote broeken. Maar ook ondermaatsheid kon zijn woede wekken: te lichte argumenten, te dunne bewijzen, te kleine offers. Het zat in z’n grondhouding: het zoeken naar zuivere verhoudingen – in ruimte, samenleving en relaties. Hij verafschuwde zowel miezemuizigheid als megalomanie.
Scheef
Die liefde voor proportie zat diep. In drieëntwintig jaar vriendschap zag ik Joep veelvuldig woorden wegen, kansen berekenen en situaties ijken aan strenge maatstaven – die van hemzelf. Ik vond dat intrigerend, zijn veelal ingetogen of zelfs afgemeten gedrag. Mij lukte dat niet. Toch ga ik Joep een zaligverklaring besparen. Want ook hij kon onmatig zijn. In encyclopedische kennis; in elpees, cd’s en gitaren en in boeken, liefst in het Engels. Bovendien heb ik nooit iemand ontmoet met zoveel rolmaten, winkelhaken, duimstokken, lichtmeters, keukenweegschalen en maatbekers. Meten is vooral weten hoe onzeker je bent. Tijdens het grasduinen in Joeps duizenden foto’s – een gezamenlijke klus met Marc Bolsius en Theo van de Zande – zag ik hoe hij in zijn werk maatvoerde. Die kunst verstond hij: Joep voelde haarfijn wat buiten proportie, in disbalans of uit het lood was. Niet alleen sociaal, maar ook economisch en landschappelijk. Bovenal zag hij wie of wat onder die scheve verhoudingen leed, wat hem mismoedig kon maken. Tussen 1985 en 2011 portretteerde Joep een wereld die vooral maat verloor.
Als ode aan Joep wil ik dan ook vier schalen gebruiken om zijn werk te beschrijven. Als eerste die van Richter, de schaal voor de kracht van aardbevingen. In de jaren tachtig en negentig zag Joep de Brabantse economie talloze malen schudden. Het waren de jaren waarin onder meer DAF, Philips en Remington klappen kregen, maar ook Van Gils Herenmode en andere fabrikanten met aanleg voor kleerscheuren. Hij ontdekte ook een paradoxale wetmatigheid: hoe onbeweeglijker de machines, des te langduriger de naschokken in de lokale gemeenschap. Terwijl de Brabantse maakindustrie beefde, behield Joep zijn evenwicht en legde het leed in grofkorrelige beelden vast.
Ook buiten de stad dreunde het, waarbij het vertrouwde koektrommeltafereel – zaaiende boer, blije kippen, wiekende molen – deuk na deuk opliep. In vijfentwintig jaar tijd portretteerde Joep de verdwijning van een landschap waar opeenvolgende generaties boeren nooit naar Arcadië of een ander paradijs hadden gezocht. Ze waren er al. Totdat ze hun eigen verbanning arrangeerden. Want akkers kun je straffeloos omploegen, maar eeuwenoude waarden niet. In zijn pixels drukte Joep uit hoe geld het platteland kapot maakte. Ook in de Meierij, met de M van megastalhouders, mesthandelaar, makelaar en misdaadsyndicaat. Niet minder hoofdschuddend zag Joep hoe het platteland in een recreatiepark veranderde, inclusief trampolinecentrum, boerengolf in het kader van bedrijfsuitjes of slapen in een yurt.
Chili-pepers
Maar niet alleen de schaal van Richter past bij de fotografie van Joep. Ook die van Scoville, vernoemd naar een Amerikaanse scheikundige. Sinds 1912 drukt zijn schaal de heetheid van pepers uit. Ik vermoed dat Joep, die graag brandhaarden opzocht, het een zinvolle maatvoering vond. Als de vlammen uit de samenleving sloegen – zoals bij de Graafsewijkrellen of boerenprotesten – zocht Joep geen verkoeling. Hij bleef staan.
Zijn hittebestendigheid kwam ook van pas in de Penitentiaire Inrichting Nieuw-Vosseveld in Vught, waar hij samen met Volkskrant-journalist Hans Horsten veelvuldig op de EBI verbleef. Het leverde zwart-witfoto’s op die je ogen schroeien. Maar het maximale op de schaal van Scoville beleefde Joep in 1988. Op een afgetrapt backstage-veldje van Pinkpop fotografeerde hij drie jonge, dollende muzikanten: Flea, Anthony en John van The Red Hot Chili Peppers. Een legendarisch tafereel, dat ook in het recente Pinkpop-jubileumnummer van muziektijdschrift OOR opduikt – inclusief een lachende Joep. De veelkantige betekenis van ‘Under the bridge’ kon hij nog niet voorzien.
Naast water zou lucht belangrijk in zijn leven zijn – Joeps vader was vliegenier, zelf waaide hij graag uit in Wales of op de Waddeneilanden. De schaal van Beaufort kom je ook in zijn foto’s tegen: veel geportretteerden beleven tegenwind. Ze krijgen ontslag, lijden aan dementie, staan met een kapotte racefiets bij de Muur van Geraardsbergen of wachten in hun Poolse marktkraam vol bruidsjaponnen vergeefs op kopers. Acht tot elf op de schaal van Beaufort vond Joep aanzienlijk interessanter dan windstilte. Om die reden had hij ook een zwak voor volkswijken. Liever fladderig leven dan de luwte van een Vinex-wijk.
Dichtbij
De laatste schaal is die van Torino – een wonderlijke. Hij drukt het gevaar en inslagrisico van een asteroïde uit die ooit dicht in de buurt van de aarde zal komen. Ook die schaal leerde Joep kennen. Zowel in zijn werk als privé werd hij enkele malen getroffen door hemelse brokstukken in de vorm van een vraagteken, waarna hij opstond, het stof van zijn camera veegde en verder leefde op zoek naar antwoorden.
Voor een deel kun je ze vinden in de pixels en letters van dit boek. Eerlijk is eerlijk: het was een stevige bevalling. Toch is de helpdesk van de NBvK in Almere nooit gebeld. Op eigen kracht heeft een klein groepje mannen zich van een mooi boek verlost. Eindelijk een document waarin 25 jaar vakmanschap en sociale bewogenheid samenkomen. Om die vreugde te onderstrepen, wil ik graag een nieuwe maatstaf introduceren: de schaal van Lennarts. Die drukt de mate uit waarin je – op welke manier ook – dicht bij een essentie kunt komen. Met pixels, letters of bewegingen. Met verf, klanken of klei. Met denken of doen.
Joep koos voor benadering met een camera. Met succes: hij kon dichtbij komen zonder dat de essentie op de vlucht sloeg of zich verstopte. Kijk zelf maar: het gouden bruidspaar, de muzikale held, de Somalische huurling. De radeloze acteur, de vrome vrouw, de drievoudige moordenaar. Maar ook de getergde boerin, de vermoeide minister-president, de bepoederde geisha. Wat zij delen, is de stille goedkeuring aan Joep om dichtbij te komen. Omdat ze voelden dat zijn maatvoering zuiver was.
Achteraf bezien heeft Joep zo ook de essentie van verdwijnen geportretteerd. Het gouden bruidspaar is weg, het landschap is weg, de dansers zijn weg. De oude volkswijk is weg, de fabrieken zijn weg, de minister-president is weg. Maar niet in dit boek: voor altijd verbonden op de schaal van Lennarts.

Terug naar boven