BBA en Arriva

Printerversie

Gepubliceerd op: 21-05-2008 | Gewijzigd op: 25-02-2009
De historie van de Brabantsche Buurtspoorwegen en Autodiensten gelardeerd met anekdoten.  

Na het eerste hulp station op de spoorlijn DenBosch-Boxtel werd dit -na de opening van het station van Cuijpers [1896] het tramstation, gelegen aan het Meijerijplein. De spoorlijn/emplacement  liep/lag eerst dichter bij de stad  en werd na de aanleg van een nieuwe Diezeburg iets meer westelijk velegd.

Dit is het feitelijk Tramwegstation van de Tramweg Maatschappij De Meierij aan het Meierijplein, nu Boschveldweg, gelegen nabij de autobandenfirma van Wijgergangs. Dit gebouw kwam vanaf 1896, toen het station van Eduard Cuijpers gereed kwam, als tramstation in gebruik.
Dit eerste spoorstation diende voor de stoomtrein die reed tussen 's-Hertogenbosch en Boxtel. De rails lagen achter dit gebouw en liepen door ongeveer over de huidige Mayweg.
Het houten gebouw heeft tot 1914 dienst gedaan.

berichten
Goedkoper Buskaartje 22 december 2008
Eindelijk digitaal infosysteem busen op komst 12 december  2008
Staking Buschauffeurs 21 mei 2008.
Knelpuntje Vughterstraat maart 2008
Nieuwe variant goedkoop vervoer  13 januari 2008.
Proef gratis Openbaar Vervoer Den Bosch, 12 oktober 2007.
1e bussen gearriveerd13en 19 juli 2007.
Provincie in de fout bij aanbestedingen 23 maart 2007
Ontknoping gammele Arriva-bussen  22 februari 2007.
Chauffeurs klagen via de Pers over oude bussen , 12 februari 2007.
Proeven met gratis busvervoer  2007
Krachtig protest Blb tegen nieuw busvervoersplan  8 november 2006.
Nieuwbusvervoersplan  september 2006. 
Impressie spoedoverleg bonden chauffeurs en Provincie  20 oktober 2006
BBA weer aan 't werk  20 oktober 2006
Ook bussend Den Bosch in protest    20 oktober 2006.
Acties verwacht van BBA  19 oktober 2006
=================================
Eindelijk digitaal infosysteem op komst. januari 2009
Het heeft wel meer dan een jaar geduurd, maar medio 2009 krijgt het Centraal Station in Den Bosch zijn digitaal infosysteem op de zuilen boven de bussen terug. Met het einde van de licentie voor de BBA eind 2006 verdween ook dit informatiesysteem op de busremise. De reizigers moesten het doen met de info op de bussen zelf.
Volgens provinciewoordvoerster Sonja de Graaf is in de loop van volgend jaar het systeem met de vertrektijden en busnummers weer geïnstalleerd.

	Nog meer service.. van Arriva op diverse locale en regionale Brabantse lijnen. Rechts het nieuw te installeren Digitaal Informatiesysteem. Links: het oude systeem. foto © albert brokken, 13 juli 2007.

Met een extra -provinciale- investering van € 8 miljoen gaan er vanaf 14 december 2008 in de hele provincie op diverse lijnen meer bussen rijden.
Voor de Bossche regio geldt dat op alle lijnen van de transferia naar de stad. Op de koopavonden, de koopzondagen en tijdens de vakantiedagen wordt deze dienst uitgebreid met een extra bus.
Zodra het nieuw transferium bij het Pettelaarpark [de Meerendonk] is aangelegd rijdt er daar vandaan een volwaardige dienstregeling naar de Parade.
Vanaf de nieuwbouwwijken in de Groote Wielen rijden er straks met de nieuwe dienstregeling ook nieuwe bussen.
Op de regiolijnen wordt lijn 160 naar Veghel en Uden uitgebreid naar de avond en de Efteling krijgt voortaan ook in de winter een dienstregeling naar de stations van Den Bosch en Tilburg. 

Goedkoper buskaartje 22 december 2008.
De Provincie verlaagt het buskaartje. Voor een rit voor 12- tot 65-jarigen kost in de daluren € 0,60 en tijdens de piekuren € 0,90 met een special strippenkaart. Die prijzen zijn geldig voor de hele provincie, behalve in de regio Eindhoven.
Er waren al lage tarieven voor onder de 12 en boven de 65 jaar van € 30 cent die geldig zijn voor zowel de spits als de daluren en vanaf mei dit jaar van kracht zijn.

De nieuwe bussen van Arriva voor de stadslijnen en het regiovervoer, die met Provinciale kleuren en benamingen zijn uitgevoerd. foto © albert brokken, 13 juli 2007.

Voor deze tarieven zijn wel speciale strippen – en dagkaarten en/ of abonnementen vereist.

Chauffeursstaking busvervoer 21 mei 2008.
Vanaf 30 april 2008 staken de buschauffeurs, aangesloten bij FNV, CNV en de Unie , regelmatig vanwege het opleggen van allerlei beperkingen in de bestaande CAO. De werkgevers Arriva, Connexxion en Viola willen bijv. af van de gedetailleerde dienstregelingen. Cees van der Poel, voorzitter van de medezeggingsschapscommissie vindt dat een verslechtering van de arbeidsvoorwaarden. Dat houdt bijv. in dat de pauzes niet meer vergoeden worden en de definities van diensten worden losgelaten, waardoor de late dienst ook eerder dan –nu - om half twee kan aanvangen en vroege en late diensten meer [bijv. met een uur] opgerekt kunnen worden. 'Dat betekent voor ons terug naar de slavernij, aldus Van der Poel, die er aan toevoegt dat de werkgevers het aantal diensten van 8 uur niet meer in getallen wil vastzetten.

Het terras voor buschauffeurs van stad -en streekdiensten bij het Busremise aan de Branderijstraat. De chauffeurs staken onregelmatig vanaf 30 april 2008 vanwege een aantasting van'de CAO, ofwel een verslechtering van de arbeidsvoorwaarden.  foto © paul kriele, 21 mei 2008.

Eerst waren er publieksvriendelijke stakingsdagen te weten op 30 april 1 mei en 5 en 6 mei en 11 en 12 mei. Dat betekent wel diensten rijden, niet stempelen noch kaartjescontrole . Op 14 en 15 mei 2008 werd de zaak platgegooid. Deze week 20 en 21 mei en straks op 27 en 128 en 29 mei zijn de acties omgegooid ivm de examens. Dan rijden we alleen in de spits. In het overleg van vandaag - dinsdag 21 mei 2008- zijn partijen in geen enkel opzicht tot elkaar gekomen.

Knelpuntje Vughterstraat  maart 2008

Het is nog steeds draaien en wringen op de hoek Vughterstraat/Achter het Verguld Harnas.. Maar.... pijn went. Er moet geen steentje in de weg liggen of de chauffeurs hebben het moeilijk halen. foto © paul kriele, 18 maart 2008.

Nieuwe variant: goedkoop openbaar vervoer 13 januari 2008. 
Provinciale Staten willen in Brabant goedkoop openbaar vervoer invoeren. Voor de burger die de krantenkoppen leest is de wispelturige berichtgeving over wel of niet gratis/goedkoop openbaar vervoer erg verwarrend. Het laatste bericht spreekt van een ‘mogelijke proef’. Dat laatste voorstel doet de ‘Tweede Kamer’ van de provincie, Provinciale Staten. Het houdt in: 65-plussers en jeugd onder de 12 jaar gratis en de tussengroep voor 30 eurocent in de spits en daarbuiten 60. Als het voorstel op 1 februari wordt aangenomen gaat de eerste regeling per 1 mei 2008 in en de korting voor de tussengroep per 1 januari 2009. Algeheel gratis bleek door de kosten niet haalbaar. De andere reizigers, die tussen de 12-65 jaar kunnen - op proef -voor 1 euro per rit in de bus. De nieuwe proef die anderhalf jaar gaat lopen, geldt voor geheel Brabant. In Tilburg en Eindhoven liep die proef al.

Proef gratis Openbaar Vervoer Den Bosch,  12 oktober 2007.
Voor anderhalf jaar kunnen Bosschenaren [alle doelgroepen] gratis met de bus. Dat voorstel van Gedeputeerde Staten is een keuze uit een aanbod van 12 Brabantse gemeenten die variaties indienden voor aantrekkelijker openbaar vervoer in hun stad of regio. Breda start met een proef met een ritje voor half geld [ 50 cent]. In Tilburg loopt voor ouderen al een gratis openbaar vervoer dat nu – erkend door de Provincie - wordt voortgezet. De criteria voor toekenning betreft: In Den Bosch gaat het om stadsdiensten met een groot reizigersaanbod, in Breda de regio en Tilburg voor een beperkte doelgroep. Den Bosch kwam in aanmerking met haar voorstel omdat het beantwoordt aan de criteria: genoeg reizigersaanbod, geen wegopbrekingen die de proef kunnen verstoren en een looptijd van minimaal anderhalf jaar. Andere steden/regio’s vielen af, zoals Uden, Oss, Heusden en Waalwijk. Provinciale Staten moeten op 19 oktober 2007 over dit voorstel beslissen. Maar er lijkt niets meer in de weg te staan, om de proef met de nieuwe dienstregeling najaar 2008 in te laten gaan.

1e bussen Arriva gearriveerd den bosch, 13 juli 2007.
De eerste nieuwe stads- en lijnbussen van Arriva, die na jaren BBA, de concessie kreeg toebedeeld, zijn gearriveerd. De eerste tien staan al in de remise in het Paleiskwartier. De komende week -vanaf 16 juli 2007- volgt er nog een reeks. 

De bussen op de lijn Tilburg hebben een hoge rechterspiegel de nieuwe bussen op de lijn Veghel Zeeland hebben een rechterspiegel die in het midden van de hoogte zit. De bussen lopen naar achter omhoog en hebben een lage instap en brede deur.	Ze zijn gehandicaptenvriendelijk en er is plaats voor een rolstoel.
foto's © gerard monté, 19 juli 2007.	Er zijn diverse camera's geïnstalleerd om eventuele. gebeurtenissen vast te kunnen leggen. De chauffeurs kunnen echter niet bij dat systeem. Er hangt een groot informatiescherm, waarop ook de komende bushalte staan aangegeven.

Bovens: Komende najaar wordt bestudeerd welk nieuw systeem ingevoerd gaat worden. Zo'n reizigersinformatiesysteem zal pas begin volgend jaar gerealiseerd kunnen zijn. De felle rode kleur zorgt ervoor dat je de bus al van ver aan ziet komen. Midden: Nieuw naast oud. Een paar oude bussen blijven voorlopig nog in dienst.
Rechts: Een van de zuilen van het betonnen geraamte is talloze malen door bussen geschampt, aan de vergstrepen te zien. - foto's © gerard monté, 19 juli 2007.

Nieuwe VW politiewagens  13 juli 2007. 
Politie Brabant -Noord heeft een reeks nieuwe surveillance wagens aangeschaft van het type VW. Ze zijn nog niet opgebouwd. Dat duurt ongeveer 1½ week. In de week vanaf 16 juli 2007 worden de auto's afgeleverd voor de groep Rosmalen. Deze Touran is door de voertuigencommissie uitgeroepen tot regionale standaard, als veilige en qua kosten acceptabele surveillanceauto. Het type VW Touran werd geleverd door Van den Udenhout Autobedrijven.

Provincie maakte fouten inzake Openbaar vervoer 23 maart 2007.  
De provincie heeft zichzelf met de aanbesteding klemgezet en risico’s genomen. De ambtenaren maakte een te krappe planning en waren te ambitieus. Dat schrijft de onderzoekscommissie in haar eindrapport. Eerst tekende de BBA, die buiten de concessie viel, bezwaar aan, waardoor de aanbesteding over moest. Toen Connexxion in een nieuwe aanbesteding de vergunning kreeg, beweerde die vervoerder dat ze te laag had ingetekend en trok zich terug. Daarop kreeg de BBA/Vela en Arriva alsnog de concessie. De commissie verwijt de ‘weinig slagvaardige’ Provincie, dat ze te snel tot een besluit kwam en niet alle juridische aspecten heeft ingecalculeerd. Door die uitslag dringt de FNV aan op een parlementair onderzoek.   
 
Ontknoping gammele Arriva-bussen den bosch 22 februari 2007.
De directie van vervoersmaatschappij Arriva laat toch al haar 900 bussen hercontroleren. Dat maakte directeur Hettinga vanmorgen op een persconferentie in Heerenveen bekend. Hettinga trok het boetekleed aan door te zeggen dat Arriva wat opportunistisch is geweest. ‘Er zijn bij de controles van onze bussen fouten gemaakt , ‘ aldus de hoogste baas die najaar 2006 licenties ontving voor busdiensten in twee delen van Noord-Brabant, o.a. de regio Den Bosch
Eerder meldde Arriva in een reactie op de LPK-inspectie van 22 gammele bussen [zaterdag 17 februari 1007] dat de mankementen van de besturing en het remsysteem, maar een deel van het wagenpark betrof. Voor de FNV [De Jong] was die uitspraak aanleiding de directie aan te zeggen af te treden. Het blijkt nu om afgekeurde bussen van de RET [Rotterdam] te gaan, die bestemd waren voor Derde Wereldlanden…

Busdiensten hervat na info aan de Pers 12 februari 2007.  
De chauffeurs van Arriva hebben vanmorgen in Den Bosch de pers geïnformeerd over de slechte busdiensten in de stad. De laatste tijd rezen er steeds meer klachten over de slechte kwaliteit van de oude Arriva-bussen wat zijn effect heeft op de dienstregeling. De klanten spraken de chauffeurs daarover op aan. Die hebben uiteindelijk de Nederlandse Pers uitgenodigd om hun grieven te verduidelijken.
Ook de FNV was daarbij aanwezig. Zowel de technische staat van de bussen, als de plaatsaanduidingen, de communicatie met de centrale, als de groene lichtregeling functioneren niet optimaal of helemaal niet. FNV dwingt nu de directie van Arriva en de Arbeidsinspectie maatregelen te nemen. Zo niet dan volgt een rechtszaak. Momenteel - kort na elven – zijn de busdiensten weer hervat.

Proeven met gratis busvervoer 3 februari 2007.  
Brabant gaat dit jaar op drie plekken experimenteren met gratis openbaar vervoer [bus]. Apart blijft Tilburg met carnaval gratis stadsbussen aanbieden. Een voorstel voor algeheel gratis vervoer haalde het gisteren niet bij Provinciale Staten.
De experimenten betreffen: algeheel gratis stadsvervoer, gratis vervoer voor bepaalde leeftijden [kinderen en ouderen] en als derde één tarief van 50 cent.
Waar die experimenten [Den Bosch wordt genoemd] plaats gaan vinden is nog niet beslist. Na de proeven beslissen de partijen over de uiteindelijke invoering van ‘gratis’ vervoer.Gratis vervoer is min of meer opgelegd als antwoord op de luchtvervuiling en daarom bedoeld om de Brabanders in de bus te krijgen.


Krachtig protest Blb tegen nieuw –tijdelijk –busvervoersplan  8 november 2006.
De Blb, met status wijkraad, gaat krachtig protesteren tegen het nieuwe Openbaar Vervoersplan. Dat plan is dan wel tijdelijk maar het brengt een intensievere en overbelast gebruik van binnenstadsstraten met zich mee. Met name de St. Josefstraat, die 9 buslijnen krijgt te verwerken, wordt volgepropt met dagelijks 380 zware [16.000 kg] bussen. Maar elke route door de binnenstad vindt de Bld, die intussen 300 leden telt, onzinnig.
Er zijn nu dagelijks al volop verkeersopstoppingen, bijvoorbeeld rond de Vughterstraat en de Zuidwal. Ook totaal onbegrijpelijk is dat de Parade per 1 januari 2007 leeg wordt opgeleverd, maar dat er in een keer wel tientallen bussen dat plein gaan kruisen.Het gekke is dat bijna alle buslijnen het centrum doorsnijden, terwijl ze daar bijv geen passagiers [vaak vele scholieren] afzetten. Dat is een argument om te pleiten voor gescheiden [naar doelgroepen] buslijnen.

Inhakend op de milieu-eisen wenst de Blb ook de inzet van kleinere eco-bussen die bijv. tot in de binnenstad komen [zie Dordrecht]. Deze milieuvriendelijke busjes nemen op overstaphaltes passagiers over van de grotere bussen die buiten het centrum blijven. Voor vele binnenstadsbewoners is de achterliggende reden van hun bezwaren tegen nog meer bussen door het centrum: de overlast van te hard rijdende bussen [meer dan 30 km/uur] en de schade die zij en het vrachtverkeer aan huizen en bestrating toebrengen.
Anderen klaagden weer over de fietsenstallingen die maar tot zes uur ’s avonds open zijn en de transferia die – behalve dat ze ongezellig zijn - ook niet lang genoeg open blijven voor bijv. het uitgaanspubliek.De grote angst van de Blb is, dat dit zgn. tijdelijke vervoersplan tot een definitief plan wordt gebombardeerd en er dan niets meer tegen in te brengen valt.
Jan van der Ven wees op de nieuwe generatie [ouderen] die er zit aan te komen, voor wie een instap - en milieuvriendelijk openbaar vervoer onontbeerlijk is. Bovendien registreert Van der Ven een naderende competitie van historische steden [bijv. Antwerpen en Parijs] die een grote aantrekkingskracht gaan uitoefenen op een nieuwe generatie vrije tijdspubliek. In die steden is het openbaar vervoer prima geregeld, aldus Van der Ven.

De visie van de Blb werd in een presentatie door Roland van der Wielen uiteengezet en kreeg in de Algemene Ledenvergadering veel bijval van de leden die - dit keer – in grote getale waren komen opdagen. De leden stemden ook in met een verhoging van de contributie naar 10 [was 5 euro] per jaar.

Subsidieaanvraag voor nieuw transferium en kleine pendelbussen 28 september 2006. 
De gemeente legt medio 2007 een nieuw transferium aan achter het kantorenpark Pettelaarpark Dat moet het parkeerterrein van de Provincie aanvullen, want dat staat slechts op koopavonden en op zaterdag open voor winkelbezoekers. Ook gaat de gemeente kleine ipv grote stadsbussen inzetten voor de pendelvervoer tussen de binnenstad en de transferia. Beide projecten zijn bij de Provincie ingediend als pilots [subsidieaavraag]. Ook zullen die pendelbussen langer doorrijden [1 uur na sluitingstijd van de winkels] en wordt lijn 80 naar Zuid uitgebreid.
De transferia worden gepromoot bij toeristen en het uitgaanspubliek: bijv. door toevoegen aan een arrangement. Eerder kregen ambtenaren al een abonnement als ze van de transferia gebruik maken. Al die maatregelen passen in het autoluw maken van de binnenstad, ook na de winkelsluitingstijden, waarbij o.a. ook het selectief toegangssysteem [piramides] wordt uitgebreid met de ochtend –en avonduren.

Garantie voor buschauffeurs20 oktober 2006. 
Vrijdagmiddag kort na het middaguur hebben de chauffeurs van de BBA de garantie gekregen dat zij ook na 10 december 2006 -onder dezelfde, huidige voorwaarden- mogen doorrijden. Dat zegde gedeputeerde Rüpp hen toen na een korte en wilde staking bij het Provinciehuis. Dat zag er naar uit dat die lang kon duren ivm de onduidelijkheid over hun situatie na 10 december 2006, de datum waarop Connexxion de busdiensten zou overnemen maar dregt dat niet te doen. Kort na de toezegging togen de chauffeurs weer na hun werkstek.

Impressie spoedoverleg bonden chauffeurs en Provincie  20 oktober 2006

Boven: FNV- bondsbestuurder Leen van der List met de chauffeurs in gesprek met de vice-commissaris Paul Rüpp.
Onder protesterende vakbondsleden.
Onder rechts: de bussen van de protesterende chauffeurs [FNV en CNV], die zekerheid wensten over hun positie na 10 december 2006, in het gelid bij het Provinciehuis.
 foto's © peter van gogh, 20 oktober 2006. 

Ook bussend Den Bosch in protest  20 oktober 2006.
Na Tilburg is ook in Den Bosch sprake van actie/protest door BBA -chauffeurs. Een paar honderd chauffeurs zijn al toeterend vanaf de remise en vanaf het station naar het Provinciehuis gereden of op eigen kracht daar naar toe gereisd. …Daar protesteren zij tegen het uitblijven van de concessieverlening die gedeputeerde Janse de Jonge [na terugtrekken van Connexxion] had moeten geven. Pas aanstaande woensdag zal de rechter uitspraak doen in het conflict tussen Provincie en Connexxion, maar dat duurt hen te lang. De toegangen van het Provinciehuis zijn door veiligheidsmensen afgesloten. -

Acties verwacht van BBA  20 oktober 2006  
Vandaag vrijdag - 20 oktober 2006 - worden acties verwacht van de busdiensten in de provincie. In Tilburg word al gestaakt, maar elders, zoals in Den Bosch, zijn vanmorgen vroeg nog BBA-bussen waargenomen. Gisterenavond mislukte het overleg van de busmaatschappijen met de provincie. De gedeputeerde Janse de Jonge wil van geen wijken weten tegen de onderschrijving van Connexxion op de concessie. Eerder liet Connexxion weten dat ze te laag had ingeschreven en of de provincie wilde bijspringen. Ook Veolia [West-en Midden-Brabant] kwam met hogere [financiële] eisen. Een tussenoplossing, dat de gezamenlijke maatschappijen het vervoer per 10 december 2006b op zich zouden nemen, ketste af.
Woensdag 25 oktober 2006 beslist de rechter of Connexxion haar contract moet nakomen en/of de provincie die maatschappij moet bijspringen omdat ze [volgens haar zeggen] te laag heeft ingeschreven. Na 10 december 2006 zou in Oost-Brabant Connexxion de busdiensten van de BBA overnemen. -/ © paul kriele, www.bastion-oranje.nl/BBA.htm of via index [menu] naar pagina BBA
------------------------------------
De Historie en anecdoten 
Piet van Boxtel * 1902 kwam in 1918 in dienst bij de voorloper van de BBA, ofwel de Stoomtramweg Maatschappij ’s-Bosch-Helmond, kortweg ’s-B-H. Daar startte deze Veghelnaar als klusjesman. Hij werd werkzaam gesteld in de remise de Hezelaar in Veghel. Dat was een stalling annex werkplaats, waar de trams kolen laadden en gereviseerd werden.  Vanaf 1920 gaat de ‘sB-H HHVO heten welke letters staan voor ‘s-Hertogenbosch Helmond-Veghel-Oss. Dat waren lijnen met personen en goederentrams. ** Noot de historie: Voor een gedetailleerde historische beschrijving lees hieronder bij historische elementen

De rotonde op het toenmalige Willemsplein [Heetmanplein], nabij de PNEM [nu Essent]. Op de achtergrond het Wilhelminaplein bij Chalet Royal [rechts].	Een BBA-bus van de stadsdienst uit de jaren 60 op de Wilhelminabrug rijdend richting centrum.  foto's © uit collectie prentbriefkaarten van wijlen Jo Hendriks

Als 16-jarige was Piet van Boxtel al leerling stoker op een van de machines. Dat waren kolossen van 10 ton vertelt hij die reden op briquetten van ‘s morgens 6 tot ’s avonds 12 uur. Op elk van de vijf machines zat een stoker, een machinist en een conducteur. Een machinist verdiende twee maal zoveel als een conducteur [Hfl.6,36]. Bij die HHVO was je een zondag inde maand vrij. Een ritje kostte er 5 cent. Daarnaast kreeg je vaak een sigaar als fooi.
Van Boxtel, die met een Meierijsch accent praat, zag veel verschillen met de tegenwoordige tijd. Er was veel onderling contact, de mensen hielpen elkaar. 
In de dorpen onderweg stond meestal de koffie klaar. In elke dorp waren uiteraard halten, zoals in Nistelroi of Middelroi. Daar stapten de passagiers met de conducteur en de machinist uit om een pintje te drinken of voor een potje biljart. Maar toen we in 1920 HHVO zijn geworden was het voortaan vortrijden, aldus Piet. 

Het station van Cuijpers dateert van 1896 en werd - na oorlogsschade - gesloopt rond 1950 om plaats te maken voor het station van Sibold Ravenstein. Maar de tramlijnen liepen dan wel langs dit station, maar het eindpunt was het voormalig spoorweg -eerste -station aan het Meierijplein.

Een zelfde soort prentbriefkaart als hierboven waaruit het detail met de BBA bussen is genomen.  
foto's © uit collectie prentbriefkaarten van wijlen Jo Hendriks. 

BBA voortgekomen uit fusie tramwegmaatschappijen 
Van Boxtel moest zijn betrekking bij de HHVO onderbreken voor militaire dienst bij het 3e Regiment Veldartillerie. Maar vanaf 17 januari 1929 keert hij terug als conducteur  In dat jaar valt ook het moment waarop de paardentram werd opgeheven en vervangen door dieseltracties.
In 1937 nam de BBA de exploitatie van de NV Tramwegmaatschappij Den Bosch-Vught-Voorburg* over.

Per 10 september 1939, toen er een fusie ontstond met de diverse Tramweg Maatschappijen die in Brabant het vervoer verzorgen, zijn de Brabantse vervoersmaatschappijen overgegaan in Brabantsche Buurtspoorwegen en Autodiensten. 

Piet vertelt dat ie, nadat hij in in september 1939 in dienst was gekomen van de BBA, als eerste opdracht kreeg om met zijn bus en al zijn collega’s in verband met de evacuatie van Breda naar het Mastbos te komen.   p.s.Van Boxtel vertelt dat ie per 10 september 1939 in dienst kwam van de BBA, maar volgens de geschiedschrijving is de BBA op 29 juni 1934 opgericht.
De laatste rit van de goederen tram was officieel 15 november 1939. Maar Van Boxtel noemt als datum 11 januari 1937..In een toespraak door directeur Reijnders tot alle 80 chauffeurs, bleek dat de mannen ‘…moesten maken dat ze wegkwamen… . Piet vluchtte richting Belgische grens waar hij zijn uniform in de grond begroef. Met een of ander kloffie, dat ie van een boer leende, is hij via Baarle Nassau terug naar Den Bosch gewandeld.  In 1978 vertelde van Boxtel aan de verslaggever van Het Stadsblad [pk] dat ie de enige oude was van de stadsdienst die nog leeft ondanks een paar kleine ongelukjes, zoals in 1921.Toen raakte zijn hand beklemd tussen twee wagens. In 1955 liet Van Boxtel zich afkeuren.

Lambertus Dona [*1876-1969], de vader van verteller Wim Dona *16-9- 1912- + 2003], die zelf conducteur werd van de Tramwegmaatschappij HHVO, later BBA. De foto dateert van 1937of 1938, toen Dona sr.benoemd werd tot conducteur.	Wim Dona bij een Dion Bouton, een van de bussen waarmee de HHVO, de voorloper van de BBA, in de jaren dertig reed. In de remise van de HHVO op het Hinthamereind, waar vader Lambert werkzaam was en inpandig woonde, is later ook Wim Dona als hulpje in dienst gekomen. Achter de eerste bus staat een Chevrolet.  foto's © archief familie Dona.

Oorlog en wederopbouw
In 1946 er waren maar enkele vrachtwagens en een paar onbruikbare bussen over. De BBA moest nagenoeg geheel worden heropgebouwd. Kort na de oorlog -in 1947- zijn door de BBA de individuele stadsdiensten opgezet in Den Bosch, Breda en Tilburg.
Piet van Boxtel is toen conducteur geworden op een van de vijf lijnen die de stadsdienst toen telde: op de H van Hinthamerpark, of op de V van Vught, of op de D van Deuteren of op de O van Orthen.

In 1964 kwam er een einde aan de gestage na-oorlogse groei van de openbaar vervoersdiensten. Het particuliere autobezit was daar debet aan, maar ook loonsverhogingen speelden een rol. 
Door die kostenstijgingen gingen kerngemeenten bijdragen aan de voorzieningen op gebied van regionaal openbaar vervoer.
Per 17 september 1978 is het beheer en het toezicht van de stadslijnen van de BBA onder meer in de Bossche regio overgedragen naar r het Stadsgewest.
De strippenkaart dateert van 1980 en de studentenkaart kwam in 1991 in beeld. 
Per 1 januari 2007 is onder meer de concessie voor vervoer rond Den Bosch door de Provincie gegund aan Hermes, die een 75% dochter is van Connexxion.


Nogmaals het station van Cuijpers dat rond 1950 voor de nieuwbouw van
het ontwerp van ir. S. Ravenstein werd afgenbroken

historische elementen
De BBA heeft lange tijd kantoor gehouden aan de Boschveldweg. Achter het grote pand aan het Emmaplein Westzijde, van voorheen het Brabants Dagblad staat nu nog een wit gebouwtje. Het heeft een herkenbaar platform dat dienst deed voor het verladen van goederen. Tegenwoordig heeft een Turkse ondernemer het in gebruik als restaurant. Nabij dit BBA-kantoor stond een oud rijtuig dat de Hollandsche Buurtspoorwegen in gebruik had. Die verzorgde tussen Tilburg, Waalwijk, Drunen en Vlijmen de diensten. 

Eerste tram:  's-B-V-V
De eerste aanvraag voor een tramlijn dateert van 1878. 
De Vughtse Aannemer A. Franken van Seters vroeg concessie aan voor een paardentramlijn Den Bosch-Vught. Deze liep van de St. Antoniuskapel via de Hinthamerstraat-Markt -Schapenmarkt- via de Taalstraat naar Vught. 
In de binnenstad mochten aanvankelijk - vanwege gevaar [snelheid]- geen stoomtrams rijden. 

Bron: raadstukken van 1880 no. 3. Gedeputeerde Staten verleende op 15 januari 1880 goedkeuring aan het raadsbesluit van 30 december 1879 waarin de vergunning werd geregeld aan A.F. van Seters tot de aanleg en exploitatie van een paardentram 's-Bosch Vught. Uit die stukken blijkt dat de eindhalte bij St. Joris lag.

Vervolgens kreeg de Rotterdamse koopman J. van Hasselt een vergunning voor een stoomtram Den Bosch-Veghel. Deze exploitant nam korte tijd later de concessie van Franken van Seters over. Bovendien kreeg hij toestemming om een extra lijn aan te leggen van de Markt naar het station. Op de Schapenmarkt lag de halte bij Café Geldersch Welvaren, het café van Van de Ven, de vader van Frits van der Ven. 

Per 21 november 1881 werd de stoomtram! op het traject Vughterstraat - Markt Vught operationeel. Deze lijn DB-V werd in 1884 doorgetrokken naar Voorbrug en heette DB-V-V.

Door de complexiteit en de benodigde tijdsduur voor het omwisselen van de paarden door een stroomtram nabij de Vughterbrug, is deze tramlijn vanaf 1895 helemaal paardentram geworden.
Omdat de concurrentie van autobus toenam legde de lijn in 1929 het loodje. Op 12 mei 1929 reed de laatste paardentram tussen Den Bosch en Vught.
Het comité Vughterstraat liet die paardentram nog eenmaal terugkeren bij de stadsfeesten van 1935 [6 t/m 13 juli 1935]. De rails lagen toen al lang niet meer in het wegdek van de Vughterstraat/ dijk...
Boombrug Draaibrug en Trambrug
Aanvankelijk kwam de tramlijnen die vanaf het kanaal de stad binnenkwamen niet verder dan de Oliemolensingel. Oorzaak was dat de Draai- ofwel Trambrug nog aangelegd moest worden. Deze brug is in 7 juni 1902 officieel geopend. Omdat de Boombrug te smal was werd aan de Noordelijke zijde van deze Boombrug een aparte brug voor de tram aangelegd.

Wim Dona bij een Touringbus in 1929, in de remise aan het Hinthamereinde, waar hij als jongeman van 17 jaar [in 1929] tot manusje van alles werd aangesteld. Later zou Wim conducteur worden.  Diens vader Lambert [*1876-1969] was er als stalbaas begonnen en opgeklommen tot hoofdconducteur.  foto's © archief familie Dona.

 
In de werkplaats van de Tramwegmaatschappij, waarvan Schifferstein directeur was, waren ook Harry Harmsen, Luitjes en Leo Eijkemans als monteurs werkzaam. Wim van de Velden was er staljongen. De Mij had circa 15 chauffeurs in dienst, die op 6 à 7 bussen reden, te weten een Dion Bouton, Chevrolets en Fords.
Tramlijn De Meierij
Kees Spierings schrijft in zijn Oude Ansichtenreeks dat de lijn van 'de Meierij' die reed vanaf het Meierijplein via de Oliemolensingel en Boombrug, langs het kanaal de dorpen Den Dungen en St Oedenrode passeerde op weg naar Eindhoven, in 1897 in dienst kwam** en op 13 augustus 1923 uit de roulatie werd genomen. De lijn ging via Sluis O langs het kanaal de Meierij in en kwam uit bij de Belgische grens nabij Reusel. Maar tot aan 1899 liepen de rails niet verder dan de Jan Heinsstraat. Vanaf 1902 toen de draaibrug klaar was, hobbelden de trams via de Brugstraat naar het Meierijplein.
* Noot dataverschillen: Ach Lieve Tijd schrijft, dat op 26 juli 1899 de lijn Schijndel- St.Oedenrode werd geopend..

De Markt, een druk parkeerplein en een drukke traverse waarover nog steeds de BBA rijdt...tot 1 januari 2007 ! Enkele BBA-bussen stoppen bij de halte voor de hotels Central en Noord-Brabant [Piet Mulder].  foto's © uit collectie prentbriefkaarten van wijlen Jo Hendriks.

Infrastructuur voor de tram op de Muntel
Voor de lijn naar Helmond was er een apart station, remise en werkplaats nabij de Rückertbrug. Maar eerst was er nog een station met een remise op de Graafseweg ter hoogte van de Dennestraat.
De Maatschappij H-H-V-O
Deze lijn van de Stoomtram Maatschappij 's-Bosch Helmond  is opgericht op 7 november 1881**. De Maatschappij 'sB-H staakte haar diensten per 9 oktober 1918 . Kort erna, op 12 november 1918, heeft de Stoomtram Maatschappij 's-Hertogenbosch -Helmond Veghel Oss de diensten overgenomen. [zie hieronder] . De laatste tram van deze Mij reed op 8 oktober 1933.
De HHVO had, zoals hierboven geschreven, aanvankelijk een stationsgebouw en een remise aan de Graafseweg die logies bevatte voor de nachtstoker. 
** Noot Dataverschillen: In diverse publicaties verschillen nogal de data. Ach Lieve Tijd spreekt hier van 1 juli 1883. De verschillen kunnen ook zitten in de aanvraag en gunning van de concessie en het begin van de ritten.

De lijn liep vanaf de Graafseweg via Hintham- Berlicum- Middelrode- Heeswijk-Dinther naar Veghel.
In september 1921 vroeg deze  Stoomtram Maatschappij aan het Bossche gemeentebestuur een vergunning aan voor het aanleggen van een zijspoor van de Graafseweg, lopend via de Pelssingel naar de Rückertbrug. Die aanvraag bevatte ook een spooruitbreiding met 2 sporen en een doorgaand spoor, 2 wachtkamers en 3 kantoorkamers nabij de Rückertbrug.
Bij de Rückertbrug was een remise gepland zo blijkt later. In mei 1924 verleent namelijk het College van B&W toestemming voor het in gebruik nemen van het terrein langs de Pelssingel voor een locomotiefloods met tramremise en een overnachtingslokaal met magazijn. Verder, zo staat in de stukken te lezen, zal het terrein worden gebruikt voor de aanleg van tramemplacement. Bedoeld werd het terrein nabij het diepe bassin van de Gemeentelijke Zweminrichting.

De Veemakrt nog als de wekelijkse Veemarkt, waar bussen de boeren uit de Meierij, de Kempen, de Langstraat en het Land van Maas en Waal aanvoerden.	foto's © uit collectie prentbriefkaarten  van wijlen Jo Hendriks.

faillissement Tramweg Mij
Hoewel de gemeente in 1929 een extra krediet verleende van H fl.37.500 geraakte de Tramweg Maatschappij in steeds grotere financiële moeilijkheden. Door de concurrentie welke zij van het allernieuwste vervoermiddel -de bus- ondervond.
Op 8 oktober 1933 werden alle personen tramdiensten opgeheven. Binnen het jaar nadat de tramlijnen aan de Pelssingel waren verdwenen, was ook het gemeentelijk zwembad [de zwemkom] gesloten.  
Dan was er ook nog een Langstraattramweg, die vanaf 1897 functioneerde. De trams stopten aan de voorzijde van het station op het Meierijplein, de andere lijnen aan de achterzijde.
Het Langstraatlijntje en de Meierijlijn naar St. Oedenrode zijn in 1937 opgeheven.
Het houten station op het Meierijplein werd in 1916 afgebroken. Elders staat 1914 vanwege de bouw van een drukkerij voor C.N. Teulings aan het Emmaplein. 
 ----------------------------------------- 
© paul kriele. 28 juli 2006 . Bronnen: Muntel II, HET Stadsblad interview met Piet van Boxtel september 1978. Brochure van Henk Bruggeman over de Muntel. De site van BBA/ Connexxion. De ansichtenserie van Kees Spierings ' Wij waren nog stadje' en ' 's-Hertogenbosch in oude ansichten' van Kees Spierings en mej. G. Dorenbosch. Gesprekken met Wim Dona [*1912-+2003].
terug naar top


Terug naar boven