Veelbelovend project Keizershof

Printerversie

Gepubliceerd op: 02-12-2004 | Gewijzigd op: 18-01-2010
Deze pagina gaat grotendeels in op het archeologisch onderzoek op het terrein van de voormalige Franciscusschool, gelegen aan de noordelijke zijde van de Keizerstraat.
Ooit heeft er op die plek een stadspaleis gestaan genaamd Keizershof. Aan dat bezoek/pand [keizer Karel V en ook Maximiliaan van Oostenrijk] ontleent de straat zijn naam. 

Berichten:
Politiek zet zich in voor openlegging Koningsbrug:
Oenlegging Binnendieze dichterbij- 2 december 2004
Spaanse Pieten naar Bossche brug -22 november 2004       
Behoud Coninxbrug - 21 november 2004
Kritiek op restauratie Koningsbrug - 2 november 2004
Historie [1]
historie [2]
Opgravingen
Turbulentie rondom opgravingen 9 november 2000
Basisschool Het Bossche Broek
Stadskantoor op perceel Keysershof 17 juli 2004
Korbalen van Keysershof in Noordbrabants Museum 29 juli 2004
---------------------------------------------------------
Openlegging ’Koningsbrug’ lijkt gered 2 december 2004. 

De situatie op de kruising Keizerstraat- Wolvenhoek- Anna Frankplein.  foto's © paul kriele, 2 deceber 2004.	De toog van de Koningsbrug is tegen het vocht met bitumen afgedekt.

De openlegging van de Binnendieze nabij de Koningsbrug lijkt meer in het verschiet te komen. Na een gesprek dat wethouder Jetty Eugster gisterenavond met twee raadsleden had, zegde zij een studie naar de haalbaarheid daarvan toe. Frans van Gaal [DE Stadspartij] en Paul van der Krabben [Bosch Belang] hadden haar- na de VVD – geattendeerd op die afspraak over openlegging.
Eind volgend jaar gebeurt die studie, wanneer de nieuwbouw van het Museum voor Hedendaagse Kunst [MHK] in de tuin van het NB-museum langszij de Mortel, in beeld komt. De openlegging gaat dan parallel lopen aan de herinrichting van het Anna Frankplein tbv een nieuwe toegang naar het MHK door de Mortel.
Recent haalde die openlegging bij de wethouder bakzeil met als argument dat toegankelijkheid van de parkeergarage in de Keizerstraat in de knel komt.. . Maar twee jaar geleden was daarover juist een toezegging gedaan. Deze week is op de toog een beschermende laag van bitumen aangebracht.

Spaanse pieten naar Bossche brug    22 november 2004.
STADSPARTIJ en Bosch Belang hebben een brief gestuurd naar de Spaanse koning Juan Carlos. Daarin verwijzen zij naar het verblijf van de enkele voorgangers van de Juan Carlos, onder wie Karel V en Phlips II die in de zestiende eeuw -bij hun bezoek aan ’s-Hertogenbosch - in Keizershof in de Keizerstraat hebben verbleven. Van Gaal schrijft dat het jammer is dat Keizershof voor een parkeergarage heeft moeten wijken, maar dat de Coninxbrug nog herinnert aan die Spaanse tijd.
Van Gaal,die een afschrift stuurde aan de Spaanse consul, vraagt koning Carlos, die bekend staat om zijn zorg voor historische objecten, zijn invloed aan te wenden om dat Bossche erfgoed te doen behouden.
Een dag eerder stuurde hij het Bossche College een brief om zij ontsteltenis aan te geven over de werkzaamheden die, ondanks een toezegging, toch aan die Koningsbrug zijn uitgevoerd.

Stopzetting restauratie Koningsbrug geëist - 5 november 2004
In een interpellatieverzoek eisen drie fracties - VVD, DE STADSPARTIJ en Bosch Belang -stopzetting van de werkzaamheden rond de Koningsbrug in de Keizerstraat.

Partijen volgen kritiek op Koningsbrug , 5 november 2004.

De toog van de Koningsbrug is in de week 8-13 november 2004 rondom dichtgemetseld.  foto © paul kriele, 14 november 2004.

Na de VVD gaan nu ook Bosch Belang en de DE Stadspartij mee in de kritiek die Peter Verhagen, heeft op het niet openleggen van de historische Koningsbrug in de Keizerstraat. De voormalig projectleider ‘Restauratie Binnendieze’ zegt dat daar vaste afspraken over liggen en dat nu – met het oog op een bereikbare parkeergarage van de gemeente- daarvan ineens wordt afgeweken. De fracties dienen een interpellatieverzoek in, dat komende dinsdag 9 november 2004- bij de begroting - ter sprake komt. De politiek wil stopzetting van de werkzaamheden.

Overzicht van de situatie die eind oktober 2004 is ontstaan.	foto's © gerard monté, 4 november 2004.

Rumoer rond restauratie Koningsbrugge   2 november 2004.
De Keizerstraat is lange tijd afgezet geweest ivm de te verwachten openlegging van de Binnendieze! Recent- eind oktober 2004- bleek dat de Binnendieze niet wordt opengelegd. Bij de synagoge aan de overkant waar de Diez eodner door stroomt, si dat juist wel gebeurd.. Ook daar gaat het om een kort stukje .Dat 'korte' is nu een van de argumenten voor niet-openlegging.
  

Eveneens gaat het-aldus de gemeente- om een goede bereikbaarheid van de al veelbesproken parkeergarage!  foto's © gerard monté, 4 november 2004.

Rumoer rond restauratie Koningsbrugge  2 november 2004.
Door een protest van Peter Verhagen, het voormalig hoofd restauraties Binnendieze, [‘Binnendieze verpruts’ in Brabants Dagblad 2-11-2004] is de politiek gaan reageren.  
De VVD wil duidelijk krijgen waarom -in tegenstelling tot de oorspronkelijke afspraken- de Binnendieze nabij de Koningsbrugge niet meer wordt opengelegd.  
Bovendien vraagt de VVD fractie, die in haar verzoek aangeeft, dat zij steeds voorstander van openlegging is geweest, of het nog haalbaar is de Koningsbrugge terug te brengen in het straatbeeld en welke kosten daarmee gemoeid zijn.  
De liberalen besluiten hun brief met de vraag of de bereidheid daarvoor aanwezig is en de werkzaamheden zolang kunnen worden gestaakt?

Partijen volgen kritiek op Koningsbrug   5 november 2004.
Na de VVD gaan nu ook Bosch Belang en de DE Stadspartij mee in de kritiek die Peter Verhagen, heeft op het niet openleggen van de historische Koningsbrug in de Keizerstraat. De voormalig projectleider ‘Restauratie Binnendieze’ zegt dat daar vaste afspraken over liggen en dat nu – met het oog op een bereikbare parkeergarage van de gemeente- daarvan ineens wordt afgeweken. De fracties dienen een interpellatieverzoek in, dat komende dinsdag 9 novemebr 2004- bij de begroting - ter sprake komt. De politiek wil stopzetting van de werkzaamheden.
 
Bouwactiviteiten gestart 
 Deze pagina begint met wat actuele foto's van opgravingen gedaan in begin september. Verder een indruk van het werk en nieuws [chronologisch terug in de tijd] over ontwikkelingen m.b.t. tot dit terrein aan de Keizerstraat, een naam afgeleid van het bezoek van Keizer Karel V aan de stad in 1553.

De situatie drie maanden na de start van de bouw door de combinatie Ballast Nedam.-Heijmans.	foto's © gerard monté, 18 juli 2001.

Op bovenstaande foto's zijn de eerste bouwactiviteiten te zien. In december 2000 werd het archeologisch onderzoek afgesloten. In april 2001 gaf burgemeester Rombouts het startsein voor de bouw. Die wordt uitgevoerd door Ballast Nedam in samenwerking met Heijmans. De kosten bedragen 103 miljoen gulden. In 2003 moet het karwei kaar zijn.

Links het oostelijk deel van het terrein. Onzichtbaar is de Binnendieze en de traptoren.	Rechts zicht op het Stadskantoor waarvoor ook weer de Binnendieze zich afbuigt richting Kruisbroeders.  foto's gerard monté, 16 mei 2001.

De meeste opnamen gaan terug naar het najaar van 2000 toen archeologisch onderzoek werd verricht.

Opnamen van 8 september 2000 genomen op het terrein van de mansio Keysershof.

Op de linkerbovenfoto het deel langszij de voormalige St. Joriskapel waar het oudste gedeelte van vroeg 1500 heeft gestaan.	Op de rechter foto de voormalige muur van de Binnendieze die hier achter het Stadskantoor loopt. Archeologen hebben nog tot december 2000 de tijd voor onderzoek. foto's © gerard monté, 8 september 2000.

Turbulentie rondom opgravingen:
Keysershof en GS-Beleid . 9 november 2000.
Het College draait het besluit over de nieuwbouw van het Stadskantoor, inklusief parkeergarage, in de Keizerstraat niet terug. Wel wordt het rapport over de historie ‘locatie Keysershof’ getoetst aan de huidige vondsten. Wethouder Frank van Beers antwoordde de raadsleden: dat het college de effecten [tijd, geld en procedure] inzichtelijk wil maken als de parkeergarage er niet komt. En ook de effecten inzichtelijk maken in het geval de garage wel wordt aangelegd. Daarbij moeten dan de aspecten in beeld komen voor het visueel maken van de vondsten/restanten. Het CDA drong aan op een virtuele vastlegging.

Oplossing Keysershof uitzichtloos  26 oktober  2000. 
Ook al wil het College van B&W het raadsbesluit ombuigen, dan ligt een tegemoetkoming aan de actievoerders Keysershof niet in het vooruitzicht. Bij de bouw is nu eenmaal een verplicht aantal parkeerplaatsen voorzien. Nieuwbouw van het Stadskantoor in de Keizerstraat loskoppelen van een parkeergarage is daarom niet mogelijk. Van de 1400 ambtenaren zijn er so wie so honderd die overdag de auto nodig hebben. Overigens behoort bij de regeling openbaar vervoer werknemers ook een fietsenstalling.
Dat maakt het in-zicht-brengen-op-lokatie van de middeleeuwse funderingen technisch onmogelijk, aldus gemeente woordvoerder Herman Loerkakker.

Intussen zoekt Fans van Gaal elders in Nederland naar een meer representatieve uitbreiding van het huidige aantal van 35 instemmers ‘Behoud fundering Keysershof. De volgende week hoopt hij tegen de honderd handtekeningen verzameld te hebben.

Lombarden in de Keizerstraat   21 augustus 2000.
Op het complex Keyserhof hebben in de veertiende eeuw eerst nog Lombarden gewoond. Deze geldhandelaren trokken in de 14e eeuw vanuit Italië naar het Noorden en vestigden zich onder meer in Den Bosch. De Joodse buurt buiten de Antwerpse poort [Lombardje] én - wat later de Keizerstraat is gaan heten- herinneren daar aan.

De plattegrond van Keysershof op gedigitaliseerde foto, die genomen is vanaf de brandtrap achter het pand Wolvenhoek, dat -voordat het door de gemeente werd aangekocht- in gebruik is geweest bij de belastingen resp. Rijkswaterstaat. Vooraan op de foto: rechts de fundering van de ronde traptoren en achterin de scheidingsmuur tussen de in 1964 afgebroken St. Joriskapel en Keysershof Achterin tussen de twee witte vlekken is de natuur stenen poort te onderscheiden, enig restant uit de zijmuur van Keysershof. Daar staat Hein Hundertmark bij. In wit hemd Ronald van Genabeek en rechts van hem Kim Spijker. Joep Arts en Jo Kuyper zijn elders op het terrein bezig. foto © paul kriele, 16 juni 2000.

In de Keizerstraat, ten zuiden van de Diezetak stond het Lombardshuis, bestaande uit -een apart gelegen oostelijk gelegen hoofdgebouw met gescheiden keukenverblijven grenzend aan de Joriskapel. Er middenin lag een binnenplaats die bij de groei naar het stadspaleis Keysershof nog heeft bestaan.
Rond 1525 zijn de twee eenheden successievelijk aan- en verbouwd tot een stadspaleis rondom diezelfde binneplaats. Het complex werd in 1871 ten behoeve van de bouw van een lagere school gesloopt.

Ronald van Genabeek heeft de fundamenten van het Lombardshuis gevonden. Dat huis had een [recent blootgelegde] waterafvoer naar de Dieze en stond op kuilen van vuilstort. Afval werd voor de versteviging van de funderingen gebruikt. Mooie schouwen of muurdecoraties trof hij helaas niet aan, mede doordat een cruciale zijmuur in de 19e eeuw is weggebroken.

Op het terrein aan de Keizerstraat heeft tussen ongeveer 1500 en 1871 een groot huis gestaan. Daarvan waren tot nu toe alleen tekeningen bewaard gebleven [Sasse van IJsselt]. Recent hebben archeologen de fundamenten van dit rijke huis blootgelegd. Daaronder bevindt zich een stenen, ronde trap. foto © gerard monté, 13 juli 2000.

Opgravingen op perceel Keysershof 11 juli 2000. 
De archeologen olv Ronald van Genabeek hebben hun werkterrein uitgebreid naar de meest westelijke vleugel van Keysershof. Daar stond een gebouw haaks op het straatprofiel. Het grenst aan de St.Joriskapel. Niet voor niets bleek de eerder blootgelegde, natuur stenen toegangspoort een doorgang te zijn van het rijke pand naar de aangrenzende Joriskapel.
Een stenen trap, waarvan de treden elk bedekt waren met een houten plank zodat de stenen niet zouden slijten, noemt Van Genabeek bijzonder. De trap dateert uit de tijd van de grote verbouwing tot Keysershof rond 1540.
De fundamenten van dit pand liggen onder de toiletgroep [riolering] van de 18e eeuwse school die daar als eerste - na het in 1871 gesloopt Keysershof- werd gebouwd. Uit die schooltijd zijn dan ook tegels, griffels en beschreven leitjes gevonden.

Het werkterrein van de archeologen is ook deels verlegd naar het achterterrein waar meer vondsten worden verwacht. Daar was de tuin en bevonden zich ook afval- en beerputten.
Op dit ogenblik zijn de vondsten niet spectaculair te noemen. Er is wat aardewerk opgedoken. Bijzonder zijn de musketkogels en halffabrikaten uit de 18e eeuw. De functie van marechausseekazerne kan daarvoor een verklaring.zijn.
Ook de langgerekte muur met de funderingen voor pilaren verwijst mogelijk naar een galerij voor paarden. Die was gelegen langszij de Binnendieze en liep door tot aan de knik van de Dieze die loopt achter het Stadskantoor.

Historie [1]
Rijke bewoning van Keysershof  9 juni 2000. 
Archeologen hebben de fundamenten blootgelegd van het Keysershof in de Keizerstraat, zo genoemd naar het bezoek van Keizer Karel V en in 1549 ook van Philips II. Het onderzoekskarwei is op maandag 5 juni aangevangen.
Keysershof dateert van rond 1525. Mogelijk heeft er voor 1500 al een oud- Keyserhof gestaan. Waarschijnlijk is het paleisachtige gebouw waar de elite van 's-Hertogenbosch woonde, geleidelijk uitgebreid. Er zijn al gangen, de traptoren en een galerij blootgelegd. Het perceel dat ook een zaal, een tuin/hof en een binnenplaats bevatte, beslaat bijna de gehele Noordelijke Keizerstraat muv de nieuwbouw op de hoek met de St.Jorisstraat. Daar heeft de St.Joriskapel [anno 1400] gestaan. Die gothische kapel is in 1964 afgebroken.

Het laat middeleeuwse gebouw, waarvan op foto's de karakteristieke trapgevel en een draaischoorsteen zijn te zien, is in 1871 gesloopt en maakte plaats voor scholen. Recent is het schoolgebouw uit circa 1930 gesloopt tbv nieuwbouw voor het Stadskantoor. Zes versierde korbelen uit Keizershof, delen van een overkraging uit de galerij, bevinden zich in het Noordbrabants Museum.

Projectleider Ronald van Genabeek noemt het een veelbelovend onderzoek dat gaat duren tot december dit jaar. Of dan ook de grote vondst boven is gekomen, is nog de vraag. Er is bij de ronde [!] gefundeerde traptoren wel enige aardewerk uit de stort gevonden.

Archeologie en bouwhistorie actief op plan Keysershof
Sedert maandag 5 juni zijn medewerkers van de BAM, Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten actief op het braakliggend terrein van de voormalige basisschool aan de Keizerstraat. Voordat de bouwplannen voor een nieuw Stadskantoor van de gemeente aanvangen hebben zij tot december 2000 de gelegenheid onderzoek te verrichten.

Complex Keysershof met links de Keizerstraat, achterin de grensmuur met de vroegere Joriskapel, links de Keizerstraat en vooraan de put waarover gesproken wordt. Een digitale foto van het terrein Keysershof waar onderzoekers bezig zijn de bebouwing die er kort na 1500 is gekomen in kaart te brengen. Let op het verschil met de foto van 16 juni 2000, een verschil in tijd van 28 dagen.  De werkzaamheden zijn verlegd naar de muur en [niet zichtbaar] op het achterterrein. foto © gerard monté, 13 juli 2000.

Het team, bestaande uit Kim Spijker, Hein Hundertmark, Nel van Wassenberg, Joep Arts en Jo Kuyper, staat olv Ronald van Genabeek.

Stadskantoor op plek Keizershof

De muursteen die zich bevindt in de vleugel van het nieuwe Stadskantoor aan de Keizerstraat. De datum -anno 1525- verwijst naar het hof waar ooit Keizer Maximiliaan heeft gelogeerd. Ook Karer V bracht rond 1550 een bezoek aan de stad en logeerde in het 'Keizershof'.  foto's © gerard monté, 17 juli 2004.

Op bovenstaande foto zijn enkele markante delen van Keizershof, die bij de opgravingen in 2000 in het zicht kwamen, nog herkenbaar zoals de muur van de St.Joriskapel die deels in de nieuwbouw bewaard is gebleven [links] . Ook de ronde traptoren, waarvan de aanzetten in de grond zaten [rechts van het midden]. De Diezeloop staat hier ook nog afgebeeld [rechts van onderen naar boven], evenals de palen van de gaanderij op de binnenplaats [midden foto].

Relieken uit Keijsershof
In het Noordbrabants Museum zijn enkele korbalen opgehangen. Deze rijk bewerkte houten steunen, bevonden zich op de binnenplaats van het mansio en droegen de overkapping van de gaanderijen. Dit mansio is genoemd naar de keizers Karel V en diens zoon en opvolger Philips II die de stad in de zestiende eeuw meermalen hebben bezocht.

De serie korbalen bevindt zich in de JeroenBoschzaal [en tijdgenoten] in de oude vleugel.  De korbalen zijn afkomstig uit het Keijsershof.	foto's © paul kriele, 29 juli 2004.

Basisschool Het Bossche Broek:
Keysershof werd in 1871 gesloopt. Op het terrein heeft vanaf 1872 een school gestaan. De laatste - de Franciscusschool- is na een fusie met de basisschool op de Papenhulst, omgedoopt in Keysershof. Deze school is in december 1999 verhuisd naar het Kruisbroedershof 31 en kreeg als nieuwe naam 'Het Bossche Broek'. Het kinderdagverblijf, dat in de voormalige Cathrienschool was gehuisvest, verhuisde naar de Nutsschool aan de Van der Does de Willeboissingel en heet het Zandkasteel..

Op oude foto's uit het begin van de twintigste eeuw staat de marechausseekazerne in de Keizerstraat afgebeeld op de plek van Keysershof.

Van de oorspronkelijke bouw van Keysershof is weinig bewaard gebleven. In het Noordbrabants Musuem zijn een zestal corbeeën te zien. Dat zijn rijk gebeeldhouwde sierstukken van de overkapping van de galerij.
Momenteel worden de funderingen in kaart gebracht. Bijzondere vondsten zijn nog niet gedaan. Hopelijk brengen de afvalputten, gelegen achterin het terrein meer materiaal naar boven. De putten loosden op de Binnendieze die precies achter het perceel langs loopt. Momenteel wordt deze Diezetak gerestaureerd. Het is het allerlaatste stuk van het gehele restauratieproject dat feitelijk al was afgerond.....

De traptoren had een ronde constructie van steen, de ronde vorm die voor die tijd ook al bijzonder is. Op de tekeningen in de publicaties van Sasse van IJsselt vallen steeds de markante toren, de trapgevel van het voorhuis in de Keyserstraat en de rondgedraaide bakstenen

Komend najaar beginnen daar de voorbereidingen voor de bouw van [een uitbreiding] van het Stadskantoor.
Volgens uitleg onderzoeker blijkt uit toepassing van natuursteen dat de bewoners welgesteld waren Natuursteen moest of uit Duitsland of België [later ook Italië] worden aangevoerd. Keysershof is later uitgebreid/aangebouwd dat is te zien aan de formaten van de stenen in de blootgelegde zijmuur [ zie foto].

de historie [2]
Sasse van IJsselt en Mosmans schrijven over het meest grote Bossche huis in de Keizerstraat, bewoond geweest door Hendrick [Prouninck] van Deventher.
Vermoed wordt dat voor die tijd - mogelijk tussen 1300-1400- al Lombarden het gebied hebben bewoond. Het nabijgelegen Lombardje verwijst niet voor niets naar die Italiaanse handelaren in tweede hands goed, later ook in geld actief als speculanten.
Terug naar heer Hendrick Prouninck die een vermogend heer is geweest, wat blijkt uit zijn beroep van schepenen [wethouder] van de stad. Prouninck, ook wel Proeninck, was lid van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap en zelfs zwanenbroeder.
In zijn tijd tussen 1500-1550 hebben keizer Karel en Philips II in zijn huis-in Italiaanse stijl gebouwd en ingericht - gelogeerd.

De enige muur die nog over is van Keysershof in de Keizerstraat. In die muur zit nog een poort, afgebiesd met natuurstenen elementen. Op de foto wordt de vijf eeuwen oude muur door een medewerker van de afdeling Bouwhistorie in kaart gebracht. Op de foto is links naast onderzoeker Hein Hundertmark een grotere [oudere]steen gebruikt, rechts de kleinere steen van latere datum. Daaruit blijkt dat Keysershof op de plaats kwam van een pand dat er eerder heeft gestaan. De stenen zijn verwerkt voor de gemeenschappelijke scheidingsmuur tussen het buurpand en Keysershof. Links Ronald van Genabeek. foto © paul kriele, 16 juni 2000.

Wat de steensoorten betreft, zo verklaart bouwhistoricus Hein Hundertmark, stenen werden aanvankelijk met de hand gevormd. Als ze relatief groot van vorm waren, was je snel klaar. Later bij het automatisch vormen zijn kleinere stenen gangbaar geworden. Hein wijst de groteren links van de muur aan die van een pand zijn dat er eerder heeft gestaan dus tot de oudste steensoort behoren. Rechts- bij de uitbreiding van Keysershof- zijn de nieuwe, kleinere steensoorten gebruikt.
Oude prenten- onder meer afgedrukt in de boeken van Sasse van IJsselt- tonen de Keizerstraat met de gebouwen, die door hun markanten daklijsten, trapgeveltjes, gedraaide schoorsteen en ronde traptoren afsteken bij de omliggende panden.


Terug naar boven